ورالحان بوكەي: مەن ايماشتى قيمادىم، قيا المادىم...
ەكى ءۇي كوپ جىل ارالاس-قۇرالاس بولدىق. الماتىنىڭ جامبىل كوشەسىندەگى جازۋشىلار ۇيىندە، ءبىر پودەزدە، سەگىز جىل كورشى تۇردىق. جازمىشقا نە داۋا، ەكەۋى پەرزەنت سۇيە المادى. بىردە ورالحان كەشكىسىن ماعان كەلىپ، ەكەۋىمىز مەنىڭ كابينەتىمدە اڭگىمە باستادىق. ورالحاننىڭ كوڭىلى قالايدا سىنىق بولدى. وندايىن كورمەگەن ەدىم، سەبەبىن سۇراماي، ونى- مۇنى كوڭىلدى جايتتەر ايتىپ باقتىم.
ادەتىنشە ءبىر ەزۋىن تارتىڭقىراپ، اقىرىن عانا مىرس- مىرىس ەتەدى. جارتى ساعات مولشەرى ۋاقىت وتكەندە ورنىنان باياۋ تۇرىپ، كىتاپ شكابىما قاراپ ءسال بوگەلدى دە:
- جارايدى، اعاسى، ۋاقىتىڭىزعا قيانات جاسامايىن، اياڭدايىن، - دەپ ەسىككە بەتتەدى. سوڭىنان ىلەسە ءجۇرىپ:
- وراش، ۋاقىت جەتكىلىكتى عوي، وتىرساڭ ەدى؟ نە بۇيىمتايمەن كەلدىڭ؟ - دەدىم. ول كىدىرىپ، ماعان بۇرىلىپ، ءبىراق كوزىمە قاراماي:
- اعاسى، - دەدى، باسەڭ دە بوتەندەۋ ۇنمەن، - بۇدان ءبىر اپتا بۇرىن قارىنداسىڭىز ەكەۋىمىز اجىراسۋعا كەلىستىك. قارىنداسىڭىز: «مەن وسكەمەنگە نەمەسە اۋىلعا كەتەمىن. سەن باسقامەن شاڭىراعىڭدى جاڭارت، ماعان سەنىڭ ۇرپاقسىز وتپەگەنىڭ كەرەك، قۇداي ەندى سەنى ءبىر پەرزەنتكە زار ەتە كورمەسىنشى! - دەپ... ءسوزدى ءوزى باستادى. ۇزاق سويلەستىك. مەن... العاشقى كىتابىمنىڭ ارتىق ءبىر داناسى بار ەدى، سوعان قوشتاسۋ قولتاڭبا جازىپ... ول تۇستە پويىزعا جالعىز شىقپاقشى بولدى... ءبىراق مەن ايماشتى قيمادىم، قيا المادىم.
«ماعان سەنەن باسقانىڭ كەرەگى جوق، ەشقايدا كەتپەيسىڭ، جىبەرمەيمىن» دەپ، قۇشاقتاپ وتىرىپ الدىم... ەكەۋىمىز دە جىلاپ... قايتادان تابىستىق، اعاسى! - دەدى دە، تەز بۇرىلىپ، شاپشاڭ شىعىپ كەتتى. مەن نە ەستىگەنىمدى انىق تۇيسىنە الماي، دەل-سال قالا بەردىم. ورالحان، وراش، كوكىرەگىن كەرنەگەن قۇيىن سەزىمنەن تەزىرەك قۇتىلۋدى ماعان سىر اشۋدان باستاعان شىعار.
ايماش اسا بالاجان ەدى. سەنبى- جەكسەنبى كۇندەرى ءبىزدىڭ ءتورت جاستاعى قىزىمىز جاناردىڭ ەسىك الدىندا ويناپ جۇرگەنىن كورە قالسا جۇگىرىپ شىعىپ، كوتەرىپ الىپ ءسۇيىپ، سويلەسىپ ءماز بولاتىن. بالكوندا تۇرسام، ايماشقا كورىنگىم كەلمەي، بۇعا قالاتىنمىن. ايماش كەيدە جاناردى ۇيىنە كوتەرىپ الىپ كەتىپ، شاشىنا بانتيك بايلاپ، قولىنا نە ويىنشىق، نە كامپيت ۇستاتىپ، ءتىپتى ءبىر جولى اسەم كويلەك كيگىزىپ الىپ كەلىپ: «جەڭەشە، ءبىز كەلدىك!» - دەپ ەركەلەي اڭقىلدادى. كەلىنىن سىڭلىسىندەي جاقسى كورەتىن جەڭگەسى ءاسيلا ول شىعىپ كەتكەن سوڭ: «قۇداي-اۋ، ورەكەڭ ەكەۋىنە ءبىر شيكىوكپەنى قيماعانىڭ با؟» - دەپ قۇمىعا ناليتىن. مەن ايماننىڭ اشىلماعان گۇلدەي انالىق سەزىم-مىنەزىنە كۋا بولعان سايىن: «ەي، تاعدىر- اي!..» - دەپ كۇرسىنىپ تىناتىنمىن.
