قارجاستاعى قازاق زيراتى
وسىدان 500 جىلداي بۇرىن، بۇل ولكەدە بىرنەشە ءىرى قازاق اۋىلى قونىستانعانى ەسكى قورىمداردان بەلگىلى بولدى. كەيىن اۋمالى- توكپەلى زامانداردان سوڭ جەرگىلىكتى تۇرعىندار اتا- قونىسىن جانە اتا- بابا زيراتىن تاستاپ، جايلى مەكەن ىزدەپ، ۇدەرە كوشكەن. ۋاقىت وتە كەلە بۇل ماڭاي قالالىقتاردىڭ ءۇي جانۋارلارىن قىدىرتاتىن، ۋاقىت وتە ولگەن جانۋارلاردى كومەتىن جەرگە اينالعان.
ومبى قالاسىنىڭ تۇرعىنى نۇرعالي شالوۆ «حابار 24» تىلشىسىمەن كەزدەسكەن كەزدە قالا باسشىلىعى جەرشىلىكتى قازاقتاردىڭ وتىنىشىنە تۇسىنىستىكپەن قاراعانىن، تاريحي اتاۋىن قايتارىپ بەرۋگە كەلىسىم بەرگەنىن ايتىپتى.
بۇل مەكەنگە قازاقتاردىڭ قونىستانۋى جونعار شاپقىنشىلىعىنان سوڭ باستالىپتى. قالانىڭ ХVIII عاسىرداعى كارتاسىنداعى قازاق رۋىنا تيەسىلى ەسكى زيراتتاردىڭ سۋرەتى كورسەتىلگەن. ءقازىر ول قورىم تۇگەلدەي جويىلىپ كەتكەن. ارحەولوگتار بۇل جەردەن ورتا عاسىرلارعا، ودان ارىداعى تەمىر داۋىرىنە تيەسىلى قۇندى دەرەكتەر تاپقان. ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل اۋىلعا كۇنى بۇگىنگە دەيىن بىردە- ءبىر ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارى جۇرگىزىلمەگەن. تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى شولپان احمەتوۆا جۋرناليستەرمەن كەزدەسكەن كەزدە قازىر ХVIII عاسىرداعى قورىمنىڭ ءبىزدىڭ زامانىمىزعا جەتكەن بولىگىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ونى قورشاپ قويۋ كەرەكتىگىن ايتقان. اۋىلدىڭ ءىزى ۋاقىت وتە كەلە توپىراق ۇيىندىلەرىنە اينالىپ كەتكەن. تاريحشىلار بۇل نىسان - ومبى قالاسىنىڭ قۇرداسى بولۋى ابدەن مۇمكىن دەپ وتىر. قورىمداعى بەلگىلەرگە قاراپ، ونىڭ تاريحىن 300 جىلعا ارى جىلجىتۋعا بولادى. «تەك قانا قورشاپ قويۋ از. ەسكەرتكىش ورناتۋ كەرەك. بۇل قورىم ومبى قالاسىنىڭ تاريحي مەموريالدى كەشەنىنە اينالۋى ءتيىس. سەبەبى ومبىدا قالانىڭ قۇرداسى بولىپ تابىلاتىن ەسكەرتىشتەر از» دەيدى تاريحشى شولپان احمەتوۆا.
قازىر قوعام بەلسەندىلەرى وسى ماسەلەمەن اينالىسىپ جاتىر. ولار ايماقتىڭ باسشىلىعىنا ۇسىنىسپەن شىعىپ، ورتا عاسىرلارداعى قازاقتاردىڭ تاريحىنان سىر شەرتەتىن ايماقتى زەرتتەۋ نىسانىنا اينالدىرۋدى ءوتىنىپ وتىر.
بۇل جەرگە ءۇش عاسىر بۇرىن اتا- بابالارىمىز كوشىپ بارىپ، تۇراقتاپ قالىپتى. ەرتىس وڭىرىنەن قونىس اۋدارعان قازاقتاردىڭ ۇرپاقتارى سول ەلدى مەكەننىڭ بايىرعى تۇرعىندارى ەكەن. قازىرگى رەسەي قۇرامىندا، ال وتكەن تاريحتا قازاقتىڭ ەجەلگى قونىستارى بولىپ سانالعان استراحان، ورىنبور، ومبى ⅩⅩ عاسىردىڭ 20-30 -جىلدارى ەل جادىندا قازاق جەرىنىڭ قۇرامداس بولىگى بولدى. قازىر ولكەلەردىڭ كەڭەس تۇسىنداعى تاريحى دالا ولكەسىنەن تىس جەرلەر بولعاندىقتان بولار، قازاق زەرتتەۋشىلەرىنىڭ نازارىنان تىس قالىپ كەلگەن ەدى. سەبەبى ك س ر و كەزىندە ورىس تاريحشىلارى «وتكەن تاريحتاعى قازاق فاكتورىنا» مۇلدەم نازار اۋدارماي كەلگەن ەدى.
«قازىرگى ۋاقىتتا ومبىلىق قازاقتاردىڭ قۇرمەتىنە اۋىلعا كىرەر جولدا اۆتوبۋس ايالداماسى اشىلدى. وعان وسى رۋدىڭ اتاۋى بەرىلگەن» دەپ حابارلايدى «حابار 24» ءتىلشىسى.