ينتەرنەت قوعامدى قالاي وزگەرتتى؟

None
None
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - 1960 -جىلى الەم حالقىنىڭ سانى ءۇش ميللياردقا جەتتى. ول كەزدە قالا كوشەلەرى تىنىش، ادامدار تەك ونەر جايلى اڭگىمە ايتىپ، تاريحي جادىگەرلەرگە ءسۇيسىنىپ قارايتىن ەدى.

قازىر الەم حالقى 8 ميللياردقا جۋىق. ءىرى مەگاپوليستەر اعىن سۋعا ۇقسايدى. قۇمىرسقا جولىنداي سوزىلعان كوشەلەر، ول كوشەلەردە تىنىمسىز اعىلعان كولىك، بىتپەيتىن كەپتەلىس، ۋ- شۋ، اسىققان ادامدار. ەڭ قىزىعى، ءوتىپ بارا جاتقان ادامداردىڭ كوپشىلىگى كوشەدەگى تاريحي عيماراتتار مەن ونەر تۋىندىلارىنا قارامايدى. كوزدەرى قولدارىندا ۇستاپ بارا جاتقان ايشىلىق الىس جەرلەردەن حابار الدىراتىن، تورتكۇل دۇنيەنى ءبىر ەكرانعا سىيدىرعان سمارتفونداردا بولادى. تەحنولوگيانىڭ دامۋى جانە ينتەرنەتتىڭ وركەندەۋىمەن قوعامنىڭ وزگەرگەنىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن بىزگە دانىشپان نەمەسە سوتسيولوگ بولۋدىڭ قاجەتى جوق.

ادامداردى باقىتتى ەتەتىن نە؟

ادامنىڭ باقىتتى ەكەنىن زەرتتەۋگە ارنالعان ەڭ قىزىقتى عىلىمي تاجىريبەلەردىڭ ءبىرى 80 جىل بويى جۇرگىزىلىپ كەلەدى. ءسىز ول تۋرالى ەستىگەن دە شىعارسىز. گارۆاردتاعى اتاقتى عالىمداردىڭ Harvard Study of Adult باعدارلاماسى 1938 -جىلى باستالدى. ۇلى دەپرەسسيا كەزىندە زەرتتەۋشىلەر ۇزاق جانە باقىتتى ومىرگە قانداي فاكتورلار اسەر ەتەتىنىن بىلگىسى كەلگەن. تاجىريبەگە گارۆاردتىڭ 268 ستۋدەنتى تاڭدالدى، ءبىراق ۋاقىت وتە كەلە باقىلاۋ توپتارى كەڭەيىپ، 1970 -جىلدارى بوستوننىڭ 456 تۇرعىنى زەرتتەۋگە قوسىلعان.

ولاردىڭ 40 ى ءالى ءتىرى، بۇگىندە ولاردىڭ جاسى 90 نان استى. 10 جىل بۇرىن عالىمدار سىناققا ولاردىڭ ايەلدەرىن دە قوستى. ونداعان جىلدار بويى زەرتتەۋشىلەر قاتىسۋشىلاردىڭ دەنساۋلىعىن، ومىرلەرىندەگى وزگەرىستەرىن، ونىڭ ىشىندە مانساپتاعى جانە جەكە ومىرىندەگى جەڭىستەر مەن ساتسىزدىكتەرىن باقىلاعان. ەڭ قىزىقتى فاكت، ەكى جىلعا دەيىن عالىمدار قاتىسۋشىلاردى شاقىرىپ، ولاردىڭ قىزمەتىن سۇراپ، جاۋاپتارىن جازىپ وتىرعان.

80 جىل ىشىندە زەرتتەۋ اۆتورلارى وزگەردى، ءبىراق قاتىسۋشىلاردى زەرتتەۋ توقتاعان جوق. عالىمداردىڭ العان ناتيجەلەرى تاڭقالارلىقتاي بولعان. زەرتتەۋلەر كورسەتكەندەي، اقشا مەن اتاقتان گورى جاقىن قارىم- قاتىناس ادامداردى ءومىر بويى باقىتتى ەتەدى ەكەن. بۇل بايلانىستار ءومىردىڭ قيىنشىلىقتارىنان قورعايدى، پسيحيكالىق جانە فيزيكالىق دەنساۋلىقتى ساقتاۋعا كومەكتەسەدى جانە الەۋمەتتىك مارتەبەگە، IQ گە، ءتىپتى گەنگە اسەر ەتىپ، ۇزاق جانە باقىتتى ءومىر ءسۇرۋدى قامتاماسىز ەتەدى ەكەن. بۇل تۇجىرىم گارۆارد ستۋدەنتتەرى اراسىندا دا، بوستون جۇمىسشىلارى اراسىندا دا بارلىق جەردە شىندىققا اينالعان. ادامدار شىن باقىتتى بولۋى ءۇشىن باسقالارمەن قارىم- قاتىناسى ماڭىزدى.