ورالحان بىزدەن (جازۋشىلار وداعىندا ادەبي قوردىڭ ديرەكتورى بولاتىنمىن) قىرىمعا، ساناتوريگە، جولداما الىپ كەتكەننەن ون شاقتى كۇننەن كەيىن ايمان قازاعا ۇشىرادى. جەدەل جەتكەن وراش قاتتى كۇيزەلدى...
كەيىندە الدەكىم: «ورالحان شەت ەلدە ءجۇرىپ، ۇيدەگى ايمانعا: «مەن بارعانشا ءۇيدى بوساتىپ قوي!» - دەپ تەلەفون سوعىپ، ايمان سول قورلىققا شىداي الماي، قارسىدا سالىنىپ جاتقان بيىك ءۇيدىڭ توعىزىنشى قاباتىنان قارعىپ كەتكەن»، دەپ وسەك تارتاتىپتى. ءيا، وسەك، وتىرىك!
ايماننىڭ وزىنە سولايشا قول جۇمساعانى راس. الايدا ەكەۋى «جىلاپ قايتا تابىسقاننان» كەيىن كوپ بۇرىنعى كەزدەرىندەگىشە كوڭىلدى ءجۇردى. كۇنبە-كۇن نە جۇمىسقا بارۋعا شىققانىمىزدا، نە جۇمىستان ورالعانىمىزدا جولىعىپ، سالەمدەسىپ، سويلەسىپ، سەنبى كۇندەرى نە ءبىزدىڭ ۇيدە، نە ولاردا بولىپ، اڭگىمە ايتا قىمىز ءىشىسىپ جۇرگەن اپتا-ايلاردا ەكەۋىنىڭ قاباقتارىندا كىربىڭ بولماعانىنا كۋامىن. ال ايماننىڭ كوپ قۇرمەتىنە بولەنگەن اتاقتى قالامگەر ورالحانىنىڭ ۇرپاقسىز وتۋىنە ىشتەيگى قارسىلىعىن اقىرىندا جەڭە المادى، انىعىندا جەڭگىسى كەلمەدى، ياعني بالا سۇيۋگە ءتيىس ادال جارىنىڭ الداعى ومىرىندە اكەلىك سەزىمىنىڭ ويانۋىن، ساۋلەلى بولۋىن تىلەپ، ءوزىن سانالى قۇرباندىققا شالدى، دەپ بىلەم.
كەلىن ەمەس، بىرگە تۋىسقان قارىنداسىمداي بولعان ايمان تاعدىرى ماعان دا قاتتى باتتى. دوس- جولداستارى كوڭىلىن اۋلاپ، جۇباتىپ باقتى. مەن دە وزىمشە اعالىق اقىلىمدى ايتىپ، سابىرلى بولۋىن قالاپ ءجۇردىم. ايماننىڭ قىرقى جاقىنداعان تۇستا ورالحاننىڭ اتىنان جازىلعان مىنا «ساعىندىم عوي!..» جوقتاۋ ولەڭىمدى ەكى رەت وڭدەپ، ماشيكەدەن وتكىزىپ، ءبىر داناسىن كەشكىسىن ورالحاندى قىمىز ىشۋگە شاقىرىپ الىپ، شىعارىندا ءتورت بۇكتەۋلى كۇيىندە جانقالتاسىنا سالىپ: «ارحيۆىڭدە جاتسىن»، - دەدىم. وراش ۇندەمەدى.
ودان كەيىندە بۇل ولەڭ جايىندا ەكەۋىمىز دە جاق اشقان ەمەسپىز.
