اۋىت مۇقيبەك: كوشى- قوننىڭ كۇن تارتىبىندەگى جەتى پروبلەماسى پرەزيدەنتكە جەتتى

نۇر-سۇلتان.قازاقپارات - وتكەندە پرەزيدەنت قاسىم- جومارت توقايەۆ ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ ءبىرقاتار وكىلدەرىن اقوردادا قابىلدادى. كەڭەستىڭ جۇمىس جايى، جوسپار- مىندەتى تۋرالى اڭگىمەلەستى.

پرەزيدەنت قابىلداۋىندا اقىن، قوعام قايراتكەرى اۋىت مۇقيبەك تە بولىپ قايتقان. ءبىز بۇگىن اۋىت مۇقيبەك مىرزانى سوزگە تارتىپ، سول جولعى كەزدەسۋدىڭ ءاۋجايىن اڭگىمەلەدىك.

 - اۋىت اعا، مەملەكەت باسشىسى قاسىم- جومارت توقايەۆ ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرىمەن جەكە- جەكە كەزدەسۋلەر وتكىزىپ جاتىر. وتكەن اپتادا پرەزيدەنت جانىنان قۇرىلعان سول كەڭەستىڭ وكىلى رەتىندە ءسىز دە پرەزيدەنت قابىلداۋىندا بولدىڭىز.

الەۋمەتتىك جەلىدە ءوزىڭىز «مەملەكەت باسشىسىنا جەتكىزسەم دەگەن جەتى ۇسىنىسىمدى تولىق جەتكىزدىم. ەشقانداي شەكتەۋ بولعان جوق» دەپ جازدىڭىز. اۋەلى سول جەتى ۇسىنىس تۋرالى ايتايىقشى.. .

- ەش قۇپياسى جوق. الدىمەن، ۋاقىت ءبولىپ، جەكە قابىلداعانى ءۇشىن پرەزيدەنت قاسىم- جومارت كەمەل ۇلىنا العىس ايتام. مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل قابىلداۋى - جەكە مەن ءۇشىن عانا ەمەس، بارشا قانداستارىڭىز ءۇشىن دە زور مارتەبە، قامقورلىق دەپ بىلەم. اسىرەسە، جاقىندا ءوزى رەسمي ساپارمەن بارىپ كەلگەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىندا اۋىر ساياسي قىسىم استىندا تۇرىپ جاتقان ەكى ميليونعا جۋىق قازاقتىڭ رۋحىن كوتەرۋگە، تاعدىرىن شەشۋگە ءوز سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ سەنەم.

ءوزىڭىز جاقسى بىلەسىز، پرەزيدەنتتىڭ ءار مينۋتى ەسەپتەۋلى. قابىلداۋدى ۇيىمداستىرعان ەرلان قارين مىرزانىڭ ماعان الدىن- الا ايتۋى بويىنشا، كەزدەسۋ 15-20 مينۋتقا جوسپارلانعان بولاتىن. ءبىراق، سوعان قاراماستان، پرەزيدەنتپەن اڭگىمەمىز جارتى ساعاتقا سوزىلدى. ۋاقىت شەكتەمەسىن ەسكەرىپ، مەن دە بارىنشا جيناقى سويلەۋگە، ناقتى ۇسىنىستاردى دالەلىمەن ايتۋعا، قازاق كوشىنە بايلانىستى، كۇرمەۋىن شەشىلۋى ءتيىس، كۇن تارتىبىندە تۇرعان تۇيىندەردى تولىق قامتۋعا تىرىستىم. شىنىمدى ايتسام، ءبىر ايدان ارتىق ۋاقىت جازىپ- سىزىپ دايىندالدىم.

