قاي جەردە تۋساڭ سول جەردىڭ اۋاسى مەن سۋى جانىڭنىڭ بولشەگى - سۇراعان راحمەت ۇلى
موڭعوليا جۋرناليستەر وداعىنىڭ، موڭعوليا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى. قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ، قازاقستان تاريحشىلار قوعامىنىڭ مۇشەسى. «شۇعىلا» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى. موڭعول، قازاق تىلىندە جازادى.
1. ءسىز ءۇشىن ەڭ قاتەرلى جاي نە؟
- تىلدەن ايرىلۋ! اۆار حالقىنىڭ - «ۇلت ءتىلىن ۇرپاعىڭا ۇلاستىرار ۇرقىڭ قۇرىسىن!» دەگەن قارعىسى قاتەرلى!
2. ءسىزدىڭ قاي جەردە ءومىر سۇرگىڭىز كەلەر ەدى؟
- قاي جەردە تۋساڭ سول جەردىڭ اۋاسى مەن سۋى سەنىڭ جانىڭنىڭ بولشەگى. تۋعان توپىراقتىڭ جۇعىنى سەنىمەن ماڭگى بىرگە. الاقانداي ۇيىق، ۇلى مامىق دالانىڭ مايساڭىن توسەنىپ، قىنالى تاسىن باسىنا جاستانىپ، جۇلدىزدى اسپاندى جامىلىپ جاتقان ءساتىڭ - ساعىنىش.
ورىستىڭ ايگىلى دانالارىنىڭ ءبىرى عالامنىڭ جەكە ەنشىلىگىندەگى ازامات ۆلاديمير ۆلاديميروۆيچ نوۆاكوۆتىڭ جاندۇنيەسىنەن اداسپاعان ورىستىڭ ورماندى القابى ەكەن. ونىڭ تۋما ءتىلى ورىس بولسا دا شىققان ءتىلى اعىلشىنشا ەدى. ءبىراق، اناسىنان تامعان ۋىز تامشى، باباسىنىڭ ەرەك تەكتىلىگى ونى قارا مەكەنىنەن اداستىرا الماسا كەرەك. جالپى اقىننىڭ ەكى مەكەنى بولۋى مۇمكىن. قان - مەكەنى، جان - مەكەنى. وسى ەكى مەكەندە اقىننىڭ بار ءومىرى ساعىنىشپەن وتەر- ءدى. قازاقتىڭ سالقار دالاسى، اسقار تاۋلارىنىڭ قۇشاعىندا ءوستىم. ءبىر قاناتى - عارىشتى، ەكىنشى قاناتى - سايىن دالاسىنا بايلانعان اقىننىڭ تۇراعى جىلقى ساۋىرىندا، ءۇنى - تاۋلاردىڭ باۋىرىندا جۇرەر- ءدى.
3. ءسىز ءۇشىن ەڭ ءمىنسىز باقىت دەگەن نە؟
- الجىماي ءولۋ. باقىت پەن ۋاقىت مازمۇنداس ۇعىم. باقىت تۋرالى ءبىزدىڭ پايىمىمىزدىڭ ءوزى قاراما - قايشى، كەمشىن. سەبەبى، كونەگرەكتىك سوكراتتاردىڭ ساناكوزىنە ەلەستەگەن باقىت بىزدە مۇلدەمگە جوق ەمەس، وزگەشەلەۋ بولدى. مۇڭسىز باقىت كوپ، ءمىنسىز باقىت جوق. ىبىراي التىنساريننىڭ «مۇڭسىز ادام» - ىندا نۇسقاسى بار. باقىتتىڭ قونار شاعى دا، ۇشار شاعى دا بولاتىن سەكىلدى. ەگەر ءمىنسىز باقىت بولار بولسا ول - تاڭىردەن بەرىلگەن سىي. فرانسۋزدىڭ اقىنى پول ەليۋار (Paul Eluard) ءمىنسىز باقىت دەگىسى كەلگەن بولۋى كەرەك ونى ول - «حاھي سەنىم» دەپ عارىشتىق سەنىممەن ۇشتاستىردى. جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ بولسا، اتاق تا، بايلىق تا ەمەس، «باقىت دەگەن نەمەنە، سۇلۋ قىز با؟.. « دەدى. مۇقاعالي بولسا - «جان - سونارىم» دەيدى. پەندەنىڭ ءبارى - «باقىت قۇشاعىندا» ءومىر سۇرە المايدى.
