الماتىلىقتار التىن وردا مادەنيەتىمەن تانىسۋعا مۇمكىندىك الدى
بۇگىن ق ر ورتالىق مۋزەيىندە «التىن وردا - قازاق مەملەكەتتىلىگىنىڭ بەسىگى» كورمەسى اشىلدى. بۇل مادەني شارا ق ر پرەزيدەنتى قاسىم- جومارت توقايەۆتىڭ 1269 -جىلى تالاس قۇرىلتايىندا دەربەستىگى تولىق مويىندالعان التىن وردا يمپەرياسىنىڭ 750 جىلدىق مەرەيتويىن مەرەكەلەۋ تۋرالى مالىمدەمەسىنە وراي ۇيىمداستىرىلىپ وتىر. پرەزيدەنت ءوز مالىمدەمەسىندە ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ باي مادەني مۇراسىن دارىپتەۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالىپ، كيەلى نىسانداردىڭ قازاقستاندىقتار مەن شەتەلدىك تۋريستەردى تارتۋ ورتالىعىنا اينالۋىنا باسىمدىق بەرۋدى تاپسىرعان بولاتىن.
«بۇگىن اشىلعان كورمە التىن وردانىڭ 750 جىلدىعىنا بايلانىستى بولىپ وتىر. التىن وردا - قازاقتىڭ التىن بەسىگى. وسىدان قازاق حاندىعى قۇرىلعان. بۇگىنگى كورمەدە XIII- XIV عاسىرلارداعى التىن وردا ۋاقىتىن قامتيتىن ارتەفاكتىلەر قويىلىپ جاتىر. بۇگىنگى كورمەدە بىرەگەي كورنەكتى زاتتار، جىبەك ماتالار قويىلدى. جىبەك ماتا - تەڭدەسى جوق ماتا. ونىڭ ىشىندە التىنمەن تىگىلگەن جىپتەر دە بار. سونىمەن قاتار، سول كەزەڭدى قامتيتىن جاۋىنگەرلەردىڭ سايماندارى، اقشا، اشەكەي بۇيىمدار قويىلعان. مەملەكەت بولعان سوڭ مونەتا سارايى بولادى. جالپى العاندا ءبىزدىڭ قالالارىمىز ۇلى جىبەك جولىندا جاقسى دامىعان. كورمەگە قويىلعان تاعى ءبىر كەرەمەت ماتەريال - كاتالون اتلاسى، ياعني الەم كارتاسى. بۇل كارتانى 1375 اۆراام ەسىمدى يەۆرەي جاساپ، فرانتسۋز كورولى حۋان ءى- گە سىيلاعان. ءقازىر ونىڭ ءتۇپنۇقساسى فرانتسۋز ۇلتتىق كىتاپحاناسىندا ساقتالىپ تۇر. وسى كارتادا قازاقستاننىڭ التىن وردا ۋاقىتىندا ءومىر سۇرگەن وڭتۇستىك شىعىسىمىز جەتىسۋ ءوڭىرى كورسەتىلگەن» ، - دەدى ق ر مەملەكەتتىك ورتالىق مۋزەيىنىڭ ارحەولوگيا ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى حاميت ايتقۇلوۆ.
ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ تاراتقان اقپاراتىنا سايكەس، مۇندا وتالىق مۋزەيدىڭ قورىنداعى XIII- XIV ع ع. ءتان 300 جۋىق ارتەفاكتى قويىلعان. بىرەگەي كوللەكسيا مۋزەيگە كەلۋشىلەردى التىن وردا كەزەڭىنىڭ مادەنيەتىمەن، تۇرمىس- تىرشىلىگىمەن تانىستىرادى. كورمەنىڭ ەرەكشەلىگى الماتى وبلىسى، شەڭگەلدى اۋىلى ماڭىنداعى قابىردەن تابىلعان ارتەفاكتىلەر - XIII- XIVع ع. شاعاتاي اۋلەتى شەندىلەرىنىڭ ءبىرى - ساربازدىڭ جىبەكتەن تىگىلگەن ءساندى كيىمىنىڭ فراگمەنتتەرى العاش رەت كەلۋشىلەرگە كورسەتىلەدى. «ۇلى جىبەك جولى. ساۋدا. يمپورت بۇيىمدارى. مونەتالار» بولىمىندە قازاقستاننىڭ التىن وردالىق قالالارىنان تابىلعان يمپورت بۇيىمدارى، سونىمەن قاتار سارايشىق قالاشىعىنان تابىلعان جوشى ۇلىسىنىڭ جانە XIII- XIV ع ع. وزگە مەملەكەتتەردىڭ 25 مونەتا سارايىنىڭ ءونىمى - كۇمىس، مىس مونەتالار كوز تارتادى.
«دىندەر: تاڭىرلىك، يسلام، نەستورياندىق، زورواستريزم، بۋدديزم» بولىمىندە نەستورياندىق قۇلپىتاستار جانە تاعى باسقا دەرەكتەرمەن تانىسۋعا بولادى. «XIII- XIVع ع. ءمىناجاتتتىق ءدىني عيماراتتار ساۋلەتى» ەكسپوزيتسيالىق بولىمىندە سارايشىق قالاشىعىنداعى عيماراتتاردىڭ فراگمەنتتەرى، جوشى حان، الاشا حان، بولعان انا مازارى، قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى سىندى ساۋلەت ونەرى ەسكەرتكىشتەرىنىڭ ماكەتتەرى قويىلدى. كورمە جىل سوڭىنا دەيىن جالعاسادى.