ەندى ۇسىنىستارعا كەلسەك، ەڭ الدىمەن پرەزيدەنتتىڭ «ورالمان» اتاۋىن «قانداس» دەپ وزگەرتۋگە ءوزىنىڭ ەرەكشە ىقىلاس اۋدارىپ، پارمەن بەرگەنىنە راحمەت ايتۋدان باستادىم. سوعان جالعاس، بۇگىنگى تاڭدا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتىڭ جۇمىسپەن قامتىلۋى جانە كوش- قون ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» ماجىلىستە تالقىلانىپ جاتقان زاڭ جوباسىنا قاتىستى ءۇش ماسەلەنى كوتەردىم.

 ونىڭ ءبىرىنشىسى، قانداستارىمىزعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن العاننان كەيىن تۋعان جەرىن تۇرعىلىقتى جەرىنە ءبىر رەت وزگەرتىپ جازۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ تۋرالى ۇسىنىس.

ءوزىڭىز جاقسى بىلەسىز، وسى ماسەلەگە بايلانىستى «Abai.kz» سايىتىندا ءۇش ماقالا جازىپ، جاريالادىم. قانداستارىمىزدىڭ تۋعان جەرىن وزگەرتىپ جازۋ تۋرالى سوندا ايتىلعان ۋاجدەردى باياندادىم.

 ەكىنشىسى، «حالىقتىڭ كوشى- قونى تۋرالى» زاڭىنىڭ 48 جانە 49-بابىندا قانداستارىمىزدىڭ تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋ، ق ر ازاماتتىعىنا قۇجات تاپسىرۋ كەزىندە باستى كەدەرگى بولىپ كەلگەن قاتاڭ نورمالار بار. اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋ بويىنشا جاۋاپقا تارتىلىپ، سوت شەشىمىمەن شارا قولدانىلعان قانداستارىمىز ۇزاق ۋاقىت قۇجاتتارىن رەتتەي الماي قالادى. سول ءۇشىن، ق ر «اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى» كودەكستىڭ 517-بابىنداعى شەتەلدىكتەردىڭ اكىمشىلىك قۇقىق بۇزعانى ءۇشىن ولاردى ون تاۋلىككە دەيىنگى مەرزىمگە اكىمشىلىك قاماققا الۋ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەگىنەن اكىمشىلىك جولمەن شىعارىپ جىبەرۋ، بەس جىلعا دەيىن قايتا كەلۋگە شەكتەۋ قويۋ جانە ءبىر جىلعا دەيىن تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋ قۇقىعىنان ايىرۋ جازاسىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا تۇراقتى تۇرۋ ماقساتىمەن كەلگەن بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ ازاماتتارى مەن ەتنيكالىق قازاقتارعا قولدانباۋ جايلى ايتىلدى. سەبەبى، بۇل جازا تۇراقتى تۇرۋ ماقساتىندا كەلگەن وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ەكى ەلدە ءبولىنىپ قالۋىنا اكەپ سوقتىرادى.

ءۇشىنشىسى، «جەر كودەكسىنىڭ» 37, 46, 100-باپتارىنداعى «ورالماندارعا» دەگەن سوزدەن كەيىن «جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامدارعا؛» دەگەن سويلەمدى قوسىپ، شەتتەگى ەتنيكالىق قازاقتارعا دا جەردىڭ پايدالانۋ قۇقىعىن بەرۋدى ۇسىندىم.

مۇنىڭ ءبارى - پرەزيدەنتتىڭ الدىنا قويعان ءبىرىنشى ۇلكەن ۇسىنىسىم.

- پرەزيدەنت بۇل ۇسىنىستارىڭىزدى قالاي قابىلدادى؟

- بەك ريزا كوڭىلمەن ايتا كەتەيىن، پرەزيدەنت قاسىم- جومارت كەمەل ۇلى بۇل ءۇش ماسەلەنىڭ ۇشەۋىن دە ەرەكشە ىقىلاسپەن تىڭدادى. ءبىر- بىرلەپ تالداپ، ءوز ويىن اشىق ايتتى.

