قازاق ءتىلدى كينو نەگە پرايم-تايمدا كورسەتىلمەيدى - وتاندىق كينونىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى
2019-جىلدىڭ 3- قاڭتارىندا تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىندا تۇڭعىش رەت «كينەماتوگرافيا تۋرالى» زاڭ قابىلدانعان ەدى. ق ر مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى اقتوتى رايىمقۇلوۆانىڭ ايتۋىنشا، زاڭنامادا قازاقستان اۋماعىندا فيلم شىعارۋ مەن ۇلتتىق فيلمدەر پروكاتىنا سالىقتىق جەڭىلدىكتەر مەن باسقا دا ارتىقشىلىقتار قاراستىرىلعان. ماسەلەن، ۇلتتىق كينو وندىرىسىندە قوسىمشا قۇن سالىعىنان %12، ولاردى پروكاتتاۋدا - كورپوراتيۆتى تابىس سالىعىنان %20 مولشەرىندە بوساتۋ، شەتەلدىك وندىرۋشىلەر ءۇشىن %30 عا دەيىن سۋبسيديا بەرۋ كوزدەلگەن.
جالپى سوڭعى 10 جىلدا پروكاتتاعى ۇلتتىق كينو ۇلەسى 2009-جىلعى %1,6 دان 2018-جىلى %14 عا دەيىن10 ەسەگە وسكەن. جىل سايىن كينوتەاترلاردا 300 دەن اسا فيلم كورسەتىلسە، ونىڭ 20 دان استامى - وتاندىق فيلم.
ۇلتتىق كينونى پرايم-تايمعا قويۋدى كاسىپكەرلەر قولدامادى
مينيستر ۇلتتىق كينو قولداۋ جانە ونىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتكەندەرىن جەتكىزدى. وسى باعىتتا زاڭ ازىرلەۋ بارىسىندا ۇلتتىق فيلمدەردى كينوتەاترلاردا پرايم-تايم ۋاقىتىندا (جۇمىس كۇندەرى كەشكى 19:00 دەن تۇنگى 22:00 گە دەيىن) قويۋ ماسەلەسىن كوتەرگەن. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن رەتتەۋشىلىك اسەردى تالداۋ (ارۆ) ءراسىمىن جۇرگىزۋ قاجەت.
«تيىستى مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ جانە پروكاتتاۋ سالاسىنداعى كينوبيزنەس وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن رەتتەۋشىلىك اسەردى تالداۋ ءراسىمى ءوتتى جانە ونىڭ ءبىرىنشى ساتىسىندا-اق، اتالعان نورما قولداۋ تاپپادى. وتاندىق كينوتەاترلارداعى ۇلتتىق فيلمدەردىڭ قازاق جانە ورىس تىلدەرىندەگى پروكاتىن مىسالعا كەلتىرسەك، بۇگىندە قازاق تىلىندەگى نۇسقاعا كورەرمەننىڭ قىزىعۋشىلىعى مەن سۇرانىسى وتە تومەن»، - دەدى ا. رايىمقۇلوۆا.
بۇل ماسەلە بويىنشا جينالىسقا قاتىسقان «اتامەكەن» ۇ ك پ باسقارما باسشىسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ەلدار جۇماعازيەۆ جاۋاپ بەردى.
« АРВ دەگەنىمىز زاڭمەن قاراستىرىلعان نورما. «اتامەكەن» ۇ ك پ باسقارما باسشىسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بولا تۇرا، مەن وسى نورمانىڭ ءوتۋىن قانشا قالاسام دا، نارىقتىڭ شەشىمىنە باعىنامىز. ەلىمىزدەگى پروكاتپەن اينالىساتىن كومپانيالاردىڭ سايىپ كەلگەندەگى پىكىرى وسىنداي بولدى. ءبىز ول پىكىردى قولداۋعا مىندەتتىمىز»، - دەدى ە. جۇماعازيەۆ.
كينوپروكات ناتيجەسىن كورسەتەتىن اقپاراتتىق جۇيە ازىرلەنەدى
قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ كينونارىق مونيتورينگىندە مەملەكەتتىڭ جالعىز ءرولى بار - ول كورسەتىلىمگە پروكاتتاۋ كۋالىگىن بەرىپ، فيلمنىڭ جاس يندەكسىن تاعايىنداۋ. مەملەكەت اۋماعىنا كىرگىزىلگەن فيلمدەر سانى، ولاردى كورسەتۋ جيىلىگى مەن باسىمدىقتارىن انىقتايتىن ورتاق بازا جوق. كۇندەلىكتى سەانستار، ساتىلعان بيلەتتەر، كورەرمەندەر سانىنىڭ گراداتسياسى بويىنشا دا ءبىرىڭعاي اقپارات كوزى جوق. وسى ورايدا، ق ر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى «كينەماتوگرافيا تۋرالى» ق ر زاڭىنا سايكەس، فيلمدەر مونيتورينگىنىڭ ءبىرىڭعاي اۆتوماتتاندىرىلعان اقپاراتتىق جۇيەسىن قۇرۋ جۇمىستارىن باستادى.
