تاسباقا نەگە ۇزاق ءومىر سۇرەدى جانە ادامنىڭ ودان ۇيرەنەرى نە؟

نۇر-سۇلتان.قازاقپارات - تابيعات پەن تىرشىلىك يەلەرى - ادام ءۇشىن ناعىز ۇلگى- ونەگە. ساباق الار، ءبىلىم ۇيرەنەر ورتا دەسەك بولادى. ولاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ سىرىنا ءۇڭىلىپ، كوپ نارسە ۇيرەنۋگە بولادى.

ادامزات ءۇشىن پايدالى دۇنيە كوپ. وسى ورايدا تاسباقانىڭ نەگە ۇزاق ءومىر سۇرەتىنىن، ونىڭ ءادىسىن ادامعا قولدانۋ ارقىلى ادامنىڭ دا ءومىرىن قالاي ۇزارتۋعا بولاتىنىن تالداپ كورەيىك. زات الماسۋ قۇدىرەتى جانۋار مەن ادامنىڭ ءومىر سۇرۋىنە، ءتىرى جۇرۋىنە اسەر ەتەتىن باستى نارسە - مەتابوليزم. ياعني، اعزاداعى زات الماسۋ مەن حيميالىق رەاكسيانىڭ جىلدام نە باياۋ جۇرۋىنە قاراي جاراتىلىس يەلەرى بەلگىلى ءبىر ىرعاقپەن تىرشىلىك كەشەدى. زات الماسۋدىڭ جىلدامدىعىنا بايلانىستى جانۋاردىڭ بەلسەندىلىگى قانداي، قانشا تاماق جەيتىنىن جانە قانشا ۋاقىت ۇيىقتاپ، قانشا ۋاقىت ءومىر سۇرەتىنىن انىقتاۋعا بولادى. ال زات الماسۋ جىلدامدىعى جانۋاردىڭ كولەمىنە تىكەلەي بايلانىستى. ۇساق، كىشكەنتاي جانۋارلاردىڭ اعزاسىندا زات الماسۋ تەز جۇرەدى دە، ءىرى جانۋاردا باياۋ جۇرەدى. ۇساق جانۋارلاردا مەتابوليزمنىڭ تەز ءجۇرۋ سەبەبى - دەنە- تۇرپاتىنىڭ كىشكەنتاي بولاتىندىعى. ماسەلەن، ءپىلدىڭ 1 شارشى سانتيمەترىنە 0,03 كۆادرات سانتيمەتر دەنە ءبىتىمى شاق كەلسە، تىشقاندا 0,6 كۆادرات سانتيمەتر دەنە ءبىتىم شاق كەلەدى. ياعني، پىلدەن 20 ەسە كوپ. سوندىقتان تىشقاننىڭ ىشكى اعزالارىنان ۇلكەن دەنەنى «اسىراۋ» ءۇشىن كوپ تاماق جەپ، كوپ اس قورىتىپ، جىلدام زات الماسۋ جاساۋى ءتيىس. سوندا عانا دەنەسىن جەتكىلىكتى قىزۋمەن قامتاماسىز ەتە الادى. ال كوپ ءارى ءجيى تاماق ىشپەسە، دەنەسىن قىزدىرا الماي قينالاتىنى بەلگىلى.

زات الماسۋى تەز جانۋاردىڭ قيمىلى دا شاپشاڭ، تابيعاتىنان ەپتى، جىلدام كەلەدى. ال ونداي بەلسەندىلىكتى ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن ءجيى تاماق ءىشۋ كەرەك. كوپ تاماقتانعاندىقتان اعزانىڭ ءوزى ونى قورىتا- قورىتا توزىپ، تەز قارتايادى. دەنەسى ۇلكەن جانۋاردا زات الماسۋ باياۋ جۇرەدى، سايكەسىنشە، باياۋ قوزعالادى. زات الماسۋ باياۋ جۇرەتىن جانۋاردىڭ ۇزاق ءومىر سۇرەتىنى - تابيعي زاڭدىلىق. ال زات الماسۋ تەز جۇرەتىن جانۋار ءجيى تاعام جەيدى دە، ونى قورىتا- قورىتا اعزاسى دا تەز شارشايدى. سودان قارتايۋ تەز جۇرەدى. پوپۋلياتسيا زاڭدىلىعى بيولوگيالىق زاڭدىلىققا قاراساق، ۇساق جانۋارلاردىڭ سانى ءىرى جانۋارعا قاراعاندا كوپ. پوپۋلياتسيا زاڭدىلىعىنا سۇيەنسەك، ولگەن جانۋاردىڭ ورنىنا جاڭا جانۋار دۇنيەگە كەلىپ، تىرشىلىك يەسى ۇرپاق اۋىستىرادى. تابيعات تەپە- تەڭدىگىن بۇزباس ءۇشىن، بىلايشا ايتقاندا، ورىن بوساتىپ بەرەدى. زات الماسۋى تەز جۇرەتىن جانۋاردىڭ ءوسىپ- جەتىلۋى، قورشاعان ورتانى تانۋى تەز جۇرەدى دە، بۇل ومىردە تەز ءارى كوپ ۇرپاق قالدىرىپ ۇلگەرەدى. ال زات الماسۋى باياۋ جانۋارلار از ۇرپاق قالدىرادى. ويتكەنى ولاردىڭ الەمدى تانۋىنىڭ ءوزى باياۋ جۇرەدى. سايكەسىنشە، باياۋ ۇردىسكە ۇزاق ۋاقىت كەرەك تە، شاپشاڭ ۇردىسكە از ۋاقىت كەرەك. ماسەلەن، شىبىن مەن ادامدى قاتار قويىپ قاراساق، شىبىن قاسىن 1 مينۋتتىڭ ىشىندە ادامعا قاراعاندا 4 ەسە كوپ قاعادى. دەمەك، شىبىن ادامعا قاراعاندى ۋاقىتتى 4 ەسە تەز سەزىنەدى دەگەن ءسوز. شىبىندى وڭاي ولتىرە المايتىنىمىز دا سودان. ءبىز شىبىندى قولمەن قاعىپ تۇسىرەمىز دەپ، لەزدە سوعىپ ۇلگەرسەك تە، شىبىن ءۇشىن بۇل جىلدامدىق تۇك تە ەمەس. ال تاسباقا - سالقىنقاندى ءارى باياۋ قوزعالاتىن تىرشىلىك يەسى. سوندىقتان وعان كوپ قىزۋ ءوندىرىپ قاجەت ەمەس. دەمەك، كوپ، ءجيى تاماق جەپ تە جارىتپايدى.