ناقتىلاي تۇسسەم، جالپى كەزدەسۋدىڭ بارىسىندا قانداستارىمىزدىڭ تۋعان جەرىن تۇرعىلىقتى جەرىنە وزگەرتىپ جازۋ جايلى ءبىرىنشى ۇسىنىسقا ءۇش رەت قايىرىلىپ، سوڭىندا «ويلاناتىن ماسەلە، اقىلداسامىز!» دەدى. ال، ق ر «اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى» كودەكسى تۋرالى دا وسى ءسوزدى ايتتى. پرەزيدەنتتىڭ ەرەكشە ىقىلاسىن اۋدارعان - «جەر كودەكسىنە» قاتىستى ماسەلە بولدى دەپ ويلايمىن.

- شەتەلدىكتەرگە، ازاماتتىعى جوق ادامدارعا، شەتەلدىك زاڭدى تۇلعالارعا، سونداي- اق، جارعىلىق كاپيتالىنداعى شەتەلدىكتەردىڭ، ازاماتتىعى جوق ادامداردىڭ، شەتەلدىك زاڭدى تۇلعالاردىڭ ۇلەسى ەلۋ پايىزدان اساتىن زاڭدى تۇلعالارعا اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەر ۋچاسكەلەرىن جالداۋ شارتتارىمەن ۋاقىتشا جەر پايدالانۋ قۇقىعىن بەرۋگە قاتىستى موراتوري ەنگىزۋ تۋرالى جارلىق بار ەمەس پە؟ «ورالمان» مارتەبەسىن العان قانداستارىمىز دا شەتەل ازاماتى عوي؟

- دۇرىس ايتاسىز. ءبىراق، ول موراتوريدىڭ «جەر كودەكسىنىڭ» 37, 46, 100-باپتارىنداعى «ورالماندارعا» جەر بەرۋ تۋرالى نورمالارىنا قاتىسى جوق. بۇل باپتار ءوز كۇشىندە تۇر. ماجىلىستە تالقىلانىپ جاتقان زاڭ جوباسىنا بۇل ۇسىنىستى دەپۋتات بەكبولات تىلەۋحان ارقىلى ۇسىندىرىپ، جۇمىس توبىنىڭ جەتىنشى وتىرىسىندا تالقىعا سالدىرعام. شىنىن ايتسام، دەپۋتاتتار ماڭىزىنا سونشالىق ءمان بەرە قويعان جوق. سەگىزىنشى وتىرىسقا جەتپەي، دەپۋتات بۇل ۇسىنىسىن قايتارىپ الدى. ناقتىلاپ ايتسام، قايتارىپ الدىردى.

ەگەر، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامدارعا جەر تەلىمدەرىنىڭ پايدالانۋ قۇقىعىن بەرۋ جوباسى ىسكە اسسا، ەلىمىزگە شەتتەگى قازاقتاردىڭ الەۋەتىنەن پايدالانۋ مۇمكىندىگى تۋادى. ولار قازاقستانعا كەلىپ، كاسىپورىندار قۇرا الادى. جۇمىس كوزدەرى اشىلادى.. .

ءتىپتى، ءوزى تۇرعان ەلدەردەگى وزگە ۇلتتار ەتنيكالىق قازاقتار ارقىلى قازاقستانعا قارجى سالا باستايدى. سونىمەن بىرگە، قازىر «وتانداستار قورى» «ەتنيكالىق قازاقتاردى مەملەكەتتىك قولداۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن دايىنداپ جاتىر. اتالعان زاڭ اياسىندا «قازاق كارتاسى» دەگەن ۇعىمدى ەنگىزگىزۋ جاعىن قاراستىرۋدا. «قازاق كارتاسىن» العان ەتنيكالىق قازاقتار جەڭىلدىك الىپ، شارۋا نەمەسە فەرمەر قوجالىعىن جانە تاۋارلى اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىن جۇرگىزە الادى. ءسويتىپ، وتاندىق ءونىمدى ءوز ەلدەرىنە اپارىپ، ۇلكەن نارىقتا ەركىن ساتۋعا كەڭ جول اشىلادى.. .