«2018-جىلى «زەردە» ا ق- عا ءبىرىڭعاي اۆتوماتتاندىرىلعان اقپاراتتىق جۇيە قۇرۋ بويىنشا ينۆەستيتسيالىق ۇسىنىس جىبەرىلىپ، ناتيجەسىندە وعان تەرىس قورىتىندى بەرىلدى. وسىعان وراي، اقپاراتتاندىرۋدىڭ سەرۆيستىك مودەلى بويىنشا اۆتوماتتاندىرىلعان اقپاراتتىق جۇيە قۇرۋ ۇسىنىسى ەنگىزىلىپ، بيىل 29- قاراشادا «زەردە» ا ق- عا «ءبىرىڭعاي اۆتوماتتاندىرىلعان اقپاراتتىق جۇيە قۇرۋ» جوباسىن قايتا ماقۇلداۋعا جولدادى. بەكىتىلگەن سوڭ، ءبىرىڭعاي اۆتوماتتاندىرىلعان اقپاراتتىق جۇيە ازىرلەۋگە كونكۋرس جاريالانادى. بۇل ءراسىم ۇزاق ۋاقىتتى تالاپ ەتەتىندىكتەن، ءبىرىڭعاي اۆتوماتتاندىرىلعان اقپاراتتىق جۇيەنى قۇرۋ جانە ەنگىزۋ جۇمىسى كەلەسى جىلدىڭ سوڭىندا اياقتالادى»، - دەدى مادەنيەت ءمينيسترى.
وتاندىق جۇيە ازىرلەنىپ بولعانشا، بۇعان بالاما نۇسقا رەتىندە مينيسترلىك رەسەيلىك جۇيەنى ۋاقىتشا قابىلداۋدى ۇسىنىپ وتىر.
«بۇل 2010-جىلدان باستاپ جۇمىس ىستەيتىن، الەمدەگى ەڭ ۇزدىك اقپاراتتىق جۇيەنىڭ ءبىرى. رەسەي تاراپى بۇل جۇيەنى قازاقستانعا وتەۋسىز نەگىزدە بەرۋدى ۇسىنىپ وتىر. رەسەيلىك اۆتوماتتاندىرىلعان اقپاراتتىق جۇيەنى قابىلداعان جاعدايدا، اتتەستاتسيالاۋدان ق ر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى جانىنداعى مەملەكەتتىك تەحنيكالىق قىزمەتتەن باعدارلامالىق كودىن سىناۋدان وتكىزىپ، ونىڭ قورىتىندىسى بويىنشا سەرتيفيكات بەرىلۋى قاجەت. اتالعان جۇمىستارعا شامامەن 1-2 اي ۋاقىت كەتەدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى مينيستر.
كەلەسى كەزەكتە سيفرلىق دامۋ، قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىمەن، سالىق جانە ستاتيستيكا كوميتەتتەرىمەن ينتەگراتسيالاۋ جۇمىستارى جۇرگەن سوڭ عانا ءبىرىڭعاي اۆتوماتتاندىرىلعان اقپاراتتىق جۇيە ءوز جۇمىسىن باستايدى.
«بۇل نۇسقا ۋاقىت پەن قاراجاتتى ۇنەمدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، سونداي-اق پىسىقتاۋ مەن جەتىلدىرۋدى قاجەت ەتپەيدى. كينووندىرۋشىلەر ءوز كينوونىمدەرىنىڭ قالاي وتكەنىن، قالاي بيلەت ساتىلعانىن كورۋ ءۇشىن اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيە كەرەك. قازاقستاندىق ءونىم جاسالعانشا جانە ەنگىزىلگەنشە دايىن جۇيەنى ەنگىزۋ كەرەك بولىپ وتىر»، - دەدى اقتوتى رايىمقۇلوۆا.
