كومەيمەن ءان ايتۋ جانىڭدى تىنىشتاندىرادى- بايان- ولگەيدە تۇراتىن ونەرپاز

بايان- ولگەي. قازاقپارات - موڭعوليانىڭ قازاقتار كوپ قونىستانعان اۋدانى بايان- ولگەيدە تۇراتىن زۇلكاپيل قابيمولدا كومەيمەن ءان ايتۋدىڭ شەبەرى. زۇلكاپيلدىڭ ەشقانداي مۋزىكالىق ءبىلىمى بولماسا دا، ول تىڭداعان اندەردىڭ كوپشىلىگىن كومەيمەن ورىنداي الادى.

 ول ارنايى قازاقپارات وقىرماندارى ءۇشىن قازاقتىڭ حالىق اندەرى «گاككۋ» مەن «اقتاماقتى» كومەيمەن ورىنداپ بەردى.

كومەيمەن ءان ايتۋ - ەجەلدەن كەلە جاتقان ونەر ءتۇرى. ول مىڭداعان جىل بۇرىن پايدا بولىپ، بۇگىنگە جەتىپ وتىر.

ادەبيەت تانۋشى- فولكلوريست ەدىگە تۇرسىنوۆتىڭ ايتۋىنشا (ە. تۇرسىنوۆ «قازاق باقسى- بالگەرلەرى»، 1997-اۆت.)، ەرتەدە قازاق باقسىلارى، ادامدى ەمدەۋ كەزىندە قوسىمشا ءتۇرلى داۋىستار پايدالانعان. ياعني، داۋىسپەن ادامنىڭ جانىن ەمدەۋ باياعىدان كەلە جاتقان ۇردىستەردىڭ ءبىرى. ول تۋرالى ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز ءبۇي دەيدى: «كومەيدەن شىققان داۋىس، ءۇن جانىما وتە جاقىن. دىبىس ادامنىڭ ار جاعىنان شىعىپ تۇرعاندىقتان بولار جۇرەككە جىلدام جەتەدى. ءوزىم كومەيمەن ءان سالعاندا ەرەكشە كۇيگە بولەنەمىن. كومەيمەن ءان ايتۋ جانىڭدى تىنىشتاندىرادى، ونىڭ ۇستىنە دىبىستاردىڭ تەربەلىسى ادامنىڭ قابىلداۋى مەن اسەر الۋ سەزىمىن دامىتادى».

زۇلكاپيل قابيمولدانىڭ ارنايى مۋزىكالىق ءبىلىمى جوق. ءبىراق ول مۋزىكانى جانىمەن، جۇرەگىمەن، تابيعاتىمەن سەزەمىن دەيدى.

«مەن كومەي سىبىزعى ونەرىن 14 جاسىمدا ءوزىم ۇيرەندىم. قازىر جاسىم 60-تا. بالا كەزىمدە ءبىر كۇنى قازاق راديوسىنان كومەيمەن ورىندالعان ءاندى تىڭداپ، سوعان كوڭىلىم اۋدى. ول قۇلاققا وتە جاعىمدى ءارى اسەرلى ەستىلدى، سودان باستاپ وسى ونەردى وزىمە سەرىك ەتتىم. مەن 1978-1981 -جىلدار ارالىعىندا موڭعوليانىڭ استاناسى ۇلانباتىردا اسكەري بورىشىمدى وتەدىم. سوندا موڭعول اسكەرلەرى قازاقتىڭ حالىق ءانى «اقتاماقتى» ۇنەمى ورىنداپ بەرۋىمدى وتىنەتىن»، - دەيدى ول.

ونەرپازدىڭ قورىندا 30-دان اسا كومەيمەن ايتىلاتىن ءان بار. كوپشىلىگى قازاقتىڭ حالىق اندەرى «اقتاماق» ، «گاككۋ»، «اعاجاي التاي»، «ءبىر بالا»، «اۋىلىم» تاعى باسقالارى.