دەپۋتاتتىڭ ۇسىنىسىن «قايتارىپ الۋىن» تىلگە تيەك ەتە وتىرىپ، پرەزيدەنتكە وسى ويىمدى ەركىن جەتكىزدىم. سونداي- اق، كەزىندە دىڭ شياوپيننىڭ تەڭىز جاعالاۋىنداعى اۋدانداردى «اشىق رايون» ەتىپ، شەتەلدىك قىتايلارعا كاسىپورىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرگەنىن دە ەسىنە سالدىم. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى تۇركياداعى قازاقتاردىڭ تەرى وڭدەۋ زاۋىتتارىن اشقالى كەلىپ، تاۋى شاعىلىپ قايتقانىن دا ايتىپ ۇلگىردىم.

جالپى، ءبىز شەتتەگى قانداستارىمىزبەن بايلانىس جاساۋدىڭ جانە ول بايلانىستى ۇزبەۋدىڭ جولىن جان- جاقتىلى قاراستىرعانىمىز ءجون. ول - مادەني شارالارمەن عانا شەكتەلمەي، ەكونوميكالىق جاقتان دا قاراستىرىلۋى ءتيىس. قانداستارىمىزدىڭ ەكى ەل اراسىندا ەمىن- ەركىن قاتىناسىپ تۇرۋى ءۇشىن، بۇرىن «ىقتيار حات» بەرىلدى. سوڭعى جىلدارى ول «ىقتيار حات» كەيبىر ەلدەردەگى قازاقتارعا «بالە» بولىپ جابىستى. سۇراققا تارتىلدى، لاگەرلەرگە قامالدى دەگەندەي.. .

دەمەك، مەن ۇسىنىپ وتىرعان جوبا شەتتەگى قانداستارىمىزدىڭ بەدەلىن كوتەرەدى. ودان دا ماڭىزدىسى، وتانداستارى ەتنيكالىق قازاقتارعا مۇددەلى بولادى.

پرەزيدەنت بۇل جوبانىڭ ماڭىزىن بىردەن ءتۇسىندى. جەرگە قاتىستى ءوز ويىن دا ايتتى. قاسىندا وتىرعان ەرلان قارينگە قاراپ، «وتە جاقسى ۇسىنىس. دەگەنمەن، قيىندىعى دا بار. ءبىراق، ءسوزسىز ەسكەرىلەتىن بولادى» دەدى.

- ءارى قاراي.. .

- كەلەسى ماسەلە - «ورالماندار مەن قونىس اۋدارۋشىلاردى قونىستاندىرۋ ءۇشىن وڭىرلەردى ايقىنداۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2016 -جىلعى 18 - اقپانداعى №83 قاۋلىسىنا ساي، كوشىپ كەلۋشىلەر مەن قونىس اۋدارۋشىلاردى ۇكىمەت ايقىنداعان وڭىرلەرگە قونىستاندىرۋدىڭ جاڭا مەحانيزمىن جاساۋ تۋرالى.

ۇكىمەت قاۋلىسىنا ساي، كوشىپ كەلۋشىلەر مەن قونىس اۋدارۋشىلار ءۇشىن 2017 جانە 2018 -جىلى 3182 وتباسىنا ارنايى كۆوتا ءبولىندى. 2019 -جىلى 9873 ادامعا كۆوتا قاراستىرىلدى. ءبارىن قوسقاندا، مولشەرمەن 25000 ادام شاماسىندا. ولاردىڭ كەرى كوشىپ جاتقاندارى دا از ەمەس.

ال، 2017 -جىلى 37700, 2018 -جىلى 41900, 2019 -جىلدىڭ العاشقى توعىز ايىندا 31287 ادام شەتەلگە قونىس اۋدارعان. ولاردىڭ باسىم بولىگى وسى وڭىرلەرگە تيەسىلى. دەمەك، شەكارالىق ايماقتارداعى اۋىلدار تۇرعىنسىز قالىپ جاتىر. ەگەر، ءبىز ۇكىمەت ايقىنداعان وڭىرلەرگە قونىس اۋدارۋشىلار مەن كوشىپ كەلۋشىلەردى ءۇش جىلدان بەرى قولدانىپ كەلە جاتقان وسى تارتىپپەن كوشىرسەك، ناتيجەسى كوڭىل كونشىتپەيتىنى بەلگىلى.