قازاقشاعا قانداي فيلمدەر دىبىستالۋى كەرەك
«دۋبلياج بويىنشا ناقتى ءبىزدىڭ پىكىرىمىز - شەتەلدەن اكەلىنگەن بارلىق فيلمدەردى قازاق تىلىنە اۋدارۋدىڭ قاجەتى جوق. سونداي-اق اتالعان زاڭنىڭ 14-بابىنا سايكەس، ۇلتتىق فيلمدەردى پروكاتتاۋ قازاق تىلىندە جانە قاجەتتىگىنە قاراي باسقا دا تىلدەردە جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس. ال وزگە فيلمدەردى قازاق تىلىنە اۋدارۋدىڭ ءۇش نۇسقاسى - دۋبلياجداۋ نەمەسە سۋبتيترلەۋ نەمەسە كادردان تىس اۋدارما قاراستىرىلدى»، - دەدى مينيستر.
بۇل حالىقارالىق تاجىريبە قىتايدا، ا ق ش- تا بار كورىنەدى. وندا بارلىق فيلمدەردى ءتۇپ نۇسقا تىلىنەن اۋديتوريانىڭ تىلىنە سۋبتيترلەرمەن قامتاماسىز ەتۋ مىندەتتى شارت بولىپ سانالادى. بۇل - ەڭ قولايلى جانە ءتيىمدى مەحانيزمدەردىڭ ءبىرى.
الايدا، قازاقشا سۋبتيتردىڭ ساپاسىز اۋدارمالارى دا جوق ەمەس. مينيسترلىك وسىنداي جاعدايلاردى توقتاتۋ ماقساتىندا «كينەماتوگرافيا تۋرالى» ق ر زاڭىنىڭ 7-بابى 7-تارماعىنا سايكەس، «وتەل مۋمباي: پروتيۆوستويانيە» فيلمى پروكاتتاۋ كۋالىگىنىڭ قولدانىسى كۇنتىزبەلىك 60 كۇنگە دەيىن توقتاتىلدى. بۇل تەتىك بۇگىندە كينوپروكاتتاۋشىلار تاراپىنان قازاق تىلىندەگى اۋدارمالاردى ساپالى جاساۋعا ساباق بولىپ وتىر.
ونلاين كينوتەاتردىڭ مۇمكىندىگى كوپ
قوعامدىق كەڭەس مۇشەسى، تەلە-راديوجۇرگىزۋشى ايگەرىم ەسەنالى شالعايداعى اۋداندارعا ونلاين كينوتەاترلاردىڭ قولجەتىمدى بولاتىنىن جەتكىزدى. ونىڭ ايتۋىنشا، رەسەيلىك ونلاين كينوتەاترلار ءوز تۋىندىمىزدى وزىمىزگە ساتىپ وتىر.
«قازىر كوپشىلىگىمىز كينونى ۇيدە وتباسىمەن سمارت تۆ، تەلەفون ارقىلى كورەمىز. «يۆي»، «مەگوگوۋ» سىندى بىرنەشە رەسەيلىك ونلاين كينوتەاترلار ءوزىمىزدىڭ كينوتۋىندىلاردى، قازاقشا دۋبلياجدالعان فيلمدەردى وزىمىزگە قايتا ساتىپ وتىر. كينوتەاتردان الىنعان سوڭ، سول سايتتاردان ساتىپ الىپ كورەمىز؟ نەگە ءوز ەلىمىزدە ونلاين كينوتەاتردى قارجىلاندىرۋدى قاراستىرماسقا؟ سەبەبى ەش اۋداندا كينوتەاتر جوق، ول جاقتاعى قازاقتىلدى تۇرعىندار جاڭا فيلمدەردى تاماشالاي المايدى. ولار تەلەديداردان كورەدى نەمەسە YouTube.com شىققانىن جارتى جىل كۇتەدى»، - دەيدى جۋرناليست.
جۋرناليست «بولاشاق» كورپوراتيۆتىك قورى دۋبلياجداعان «مۇزدى ولكە - 2» مۋلت فيلمىنىڭ كورسەتىلىمىن سىنعا الدى. ماسەلەن، بۇگىن ەلورداداعى 9 كينوتەاتردا «مۇزدى ولكەنىڭ» 138 سەانسى وتسە، سونىڭ بىرەۋى اعىلشىن، 16 سى قازاق تىلىندە جانە قالعان 127 ءسى ورىس تىلىندە كورسەتىلگەن.
«بۇل جەردە سۋبسيديا ۇسىنىسىن قولدايمىز. قازاق تىلىندە كينو كورەتىن كورەرمەندەردىڭ ەلەۋلى بولىگى اۋدانداردا تۇرادى. بيزنەس باستاماشىلارعا ونلاين كينوتەاتر اشۋعا مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ كورسەتىلۋى ءتيىس. ونلاين كينوتەاتر اشىپ، قازاقشا تۋىندىلاردى ارزان باعامەن كورۋگە مۇمكىندىك تۋدىرۋ قاجەت»، - دەدى ايگەرىم ەسەنالى.