4. ءسىز قانداي قاتەلىكتەردى كەشىرىم ەتۋگە لايىقتى دەپ ەسەپتەيسىز؟
- مەنىڭشە ساتقىندىق قاتەلىكتەن دە قاتەرلى. پەندەۋي زۇلماتتا قاتەلىكسىز جان بولماسا كەرەك. قاتەلىكتى كەشۋ، ايىپتىنى جازعىرماۋ - پاراسات مايدانىنداعى قاراكەت. قاتەلىك پەن اعاتتىق اتتاس ۇعىم. ەكەۋىنىڭ دە زاردابى بولۋى مۇمكىن. ءومىر - ايىپ پەن كىنانىڭ اراسىنداعى اقيقات. كوبىنەسە قاتەلىكتەردىڭ قارسى جاعىنداعى ارەكەتتىڭ تۇگەلى ۋاقىت اياسىندا ەكشەلگەن. كەشۋدىڭ شارتتارىنا لايىق قاتەلىكتەر بولسا ونى كەشۋ پارىز. دۇنيەدەگى بارلىق نانىم مەن سەنىم، ءدىني قاعيداتتار مەن ۇستانىمداردا كەشىرىم قيسىندارى مورلەنگەن. كەشىرىلمەيتىن كۇنا دەپ سانالاتىن ورەسكەل قاتەلىكتەردەن ساقتانۋدى قۇران، ءىنجىل، ءزاۋىر، تاۋرات سىندى سانسىز ۇستانىمدار ەسكەرتەدى.
5. ءسىزدىڭ ەڭ سۇيىكتى ادەبي كەيىپكەرىڭىز؟
- كەكشىل جازۋشى جورج ورۋەللدىڭ «حايۋاناتتار باعى» اتتى پامفلەتى بار. جالعان داۋىرىقپالاردىڭ شىن بەت- بەينەسىن تىرناپ قان- جوسا قىلعان شىعارما. دوڭىزدار كوتەرىلىسى، جاڭا سايلاۋ ناتيجەسى ت. س. س. دوڭىزداردىڭ بيلىك جۇرگىزۋى! سونداي- اق، فرانس كافكانىڭ «بۋدان» دەيتىن قىسقا پامفلەتى جاريالانعان. قۇبىجىق بەيكەسەل بەينە تۋرالى، جارتىلاي مىسىق، جارتىلاي قوزىعا ۇقساس!!! شىعارمانى وقىپ وتىرىپ تىكسىنەسىڭ! سايتانيزمنىڭ جاساپ بەرگەن بىلعانىشتى كورىنىسى.
6. ءسىزدىڭ ەڭ سۇيىكتى تاريحي كەيىپكەرىڭىز؟
- ... اقتەكە بي قوڭىر ۇلى، شىرىكشيدە قاپىدا قولدى بولعان بۇركىتباي باتىر قياق ۇلى، ءور التايدىڭ ءانۇرانى سۇلۋباي باتىر ساپي ۇلى، مۇسا مەرگەن تۇرىقباي ۇلى ت. س. س.
7. ءسىزدىڭ ەڭ سۇيىكتى ايەل كەيىپكەرىڭىز؟
- بورتە، تۇمار حانىم، حادي ۋاڭ، ءاشتاري.
8. ءسىزدىڭ ومىردەگى ەڭ سۇيىكتى كەيىپكەرىڭىز؟
- ماعىريپا اجەم، ماقيدولدا سەرى، وكەن دوسىم.
9. ءسىزدىڭ ەڭ سۇيىكتى سۋرەتشىڭىز؟
- سالۆادور دالي، ا. اقانايەۆ، زەينەلحان مۇقامەدجان.