«جالپى قازاقتىڭ حالىق اندەرى كومەي سىبىزعىعا سالعاندا ىڭعايلى ءارى جەڭىل كەلەدى. ىرعاق پەن ريتم شەبەر ۇيلەسىپ، جانعا جاقىن اۋەزدى دىبىس سىيلايدى. سوندىقتاندا بولار مەن قازاقتىڭ حالىق اندەرىن كوبىرەك كومەي سىبىزعىعا سالامىن»، - دەيدى ول. كومەيمەن ساز ورىنداۋدىڭ دەنساۋلىققا پايداسى زور.

«كومەيمەن ءان سالۋ كوپتەگەن ادامدارعا ەرەكشە اسەر ەتەدى. مۇنداي ءان ايتۋدىڭ ءتىپتى دەنساۋلىققا دا پايداسى بار دەپ بىلەمىن. اۋەندى كومەيمەن ورىنداعاندا تىنىسىم كەڭەيىپ، ىشىمدەگى وكپە- نازىم، رەنىشىم سىرتقا شىققانداي اسەردە بولامىن - دەدى كومەي سىبىزعىشى.

اۋىل- ايماق، كورشى- قولاڭ، تۋىس- تۋعان جينالعان كەزدە زۇلكاپيلدى ارنايى شاقىرىپ، كومەيمەن اندەتۋىن قولقالاپ سۇرايتىندار كوپ ەكەن. ءوز كەزىگىندە زۇلكاپيل قابيمولدا بۇل ونەردىڭ كەيىنگى جاستار اراسىندا ۇمىت بولىپ بارا جاتقاندىعىن جەتكىزدى.

«مەن بالا كەزىمدە كومەيمەن ورىندالاتىن اۋەندەردى راديودان نەمەسە ۇلكەندەر اراسىنان كوپ تىڭدايتىنمىن. سول جاعداي مەنىڭ وسى ونەردى ناسيحاتتاپ جۇرۋىمە بىردەن- ءبىر سەبەپ. قازىر ول ءۇردىس جوعالىپ بارا جاتىر. جاستار اراسىندا كومەي سىبىزعى ونەرىن دامىتىپ، بۇل باعىتتا ىزدەنىپ جۇرگەندەردى بايقامادىم.. . جالپى بۇل ونەر تۋرالى كوپشىلىك ادامدار بىلمەي جاتادى»، - دەيدى ول.

ونەرپاز بۇل قابىلەتىن تابيعات اياسىندا كوپ جۇرۋىمەن بايلانىستىرادى.

«تابيعاتتان شىققان داۋىستاردى جۇرەگىڭىزبەن تىڭداساڭىز دەمالاسىز، بۇل ءبىر. ەكىنشىدەن، جالپى موڭعول حالقىندا دا كومەيمەن اۋەن شىعارۋ ونەرى وتە جاقسى دامىعان. الايدا مەنىڭ تارتقان كومەي سىبىزعىم ولارعا ۇقسامايدى. مەن ارينە، مۋزىكا سالاسىنىڭ زەرتتەۋشىسى ەمەسپىن جانە وسى باعىتتا ارنايى ءبىلىمىم جوق. سوندىقتان دا قانداي دا ءبىر تۇجىرىم ايتۋىم ورىنسىز بولار. تەك بايقاپ وتىرسام، كومەي سىبىزعىنى جىڭىشكە داۋىسپەن ايتاتىن ءتۇرى كوپ كەزدەسەدى. وعان مەنىڭ دەنساۋلىعىم مەن مۇمكىندىگىم جەتپەيدى»، - دەيدى ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز.

زۇلكاپيلدىڭ تاعى ءبىر حوببيى - تابيعاتتا كەزدەسەتىن ەرەكشە تاستاردى جيناۋ ەكەن. ول 30 جىلدان بەرى ەرەكشە تاستاردى جيناۋمەن اينالىسادى. قازىرگى كەزدە قازاق الفاۆيتىندەگى 42 ءارىپتى، سونداي- اق، تابيعاتتا كەزدەسەتىن اڭ مەن قۇستاردى بەينەلەيتىن 1000-عا جۋىق تاستى جيناپ قويعان.

اۆتور: گۇلسايا جاقان