ومبىداعى قازاقتار تۋرالى نە بىلەمىز
بۇل جەرگە ءۇش عاسىر بۇرىن اتا-بابالارىمىز كوشىپ بارىپ، تۇراقتاپ قالعان.
بۇگىندە ەرتىس وڭىرىنەن قونىس اۋدارعان قازاقتاردىڭ ۇرپاقتارى سول ەلدى مەكەننىڭ بايىرعى تۇرعىندارى سانالادى. قانداستارىمىز تاريحي وتاننان جىراق جاتسا دا، قازاقي داستۇردەن الىستاماعان.
قازىرگى ۋاقىتتا ومبىلىق قازاقتاردىڭ قۇرمەتىنە اۋىلعا كىرەر جولدا اۆتوبۋس ايالداماسى اشىلدى. وعان وسى رۋدىڭ اتاۋى بەرىلگەن. ەندى الداعى ۋاقىتتا اتا- بابالارىمىز جەرلەنگەن الىپ زيراتتى مەموريالدى كەشەنگە اينالدىرۋ جوسپارلانعان. بۇل باستامانى تاريحشى- ەتنوگرافتار مەن ءوڭىر تۇرعىندارى كوتەرىپ جاتىر.
ەتنوگراف- تاريحشى شولپان احمەتوۆا كونە قازاق مولالارىن زەرتتەۋمەن 20 جىل بويى اينالىسىپ كەلەدى. بۇل زيرات باسى 18 -عاسىر كارتالارىندا كورىنىس تاپقان.
«ۋاقىت وتە كەلە توپىراق ۇيىندىلەرىنە اينالىپ كەتكەن. ءبىزدىڭ ەسەبىمىزشە، بۇل نىسان - ومبى قالاسىنىڭ قۇرداسى. ياعني 300 جىلدىق تاريحى بار. بۇل جەردى مەموريالدىق كەشەنگە اينالدىرۋ كەرەك. ايتپەسە، تابان استىندا قالادى»، - دەيدى شولپان احمەتوۆا.
300 جىل بۇرىن بۇرىن ومبى قالاسى ەرتىستىڭ وڭ جاعالاۋىندا بىرنەشە ءىرى ەلدى مەكەن بولعان. ەندى كونە اۋىل تۇرعىندارىنىڭ قۇرمەتىنە ايالدامانىڭ اتاۋى دا وزگەرتىلدى.
«اكەم مارقۇم 1910 -جىلى تۋعان. سوندا ايتاتىن، 13 جاسىندا ءتورتىنشى كالينينسكيدە ءۇي سالعان اكە-شەشەسى. سول جەردە 20 ۇيدەن اۋىل بولعان، ياعني قارجاس. ۇلكەندەر قايتىپ كەتتى. ءبىز سياقتى ۇلكەندەردىڭ بالالارى، نەمەرەلەرى تۇرىپ جاتىر»، - دەيدى قارجاس اۋىلىنىڭ تۇرعىنى كۇلان سەيتەنبايەۆا.
ايالدامانىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ باستاماسىن تۇرعىندار كوتەرىپتى. ەندى 18-عاسىردا پايدا بولعان اۋىل تۋرالى بارشا جۇرت بىلەدى.
ال كەلەر ۇرپاق اتا-بابا تاريحىن ۇمىتپاسى انىق.
«تاريحي ورىنداردىڭ اتاۋلارىن ساقتاۋ كەرەك. ايالدامانىڭ اتاۋىن وزگەرتۋدى قارجاستىقتار وزدەرى ۇسىندى. باس تارتا المادىق. سەبەبى اۋىل تاريحى - ومبى وبلىسىنىڭ تاريحىنىڭ اجىراماس بولىگى. ءاردايىم ەستە بولۋ كەرەك»، - دەپ ومبى اكىمشىلىگى ۇلتتىق ساياسات، ءدىن جانە قوعامدىق بىرلەستىكتەر جونىندەگى باسقارما باسشىسى مارينا شتەرگەر.
الداعى ۋاقىتتا جىلى ايالداما اشۋ دا جوسپارلانعان. بۇل ولەڭ جولدارىن گۇلسۇلۋ نۇرماعامبەتوۆانىڭ اكەسى شىعارعان. ءوز زامانىندا وتباسىلىق انسامبل قۇرىپ، قازاق ونەرىن ومبى جۇرتىنا تانىستىرعان. بۇگىندە «قارجاس» اتتى قازاق اۋىلىندا 50 دەن استام وتباسى ءتۇتىن تۇتەتىپ وتىر.
تاريحشىلاردىڭ ايتۋىنشا، 18-عاسىردىڭ باسىندا بۇل جەرگە سەمەي جانە پاۆلودار وبلىسىنىڭ باياناۋىل وڭىرىنەن «اقشا» اتتى رۋ كوشىپ كەلگەن. بۇگىندە نىسان مادەني ەسكەرتكىشتەرىنىڭ تىزىمىندە بولسا دا، نازاردان تىس قالعان. تاريحشىلار مەن قارجاستىقتاردىڭ الاڭداۋى دا سوندىقتان.
«مەموريالدى كەشەندى اشۋ كەرەك. ايتپەسە، ول جەر دالا سەكىلدى بولىپ قالادى. ول جەردە ەسكەرتكىشتەر بار. ورنى بار. كەشەن اشىلسا، ومبىنىڭ تاريحىن بايىتار»، - دەيدى تاريحشى ايگۇل بەسكەمپىروۆا.
بۇگىندە ومبى جەرىندە ونداعان قازاق اۋىلى بار. شامامەن 500 جىل بۇرىن ءىرى اۋىلداردىڭ سانى الدەيقايدا كوپ بولعان. بۇگىنگى زاماندا بۇل وڭىردە اتا-بابالارىمىزدىڭ تىرشىلىك ەتكەنىن وسىنداي نىساندار ايعاقتارى ءسوزسىز. ولاردى كونەنىڭ كوزىندەي ساقتاماساق، بىزگە سىن، دەيدى ومبىلىق قانداستار.