10. ءسىزدىڭ ەڭ سۇيىكتى مۋزىكانتىڭىز؟
- مۋزىكانى جان - تانىمەن قۇلاي سۇيەتىن ناقۇرىستىڭ ءبارى. حايۋاندا بوتانىڭ بوزداۋى.
11. ءسىز ەر ادامنىڭ بويىنداعى قانداي قاسيەتتى باعالايسىز؟
- ءوز باعاسىن سەزىنەتىندىگى راس بولسا.
12. ءسىز ايەل ادامنىڭ بويىنداعى قانداي قاسيەتتى باعالايسىز؟
- جۇرەگىن جاتىرىنا تازا ساقتاي الاتىن جانقۇرساقتىلار.
13. ءسىزدىڭ مىنەزىڭىزدىڭ باستى ەرەكشەلىگى قانداي؟
- كەمشىلىگىم. مۇزداي سۋىق، وتتاي ىستىق كەزى بار.
14. ءسىزدىڭ ەڭ سۇيىكتى ەرمەگىڭىز؟
- ۋاقىتىم شىققاندا قاراوتكەلدىڭ وتىندە جالاڭاياق وي كەشۋ.
15. تانىمال ادامداردىڭ ىشىندە ءوزىڭىزدىڭ كىم بولعانىڭىزدى قالار ەدىڭىز؟
- تانىمال جانداردىڭ ىعىندا قالماۋ.
16. دوستارىڭىزدىڭ قانداي قاسيەتىن جوعارى باعالار ەدىڭىز؟
- شىن شىرىل جانىمەن ەگىلە جىلاي الاتىندارىن.
17. ءسىزدىڭ ەڭ باستى كەمشىلىگىڭىز؟
- ءوز كەمشىلىگىممەن ساناسپاۋ.
18. ءسىزدىڭ باقىت تۋرالى ارمانىڭىز؟
- نەمەرەممەن سىرلاسۋ.
19. ءسىز ءۇشىن ەڭ ۇلكەن باقىتسىزدىق نە بولار ەدى؟
- جارىڭنىڭ ەرتە ومىردەن كەتۋى.
20. ءسىز قانداي بولۋدى ارمانداعان ەدىڭىز؟
- قايىرىمشىل.
21. ءسىز ۇناتاتىن گۇل؟
- تاستى جارىپ شىققان جالعىز ءبىر تال دەستە.
22. ءسىزدىڭ سۇيىكتى قۇسىڭىز؟
- بوز تورعاي، قاراوتكەلدىڭ جاعالاۋىنان ەشقايدا كەتپەيتىن اقپەيىل الاساۋىسقاندار.
23. ءسىزدىڭ سۇيىكتى جازۋشىلارىڭىز؟
- مونتەن، ماعاۋين، راحىمجان.
24. ءسىزدىڭ سۇيىكتى اقىندارىڭىز؟
- تۇمانباي، ەزرا پاۋند، مۇرات شايماران، حايز.
25. سۇيىكتى ەسىمدەرىڭىز؟
- ولجاس، ءبۇلدىرشىن، راۋشان.
26. نەنى جەك كورەسىز؟
- الاقانى تەرلەپ جۇرەتىندەردى.
27. ءسىز جەك كورەتىن تاريحي كەيىپكەرلەر؟
- جانتىق جانە جانتىقتاندىرىلعان جانتىقتار.
28. ءسىز قايران قالاتىن اسكەري وقيعا؟
- سارسۇمبەنى ازات ەتۋ مايدانى.
29. ءسىز جوعارى باعالايتىن رەفورما؟
- ك س ر و- نىڭ كۇيرەۋى.
30. قانداي قاسيەتتى بويىڭىزعا دارىتقىڭىز كەلەدى؟
- ءيتتىڭ يەسىنە دەگەن شىنشىلدىعىن.
31. قالاي ولگىڭىز كەلەدى؟
- تۇياق سەرىپپەي.
32. قازىرگى كوڭىل كۇيىڭىز؟
- باياعىداي...
33. ۇرانىڭىز؟
- ويان!
باۋىرجان مايتاي
https://adebiportal.kz/