مەنىڭ «گۇل اڭساعان ءبىر عۇمىر» حيكاياتىمنىڭ باس كەيىپكەرلەرى ءورتۇلعا مەن ايكۇمىس پەن وراش - ورالحان مەن ايمان!
ايمانعا
قايداسىڭ سەن؟ قايدا كەتتىڭ؟
كەلەسىڭ بە قايرىلىپ؟ ..
قايران ايكەم،
قايران كۇلكىم!
قايران ءانىم!
قايران جىرىم!..
قالعانىم- اي ايرىلىپ!
قالعانىم- اي كەتىلىپ!
قالعانىم- اي سوگىلىپ!
قالعانىم- اي مايرىلىپ!..
قايداسىڭ سەن؟
اتامەكەن التايىڭدى
ىزدەپ الدە كەتتىڭ بە؟
اسقار تاۋدىڭ بويىنا،
قالىڭ ورمان قوينىنا،
كەربەز دالا توسىنە،
ايدىن كولدىڭ بەتىنە،
اق سامال بولىپ جەتتىڭ بە؟ ..
اپپاق جانىڭ - اق نۇرىڭدى
التايىڭا اپارىپ:
اق گۇل ەتىپ ەكتىڭ بە،
اق جاڭبىر ەتىپ سەپتىڭ بە،
ەرتىسىڭە تولقىن ەتىپ توكتىڭ بە؟..
شىڭ- قۇزداعى قىراننىڭ،
اسەم توتىقۇستاردىڭ،
ەركە قارلىعاشتاردىڭ،
تىنىمسىز شاعالالاردىڭ،
اۋليە اققۋلاردىڭ،
كوشپەندى تىرنالاردىڭ،
قوڭىرالا قازداردىڭ،
ۇندەرىنە اينالىپ الدە كەتتىڭ بە؟..
الدە تۋعان توپىراعىڭدا:
ماڭعاز بالقاراعاي بولىپ،
سۇلۋ مارالقاراعان بولىپ،
سىمباتتى قايىڭ بولىپ،
سىندارلى تەرەك بولىپ،
شاشاقتى دولانا بولىپ،
جەلەكتى ۇيەڭكى بولىپ،
ۇكىلى مويىل بولىپ،
مايىسىپ كوك تال بولىپ،
تولىقسىپ توبىلعى بولىپ،
ەڭسەلى ەمەن بولىپ،
شىرايلى شىرشا بولىپ،
«كەل، ىزدەپ كەل!
تانىپ ال!» - دەپ تۇرسىڭ با؟
كۇندىز كۇننىڭ نۇرى،
تۇندە ايدىڭ نۇرى
تۇسەر جەردە بولساڭ، ىزدەپ بارار ەدىم!
كوزىمدى بايلاپ قويسا دا،
مەن سەنى تاۋىپ الار ەدىم!
قايداسىڭ سەن؟ قايداسىڭ؟
ەگىزدەيىن جۇپ جازباي،
ءبىر شاڭىراق استىندا،
ەكەۋ عانا بولساق تا...
ءبىر داستارقان باسىندا،
دوس- جولداستار قاسىندا
مارە- سارە جۇردىك ءبىز...
ءاي، جالعان- اي، جالعان- اي!...
عۇمىرىڭ قىسقا بولارىن
قاشان عانا بىلدىك ءبىز؟ !.
قايداسىڭ سەن؟..
قايداسىڭ، ايكەم؟..
كۇندەر ءوتتى...
تۇندەر ءوتتى...
سازارىپ تا بەزەرىپ.
سەنى ىزدەگەن جۇرەگىمنىڭ -
مەنىڭ جەتىم جۇرەگىمنىڭ
ەرىنى قالدى كەزەرىپ...
سەنى اڭساعان كوڭىلىمنىڭ -
مەنىڭ جەتىم كوڭىلىمنىڭ
كورەر مە ەندى مۇزى ەرىپ!..
ساعىندىم سەنى...
ساعىنىپ ءجۇرمىن...
العى كۇن مۇرسات بەرسە ەگەر،
قالعان جىلدارىم مەنىڭ،
سەنسىز جىلدارىم مەنىڭ
ساعىنىشپەن ولشەنەر!..
ورالحان. 06. 06. 1988 ج.
عابباس قابىش ۇلى
08.01.2020 ج.
«ادەبيەت پورتالى»