وسى تۇيىندەردى بايانداي كەلىپ، اتالعان وڭىرلەرگە كوشىرۋ جۇمىسىن جەكەمەنشىك كومپانيالارعا تەندەرمەن بەرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرۋدى ۇسىندىم.

 سونداي- اق، ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى شەتتەن كەلىپ، دايىندىق كۋرسىن وقيتىن ەتنيكالىق قازاق ستۋدەنتتەردى ۇكىمەت ايقىنداعان وسى وڭىرلەردەن وقۋعا باسىمدىق بەرۋى جانە ولار ج و و- نا تۇسكەن جاعدايدا، ولاردى ۇكىمەت ايقىنداعان وڭىرلەردەن وقۋعا ىنتالاندىرۋى كەرەكتىگىن دە ايتتىم. ول ءۇشىن، جوعارى شاكىرتاقى تاعايىنداۋ، جۇمىسقا ورنالاستىرۋ جانە باسپانامەن قامداۋ ماسەلەسىن وبلىس اكىمدەرى كەشەندى تۇردە شەشۋ ءتيىس ەكەنىن، ءسويتىپ جاستاردى جەتى وبلىسقا بىردەن قونىستانىپ قالۋعا شارت- جاعداي جاساعانى ءجون ەكەنىنە دە پرەزيدەنت نازارىن اۋداردىم.

وسىعان بايلانىستى، تاعى ءبىر ۇسىنىس - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «قايىرىمدىلىق تۋرالى» زاڭىنىڭ نەگىزىندە، قازاق كوشىنە بايلانىستى ارنايى قايىرىمدىلىق شارالارىن قاراستىرۋ ماسەلەسى دە ءسوز بولدى. قازاقتىڭ اۋقاتتى ازاماتتارىنىڭ شەتتە جۇرگەن قانداستارىن ەلگە ورالتۋعا، ورالعان جۇرتتى ۇكىمەت ايقىنداعان وڭىرلەرگە قونىستاندىرۋعا، اۋىل قۇرۋعا قارجى بولەتىن مەزگىل جەتكەنىن مىسالدارمەن ايتتىم.

پرەزيدەنت مۇقيات تىڭداپ، «قۇداي بۇيىرسا، جاسايمىز!» دەدى.

ءتورتىنشىسى ۇسىنىسىم - بۇرىنعى كوشى- قون اگەنتتىگىن قايتا قۇرۋ تۋرالى.

بۇل جونىندە، «قازىرگى تاڭدا باسقارۋ جۇيەسىندە جاڭا اگەنتتىك قۇرۋ جوق. ءبىراق، ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قوعاۋ مينيسترلىگىنىڭ قۇرامىنداعى كوشى- قون كوميتەتىن كەڭەيتىپ، ءوز الدىنا بولەك كوميتەت ەتىپ قۇرۋ جاعىن قاراستىرۋعا بولادى» دەدى، قاسىم- جومارت كەمەل ۇلى.

بەسىنشىسى - 18 - قاراشانى - «ۇلتتىق كوشى- قون كۇنى» مەرەكەسى ەتىپ بەلگىلەۋ تۋرالى.

1991 -جىلعى 18- قاراشادا «باسقا رەسپۋبليكالاردان جانە شەتەلدەردەن سەلولىق جەرلەردە جۇمىس ىستەۋگە تىلەك ءبىلدىرۋشى بايىرعى ۇلت ادامدارىن قازاق ك س ر- ىندە قونىستاندىرۋ ءتارتىبى مەن شارتتارى تۋرالى» قازاق كسر مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ №711 قاۋلىسىنىڭ ەكى تىلدەگى كوشىرمەسىن الا بارعام.