الەم ەلدەرى ۇلتتىق كينوسىن قالاي دامىتادى؟
«ميراس» قوعامدىق كەڭەسىنىڭ تاعى ءبىر مۇشەسى جۋرناليست، بلوگەر وركەن كەنجەبەك ۇلتتىق كينونى دامىتۋداعى الەم ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسىمەن ءبولىستى.
«ۇلتتىق كينو نەمەن اينالىسۋى كەرەك دەگەندە ەكى مىسالدى ايتۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىن. گرەكيا نەمەسە گرەك حالقى وزدەرىنىڭ ۇلتتىق ءبيىن ساقتاي المادى. ال 1960-جىلدارى گولليۆۋد «گرەك زوربا» فيلمىن ءتۇسىردى، سيۋجەت بويىنشا گرەكتەر بيلەۋى ءتيىس ەدى. سول كينو ءۇشىن گولليۆۋد ماماندارى «سيرتاكي» ءبيىن ويلاپ شىعاردى. ياعني، قازىرگى گرەكتەردىڭ ماقتانىشىنا اينالعان ءبيدى جاساپ بەردى. ەكىنشى مىسال - بايلىعىمەن كوزگە تۇسە قويماعان رۋمىنيادا «قانىشەر دراكۋلا» وبرازى بار. گولليۆۋد 1930-جىلدان بەرى دراكۋلا تۋرالى 270 فيلم تۇسىرگەن. سونىڭ ارقاسىندا رۋمىنياداعى بران قامالىنا جىل سايىن 560 مىڭ تۋريست كەلەدى»، - دەدى بلوگەر.
وڭتۇستىك كورەيادا 1960-جىلدارى ءوز كينوسى توقىراۋعا ۇشىراپ، گولليۆۋد فيلمدەرى جايلاعاندا مەملەكەت بيزنەسمەندەردى قىسپاققا الىپ، ۇلتتىق كينونى 6-7 جىل بويى كۆوتالاۋدى ەنگىزدى. اپتانىڭ ءبىر كۇنى تەك قانا كارىس كينوسى كورسەتىلدى. ارينە، بيزنەس شىعىنعا باتتى، ءبىراق 6 جىل كۆوتالاۋدىڭ ارقاسىندا كارىس فيلمدەرىنىڭ ساپاسى ارتتى.
«قىتاي ءوزىنىڭ ىشكى نارىعىنا جىلىنا 42 شەتەلدىك فيلم عانا جىبەرەدى. سول تىزىمگە ەنۋ ءۇشىن گولليۆۋد كومپانيالارى ادام ايتقىسىز باسەكەگە تۇسەدى، قىتاي ولارعا ءوز تالابىن قويا الادى. سەبەبى، قىتايدىڭ ىشكى كينونارىعى 9 ميلليارد ا ق ش دوللارى، سالىستىرمالى تۇردە قاراساق، ا ق ش پەن كانادانىڭ جالپى نارىعىن قوسقاندا 11 ميلليارد دوللار پايدا تۇسەدى. ارينە، مۇنداي نارىققا كەز كەلگەن كومپانيا كىرگىسى كەلەدى. ياعني، قىتاي دا، كورەيا دا بيزنەستى تىڭداعان جوق، مەملەكەتتىك پارمەنىن كورسەتتى. ەكى جىل بۇرىن تيمۋر بەكمامبەتوۆ قازاقستاندىق فيلم بيلەتىن شەتەلدىك فيلمدەردەن ارزانداۋ ەتىپ ساتۋدى ۇسىندى. شەتەلدىك فيلمگە بيلەتتى مىڭ جارىم تەڭگەگە، قازاقستاندىق فيلمدەرگە - 500 تەڭگەگە ساتسا جانە ونى قوسىمشا سۋبسيديالاسا، ناتيجە شىعار ەدى»، - دەيدى وركەن كەنجەبەك.
سونىمەن بىرگە، قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرى جينالىستا ۇلتتىق كينونىڭ كوركەمدىك ساپاسى، وتاندىق فيلمدەرگە سۇرانىس، كادر تاپشىلىعى، كينوتەاترلاردىڭ ازدىعى تاقىرىپتارىن كوتەردى. تالقىلانعان ماسەلەلەر حاتتاماعا جازىلىپ، «Nur Otan» پارتياسىنىڭ باقىلاۋىنا الىندى.
اۆتور: ايجان سەرىكجان قىزى