وتكەن عاسىردىڭ ورتاسىندا ادامدار اراسىندا قارىم- قاتىناس جاقسى ەدى. ال قازىر قالانىڭ قاربالاس تىرشىلىگى مەن سمارتفون وعان مويىن بۇرۋعا مۇرشا كەلتىرمەيدى. قالا بەردى، دەمالىس كۇندەرى ۇيدەن شىقپاي- اق تەلەفونعا ءۇڭىلىپ ۋاقىتتىڭ قالاي وتكەنىن اڭعارماي قالامىز. بۇل وزگەرىستەر ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە جانە باقىتىمىزعا قالاي اسەر ەتەدى؟ بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن ءبىلۋدىڭ دە ۋاقىتى كوپ قالماعان سياقتى. جاقىندا عانا گارۆارد عالىمدارى ەكىنشى اۋقىمدى زەرتتەۋدى باستادى - ەندى ولار تاجىريبەگە العاشقى ەكى توپتاعى ادامداردىڭ بالالارىنىڭ ءومىرىن باقىلايدى. ناتيجەلەردى 15-20 جىلسىز بىلە المايمىز، الداعى ۋاقىتتا ءبىز تەحنولوگيالار الەمدى جانە ءوزىمىزدى قالاي وزگەرتكەنىن بولجاي الامىز.

دانبار سانى

ادام ءومىر بويى ساقتاي الاتىن تۇراقتى بايلانىستاردىڭ سانى - 150. بۇل بريتانيالىق انتروپولوگ، ەۆوليۋتسيونيست- پسيحولوگ جانە العاشقى مىنەز- قۇلىق سالاسىنداعى مامان روبين دانباردىڭ تۇجىرىمى. دانبار سانى - بۇل ادامنىڭ تۇراقتى الەۋمەتتىك بايلانىستار سانىنىڭ شەگى. مۇنداي بايلانىستاردى ساقتاۋ ادامنىڭ جەكە ەرەكشەلىكتەرىن، مىنەزىن، سونىمەن قاتار الەۋمەتتىك ينتەللەكتۋالدى قابىلەتتەرىن تالاپ ەتەدى. ولار 100 دەن 230 عا دەيىن، كوبىنەسە 150 گە تەڭ دەپ سانالادى. ياعني بۇرىنعى بۋىننان ءبىر- بىرىمەن قالاي تانىسقانىن سۇراساڭىز مىندەتتى تۇردە ءبىر كەزدەسۋدە، تۋعان كۇن نەمەسە كەشتە تانىسقانىن، ارالاسقانىن ايتادى. ال بۇگىنگى الەۋمەتتىك جەلىلەر بار جاعدايدا تانىستىقتاردىڭ كوبىسى ۆيرتۋالدى الەمدە ءوتىپ جاتادى. جانە بۇرىنعىعا قاراعاندا قيىنداۋ دەگىمىز كەلەدى. سوندىقتان بۇگىنگى جاستاردىڭ دوستارى اعا بۋىن وكىلدەرىمەن سالىستىرعاندا از ەكەنى ايدان انىق.

ۆيرتۋالدى دوستار مەن شىنايى دوستار قازىرگى الەمدە الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن پروفيلدەر ۇلكەن ءرول اتقارادى. كەيبىر پسيحولوگتار الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى پاراقتاردى يەلەرىنىڭ وزدەرىنىڭ جەتىلدىرىلگەن نۇسقاسىن جاساۋ دەپ اتايدى، ويتكەنى ءار ادام باسقالارعا جاقسى اسەر قالدىرۋعا تىرىسادى جانە ءوزى تۋرالى جالعان اقپارات بەرەدى. قازىرگى كەزدە بايلانىستىڭ ءوزى وزگەردى، ءۇستىرت بولىپ كەتتى.

ينتەرنەت جانە Netflix سياقتى اعىندىق قىزمەتتەردىڭ پايدا بولۋى، ءبىر جاعىنان، بىزگە قيال ەركىندىگىن بەردى، ال ەكىنشى جاعىنان، شىنايى ومىردە ۇقساس قىزىعۋشىلىقتارى بار اداممەن تانىسۋدى قيىنداتتى. سونىمەن قاتار، دانباردىڭ جۇمىسىنا سۇيەنە وتىرىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى دوستار سانى 150 ادامنان اسپاۋى كەرەك دەگەن جالعان قورىتىندى جاساي الامىز.

ءبىراق شىن مانىندە، ءبىز دوستىعىمىزعا كوپتەگەن ادامداردى قوسامىز، ولاردىڭ جارتىسى ءبىر- ءبىرىن ەشقاشان كورمەگەن نەمەسە ەشقاشان كورمەيتىن ادامدار. دوستار سانى بۇگىندە دوفامين كوزى، ياعني، ءجاي ماقتان، ءبىراق بۇل ناعىز باقىت ەمەس قوي. جاقىندا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋگە سايكەس، ادام ءومىر بويىنا نەبارى بەس جاقىن اداممەن بايلانىستا بولا الادى.

سوندىقتان العاشقى بەس ادام الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى ارناڭىزدا بولەك كورسەتىلەدى. قالعان 145 دوستارمەن بايلانىس اندا- ساندا، مىسالى، التى ايدا ءبىر- ءبىرىمىزدى حابارلاسامىز، كەيدە «تۋعان كۇنىڭمەن» دەپ جازىپ جىبەرەمىز.