وسى قاۋىلىنىڭ نەگىزىندە 1997 -جىلى «حالىقتىڭ كوشى- قونى تۋرالى» زاڭ قابىلداندى، ميلليوننان استام قانداسىمىز وتانعا ورالعانىن، ءبىز «18 - قاراشانى» شەتەلدە جۇرگەن قازاقتاردىڭ تاعدىرى شەشىلگەن تاريحي كۇن دەپ ەسەپتەيتىنىمىزدى، سول ءۇشىن بۇل كۇننىڭ تاريحي ماڭىزى توتەنشە زور ەكەنىن ايتىپ، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى كاسىپتىك جانە وزگە دە مەرەكەلەر تۋرالى» ق ر پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىنا تولىقتىرۋ ەنگىزىپ، 18 - قاراشانى - «ۇلتتىق كوشى- قون كۇنى» مەرەكەسى ەتىپ بەلگىلەۋىڭىزدى سۇرادىم.

 پرەزيدەنت ەسكى قۇجاتتى پاراقتاپ، تاقىرىبىن، كەيبىر بەتتەرىن داۋىستاپ وقىپ، سوڭىندا ەرلان تىنىمباي ۇلىنا بەردى. ەسكەرىلەدى دەپ سەنەم!

التىنشىسى - قىتايداعى جانە قىتايدان كوشىپ كەلگەن قازاقتار تۋرالى.

وسى جەردە مىنا ءۇش ءتۇيىندى ەرەكشە اتاپ ءوتتىم.

ونىڭ ءبىرىنشىسى - قىتايدان كوشىپ كەلىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن العان قانداستارىمىزدىڭ ق ح ر ازاماتتىعىنان شىعۋ تۋرالى؛ ەكىنشىسى - «وتباسىن بىرىكتىرۋ ماقاساتىنداعى شاقىرۋدىڭ» قىتاي جەرگىلىكتى ورگاندارى جاعىنان قاناعاتتاندىرىلماي جاتقانى جايلى؛ ءۇشىنشىسى - جانە سول قىتايدان كوشىپ كەلىپ، قازاقستان ازاماتتىعىن العان قازاقتاردىڭ قىتاي ۆيزاسىن الۋىنىڭ قيىندىعى.

- سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇحتار تىلەۋبەردى جاقىندا «قىتايدا وقىتۋ ورتالىقتارىندا وتىرعان ەتنيكالىق قازاق جوق. بۇل اقپارات راستالدى. ول ورتالىقتاردا تەك قۇقىق بۇزۋشىلار عانا وتىر.. . بىزگە »ءبارى جىبەرىلدى» دەگەن رەسمي تۇردە اقپارات بەرىلدى» دەپ مالىمدەدى عوي. بۇل تۋرالى ءسوز بولدى ما؟

- ەڭ باستىسى، وسى ماسەلەلەرگە كەلگەندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇحتار تىلەۋبەردى مىرزا ساق جانە قىتاي زاڭدارىنا ساۋاتتىراق بولعانى ءجون. قىتاي جاعى بەرگەن مالىمەتتەن گورى، وسىنداعى ەڭىرەپ جۇرگەن جۇرتتىڭ زارى مەن كۇپتى كوڭىلىنە كوبىرەك دەن قويۋى كەرەك!

مۇنى ايتىپ وتىرعان سەبەبىم، مۇحتار تىلەۋبەردى مىرزا قازاقستان سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى بولىپ تۇرعاندا، (جاڭىلماسام، 2018 -جىلعى 16 - ساۋىردە) دەپۋتاتتاردىڭ سۇراعىنا جاۋاپ بەرىپ جاتىپ، «ولار تۇراقتى تىركەۋدەن شىقپاعانىنا بايلانىستى قامالىپ وتىر. سەبەبى ولار تۇراقتى تىركەۋدەن شىقپاعاندىقتان قوسىمشا الەۋمەتتىك تولەمدەردى الىپ وتىرعان. سول سەبەپتى جەرگىلىكتى بيلىك بۇعان تىيىم سالىپ وتىر. وسىنداي ماسەلەلەر تۋىنداپ وتىر.. .» دەگەنى دە بار.