الەمدە رەكورد ورناتقان تاسباقا - گالاپاگوسس ارالىنان تابىلعان 177 جاستاعى تاسباقا. ءبىراق بۇل جاس تاسباقاعا از. ويتكەنى ونسىز دا باياۋ قيمىلدايتىن تاسباقا ءۇشىن ءومىردىڭ سىرعىپ جاتقانى «قىزىق ەمەس» ، ونى ول اڭعارمايدى دا. ادام بالاسى سياقتى «ءومىرىم تەز ءوتىپ جاتىر» دەپ ايتا المايدى. ادامعا الار ۇلگى قانداي؟ جوعارىدا ايتقانىمىزداي، ءجيى ءارى كوپ تاماق جەگەن جانۋار تەز قارتايادى. ويتكەنى ونىڭ اعزاسى تاماق قورىتۋعا، ونى ەنەرگياعا، جىلۋعا اينالدىرۋعا بار كۇش- قۋاتىن سالادى دا، تەز شارشاپ، تەز «ىستەن شىعادى». قانشالىقتى كوپ تاماق ىشسەك، سونشالىقتى اعزاعا مەتابوليزم اۋىرتپالىق تۇسىرەدى. قارتايۋ سودان پايدا بولادى. قارتايۋ دەگەنىمىز - اعزانىڭ جۇمىس ىستەپ- ىستەپ شارشاۋى. بۇدان شىعاتىن قورىتىندى مىناۋ: ەگەر ۇزاق ءومىر سۇرگىڭىز كەلسە، بارىنشا از تاماق دەگەن ءجون. سوندا اعزا شارشامايدى. كالوريانى ازايتۋ ارقىلى ءومىر جاسىن ۇزارتۋعا بولادى. اسىرەسە، كوپ ەنەرگيا جۇمسامايتىن، وتىرىپ جۇمىس جاسايتىن ادامدار ءۇشىن ارتىق تاعام جەۋدىڭ مۇلدەم قاجەتى جوق. بوسقا اعزانى شارشاتاسىز.

1935 -جىلى ك. م ماككەي، مەري ف. كروۋەلل، ل. مەينارد سىندى عالىمدار جۇرگىزگەن تاجىريبە جوعارىدا ايتىلعان تۇجىرىمنىڭ ناعىز دالەلى بولماق. بۇل عالىمدار تىشقان مەن اتجالماندى، مايمىل مەن بالىقتى زەرتتەۋگە الىپ، از تاماق بەرۋ ارقىلى اعزاسىنا تاجىريبە جاساپ كورگەن. ءومىرى ۇزارا ما دەگەن ءۇمىتى بولعان كورىنەدى. تاجىريبە وتە جاقسى ناتيجە كورسەتتى. ياعني، عالىمدار تىشقاندارعا بەرەتىن تاماقتى ازايتىپ، كالوريانى 55-65 پايىزعا دەيىن كەمىتىپ، ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن 30-50 پايىزعا دەيىن ارتتىرا العان. كالوريانى ەكى ەسە ازايتۋ ارقىلى ەكى ەسە كوپ ءومىر سۇرۋگە بولادى.

اشىعۋدىڭ قانداي قاتىسى بار؟ مۇسىلماندار جىلىنا ءبىر رەت ءبىر اي بويى اشىعاتىنىن ءبارىمىز بىلەمىز. مۇنىڭ عيبراتى وتە تەرەڭدە ەكەن. 2016 -جىلى نوبەل سىيلىعىن العان جاپون عالىمى ەسينوري وسۋمي اشىعۋ ارقىلى ادام اعزاسىنىڭ اۋرۋعا، قارتايۋعا قارسى تۇراتىنىن انىقتاعان. ياعني، اشىققان ادامنىڭ اعزاسى سىرتتان تاعام كەلمەگەندىكتەن، ءولى، اۋرۋ جاسۋشالاردى «جەپ» ، ەنەرگيا وندىرەدى ەكەن. ال ءولى، اۋرۋ جاسۋشىلار جويىلعان سايىن ادام اعزاسى جاسارا تۇسەتىن كورىنەدى. اشىعۋ دەگەنىمىزدىڭ ءوزى - از تاعام ءىشۋ. اشىعۋدىڭ مەديتسينالىق تۇرلەرى كوپ. ءبىرى تاڭنان كەشكە دەيىن اشىقسا، ەندى ءبىرى مايلى، اشى تاعام جەمەي اشىعادى. ەندى ءبىرى تەك سۋ ىشەدى. قالاي اشىقساق تا، اعزاعا تۇسەتىن اۋىرلىقتى ازايتىپ، شارشاۋ، توزۋ، قارتايۋ سياقتى دەرتتىڭ الدىن الامىز.

Massaget.kz