«قارا اينا» سەريالى

ەندى سەريال ەمەس الەۋمەتتىك فانتاستيكا فاناتتارى چارلي برۋكەردىڭ «قارا اينا» سەريالىنىڭ كەم دەگەندە ءبىر ەپيزودىن كورگەن بولسا كەرەك. ءۇشىنشى ماۋسىمداعى ءبىرىنشى سەريا الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى لايكتاردىڭ الەۋمەتتىك مارتەبەگە قالاي اسەر ەتەتىندىگى جانە قوعامداعى جاعدايدى انىقتاۋى تۋرالى باياندايدى. ەگەر وسى سەريالدا كورسەتىلگەن الەمدەگى ادامدار اراسىنداعى قارىم- قاتىناس اسىرا كورسەتىلسە دە، ونداعى شىندىق قيسىنسىز ەمەس - مىسالى تاكسي جۇرگىزۋشىسىنە كليەنت بەس جۇلدىزدىڭ بىرەۋىن ءبىر- ەكى رەت قويسا، بۇگىندە جۇمىسىنان ايىرىلۋى عاجاپ ەمەس.

ادامداردا وعان دەگەن سەنىمسىزدىك پايدا بولادى. باسقا جۇرگىزۋشىنى تاڭدايدى، تاعىسىن تاعىلار. قازىر قىتاي سىندى الپاۋىت ەلدەردەگى ادامدار اراسىنداعى قارىم- قاتىناس «قارا اينا» الەمى سياقتى ەمەس پە؟ ارينە، ينتەرنەت پەن زاماناۋي تەحنولوگيالاردىڭ دامۋى دوستىق پەن قارىم- قاتىناستى عانا وزگەرتكەن جوق. بۇگىنگى تاڭدا ينتەرنەت ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدىڭ بارلىق سالالارىنا - نەگىزگى قاجەتتىلىكتەردەن باستاپ ەڭ ءساندى زاتتارعا دەيىن اسەر ەتەدى. ءبىز بولاشاققا قادام باسقان سايىن ينتەرنەتكە تاۋەلدىلىك جانە ونىڭ ءبىزدىڭ ومىرىمىزدەگى ءرولى ارتادى دەپ بولجاۋ قيىن ەمەس. قازىرگى الەم عالامتوردىڭ ارقاسىندا پايدا بولعان جاھاندىق قالاعا ۇقسايتىن شەكارالاردى ءوشىرىپ تاستادى.

شىنىندا دا، بۇگىندە قارىم- قاتىناس ءۇستىرت بولعانىنا قاراماستان، ءبىز كەز- كەلگەن اداممەن، كەز- كەلگەن ۋاقىتتا، كەز- كەلگەن جەردە سويلەسە الامىز. ينتەرنەت سۇلۋلىق، دەنساۋلىق، ءسان، ءومىر سالتى، جەكە گيگيەنا جانە باسقا دا كوپتەگەن اقپاراتتار مەن سۇرانىستار ءۇشىن وزىندىك نۇسقاۋلىققا اينالدى. سونىمەن قاتار، ءبىز ۇيدەن شىقپاي جۇمىس ىستەپ قانا قويماي، ىڭعايلى ورىندىقتا وتىرىپ ءبىلىم دە الامىز. ينتەرنەت ءبىلىم الماسۋدىڭ ۇلكەن الاڭىنا اينالدى. ءيا، ءبىز ءبىر- ءبىرىمىزدىڭ ءجۇزىمىزدى كورە المايتىن شىعارمىز، ءبىراق بىزدە ۋيكيپەديا بار.

اقپارات جىلدامدىعىنىڭ ارقاسىندا ءبىزدىڭ ءازىل- قالجىڭىمىز دا وزگەردى. مىسالى وسىدان 20 جىل بۇرىن ادامدار اراسىندا تانىمال بولعان Friends سەريالىن قازىرگى جاستار ءسۇيسىنىپ كورمەيدى. قازىرگى بۋىن الدىڭعى بۋىن تالعامىن تۇسىنبەيدى نەمەسە كەرىسىنشە. تەحنولوگيانىڭ دامۋىمەن جانە ينتەرنەتتىڭ وركەندەۋىمەن ءبىزدىڭ قوعامىمىز قالاي وزگەرسە دە، ءبىز وزىمىزگە ءتان ويلاۋ قابىلەتىمىز بار، باسقالارمەن جاقىن قارىم- قاتىناس قاجەتتىلىگى بار ادامدار بولىپ قالا بەرەمىز. مۇمكىن ءبىزدىڭ ءارقايسىمىزدىڭ جاساي الاتىن ارەكەتىمىز الدىمەن - بۇل ءبىر مينۋتقا توقتاپ، قاي باعىتتا جانە قايدا بارا جاتقانىمىز تۋرالى ويلانىپ الۋ كەرەك شىعار.




Massaget.kz


سوڭعى جاڭالىقتار