يمانعالي تاسماعامبەتوۆ: وراز- مۇحاممەد سۇلتاننىڭ جات ەلدە پاتشالىق قۇرۋى - اڭىزعا بەرگىسىز اقيقات
بۇل تۋرالى قازاقپارات رەسەيدەگى قازاقستان ەلشىلىگىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ حابارلايدى.
«قازىرگى تاريحتاعى وراز- مۇحاممەد وندان ۇلىنىڭ ءرولى» اتتى عىلىمي كونفەرەنسياعا قازاقستان مەن رەسەيدىڭ تاريحشى عالىمدارى، ۋنيۆەرسيتەت پروفەسسورلارى قاتىستى.
كونفەرەنتسيانى اشقان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ رەسەي فەدەراتسياسىنداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ XVII عاسىردىڭ باسىندا وراز- مۇحاممەد وندان ۇلى قازاق مەملەكەتى مەن ماسكەۋ مەملەكەتى اراسىندا ديپلوماتيالىق نەگىز قالاۋعا ات سالىسىپ، ايرىقشا ميراس قالدىرعانىن اتاپ ءوتتى. ول قازاق حالقىمەن وراز- مۇحاممەد سۇلتاندى اراعا ءۇش جارىم عاسىر سالىپ قايتا قاۋىشتىرعان جازۋشى مۇحتار ماعاۋيننىڭ «الاساپىران» رومانى ەكەنىن ەسكە سالدى.
سونداي- اق، يمانعالي تاسماعامبەتوۆ «بارشا الاش جۇرتى ءۇشىن بايراقتى بابامىزدىڭ جات ەلدە جارتى پاتشالىق قۇرۋى اڭىزعا بەرگىسىز اقيقات ەكەنىن ايتىپ ءوتتى.
«ال ونىڭ ەل مەن ەلدى تابىستىرعان قىزمەتى - مارتەبەلى ابىروي. ويتكەنى وراز- مۇحاممەد ورىس جەرىنە جەكە دارا كەلگەن جوق. ول بۇكىل ەل اماناتىن، ۇلى دالانىڭ دوس پەيىلى مەن بەيبىت ىقىلاسىن الا كەلدى. سودان بولار تابيعي تاكاپپارلىعى مەن باتىلدىعىنىڭ، زەرەكتىگى مەن ادىلدىگىنىڭ ارقاسىندا ۇلكەن بەدەلگە يە بولدى. وسى ەلدىڭ تاعدىرشەشتى سىن ساعاتىنا ارالاستى. اتقا قونىپ، ەڭسەلى ەرتەڭى ءۇشىن كۇرەستى. ادامدار تاريحي پروتسەستەردىڭ لوگيكاسىن ۇعىنۋعا تىرىسىپ قانا قويمايدى، سونىمەن قاتار پروتسەستىڭ ينەرتسياسىنا اسەر ەتىپ، وقيعالاردىڭ بارىسىنا بەتبۇرىس جاساعان قاھارمان تۇلعالار تۋرالى اقيقاتتى دا بىلگىسى كەلەدى. ۇلى دالادا عانا ەمەس، جات جۇرتتا، ورىس جەرىندە داڭقتى ىستەرىمەن تانىمال بولعان سۇلتان وراز- مۇحاممەدتى وسىنداي تۇلعالاردىڭ شوعىرىنا جاتقىزۋعا بولادى» ، - دەدى ەلشى ءوز سوزىندە.
ەسكە سالا كەتسەك، بۇگىن رەسەيدىڭ ريازان وبلىسىنا قاراستى قاسىموۆ قالاسىندا جوشى ۇلىسىنان شىققان وراز- مۇحاممەد سۇلتانعا مەموريالدى تاقتا ورناتىلدى. مەموريالدىق تاقتانى جاساۋ ءۇشىن تابيعي قوڭىر ءتۇستى گرانيت پايدالانىلعان. ەسكەرتكىشتىڭ بيىكتىگى ءۇش مەتر. توبەسىنە دوعال كۇمبەز ورناتىلعان. ەستەلىك تاقتاعا «وراز- مۇحاممەد وندان ۇلى، 1573-1610. قازاق سۇلتانى، قاسىم حاندىعىن بيلەۋشى» دەپ جازىلعان.
ەسكەرتكىشتىڭ اشىلۋىنا وراي سالتاناتتى شارا رەسەيدىڭ مادەني مۇرالار نىسانىنا ەنگەن اۋعان- مۇحاممەد سۇلتاننىڭ كەسەنەسىنە جاقىن جەردەگى ەسكى تاتار زيراتىندا ءوتتى.