اباي نەگە قاجىلىققا بارمادى؟
ءبىلىم، عىلىمعا قۇمار ابايدىڭ قىتايعا بارىپ كىتاپ اقتارامىن دەسە دە، بۇحارعا بارىپ ءبىلىم الامىن دەسە دە اكەنىڭ داۋلەتى مەن ۇزىن قولى جەتەتىن. الايدا وسىنشا داۋلەت بولا تۇرا، عىلىم مەن بىلىمگە قۇمار اباي سەمەيدەن ۇزاپ ەشقايدا بارعان جوق. بۇل ءبىر. ەكىنشىدەن، ابايدىڭ ءدىني ساۋاتى تەرەڭ بولدى. شاريعاتتىڭ شارتتارىن، سۇننەتى مەن پارىزىن جاقسى ءبىلدى. ءبىراق تاعى دا سول بار مۇمكىندىگى بولا تۇرا، قۇنانباي قاجىنىڭ ۇلى مەككەگە بارمادى. وسى ورايدا «اباي نەگە سەمەيدەن ۇزاپ شىقپادى؟»، «قاجىنىڭ بالاسى نەگە بەسىنشى پارىزىن ورىندامادى؟» دەگەن سۇراقتار تۋىندايدى. ءبىز وسى سۇراقتاردىڭ جاۋابىن ابايتانۋشى اسان وماروۆتان سۇراپ كوردىك.
اسان وماروۆ، ابايتانۋشى:
اباي سول كەزدەگى كوزقاراسپەن قاراعاندا وتە كوپ كولەمدە ءبىلىم الدى. ول زاماندا سەمەيدە ۇلكەن كىتاپحانا بولعان. ول جەردە گرەك ويشىلدارىنىڭ، ورىستىڭ اقىن- جازۋشىلارىنىڭ كىتاپتارىنان باستاپ الەمدىك دەڭگەيدەگى ۇلكەن كىتاپتاردىڭ قورى بار ەدى. اباي جاستايىنان سول كىتاپتاردى وقىپ ءوستى. كەيىن ەلدەن جىراققا شىققان، قاجىلىققا بارعان تاتار دوستارى شىعىستىڭ ايتۋلى عۇلامالارى مەن اقىندارىنىڭ كىتاپتارىن الىپ كەلەتىن. شىعىستىڭ نيزامي، ناۋاي، ساعدي، قوجا حافيز، فزۋلي سياقتى ۇلى عۇلاما، كلاسسيك اقىندارىن وقىدى. مەن بالا كەزىمدە سەمەيدىڭ مەشىتىندەگى قابىرعاعا جاعالاي جينالعان كوپ كىتاپتاردى ءوز كوزىممەن كورگەنمىن. ول 1970 -جىلدار بولاتىن. كەڭەس زامانى كەلىپ، كىتاپتاردىڭ ءبارىن قۇرتقان كەز ەدى. ال اباي زامانىندا ونىڭ قانداي بولعانىن ەلەستەتىپ كورىڭىز. وسىنشا كىتاپتىڭ اراسىندا وتىرعان ابايعا سەمەيدەن ۇزاپ شىعۋدىڭ قاجەتى دە جوق ەدى.
ال قاجىلىققا بارۋ ماسەلەسىنە كەلسەك، ابايدىڭ كوپ ۋاقىتى بولعان جوق. كوبىنە تىرشىلىككە بايلاۋلى بولدى. كۇندىز ابايدىڭ الدى كىسىدەن بوسامايتىن. تۇندە جازاتىن. ەكىنشى جاعىنان ول زاماندا قاجىلىققا بارۋ قيىن بولاتىن. اكەسى قۇنانباي ءۇش اي ءجۇرىپ قيىندىقپەن، بەينەتپەن باردى. اباي بەينەتكە جوق كىسى بولدى.
بۇل تۋرالى بالاسى تۇراعۇل ءوزىنىڭ ەستەلىگىندە دولگوپولوۆتىڭ ابايدى سىناعانىن جازادى.
«سەنىڭ باسىڭ التىن ادامسىڭ، ءبىراق ۇيرەنگەن ادەت- سالتىڭ ۇنامسىز، تاڭەرتەڭ توسەكتەن تۇراسىڭ، كيىمدەرىڭدى بىرەۋ اكەلىپ بەرەدى، ارقاڭا شاپانىڭدى جابادى، ەسىكتى اشىپ تىسقا شىعارادى، قايتىپ كەلگەن سوڭ تاعى دا ەسىكتى اشىپ ۇيگە ەنگىزىپ، الدىڭا شىلاپشىندى اكەلىپ، قۇمانمەن سۋدى قولىڭا قۇيادى. اس كەلسە، شايىڭدى قۇيىپ بەرەدى، ەتىڭدى جاپىراقتاپ بەرەدى، ۇيىقتاماق بولساڭ، توسەگىڭدى سالىپ، ءوزىڭدى بىرەۋ شەشىندىرىپ، جاتقىزىپ، شاقشاڭدى ءبىر جاعىڭا، مۇرىن ورامالىڭدى ءبىر جاعىڭا تىعىپ، ۇستىڭە كورپەڭدى جاۋىپ سالادى. ءوزىڭ- ءوزىڭ ءۇشىن نە قىلاسىڭ؟ ءار نەشىك ۇيىقتاپ كورەسىڭ»، - دەپتى دولگوپولوۆ ەستەلىگىندە.
وسى دولگوپولوۆتىڭ از عانا ءسوزى مەنىڭ اكەمنىڭ ءبىرقاتار ادەتىن، سالتىن كورسەتەر دەپ جازدىم، ءبىراق بۇل اكەمە سىرت بەرىلگەن سىن، ونىڭ وقۋ، جازۋ، وي قىزمەتى - بارىنەن دە قيىن عوي، دولگوپولوۆ وسى جاعىنا كوڭىل بولمەگەن سياقتى، - دەپ جازادى تۇراعۇل.