«قوسىمشا الەۋمەتتىك تولەمدەر» دەپ وتىرعانى - زەينەتاقى بولسا كەرەك. قىتاي زاڭى بويىنشا، قىتاي مەملەكەتىنىڭ ازاماتتارى قاي ەلگە قونىس اۋدارسا دا زەينەتاقىسى مەن باسقا دا جاردەماقىلاردى الۋ قۇقىعى بار.

ال، قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىڭ قولدانىستاعى «ازاماتتىق تۋرالى» زاڭىنىڭ 9-بابىندا «شەتەلگە قونىستانعان ق ح ر ازاماتى ءوز ەركىمەن شەتەل ازاماتتىعىن قابىلداسا، سول كۇننەن باستاپ، ق ح ر ازاماتتىعىنان اۆتوماتتى تۇردە شىققان بولىپ ەسەپتەلەدى» دەپ، انىق جازۋلى تۇر.

دەمەك، قىتاي ەلشىلىگى قازاقستان ازاماتتىعىن العان قازاقتاردى سوڭعى كەزدە وسى تارتىپپەن ازاماتتىقتان شىعارماي، «قوس ازاماتتىققا» وزدەرى يتەرمەلەپ وتىر. 25 جىل بويى اتقارىلىپ كەلگەن ءوز زاڭىن وزدەرى اياققا تاپتاۋدا.. .

بۇل - قازاقتارعا قاساقانا جاسالىپ وتىرعان ساياسي قىسىم دەۋگە بولادى!

وسى اڭگىمەنىڭ ءبارىن قىتايدىڭ قاتىستى زاڭنامالارى مەن نورماتيۆتىك قۇجاتتارىنىڭ قىتايشا كوشىرمەسىن كورسەتە وتىرىپ، ەگجەي- تەگجەلى جەتكىزۋگە، پرەزيدەنتتىڭ نازارىن بارىنشا اۋدارۋعا بارىمدى سالدىم.

قاسىم- جومارت كەمەل ۇلى قىتايشا زاڭداردى قولىنا الىپ، قىتايشا وقىپ وتىردى جانە سىرتقى ىستەر مينيسترىنە تاپسىرما بەرەتىنىن ايتتى.

ەندى، سوڭعى - جەتىنشى ۇسىنىستىڭ كوشى- قونعا قاتىسى جوق.

ول - قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، قازاقتىڭ اسا كورنەكتى اقىنى تۇمانباي مولداعاليەۆتىڭ كەلەسى جىلى اتالىپ وتىلەتىن - 85 جىلدىعىنا بايلانىستى.

 جيناقتاپ ايتقاندا، ءبىر اي بويى كوز ىلمەي دايىندالعان، اسىعا كۇتكەن قابىلداۋ وتە ءساتتى بولدى. 15-20 مينۋتقا جوسپارلانعان قابىلداۋ، جوعارىدا ايتتىم، جارتى ساعاتتان اسا ۋاقىتقا سوزىلدى. مەملەكەت باسشىسىنا جەتكىزسەم دەگەن جەتى ۇسىنىسىم تولىق، ەگجەي- تەگجەلى ايتىلدى. ەشقانداي شەكتەۋ بولعان جوق. ەڭ باستىسى، پرەزيدەنت قاسىم- جومارت كەمەل ۇلىنىڭ ىقىلاسى مەن پەيىلىنە ءدان ريزا بولدىم. «وسى ماسەلە تۋرالى سىزدەن سۇرايىن دەپ وتىرمىن، ايتىڭىزشى.. .» دەپ، كەيبىر ۇسىنىستارىم تۇسىندا وزىمە سۇراق تا قويدى، پرەزيدەنت! ءسويتىپ، ەمىن- ەركىن، كوسىلىپ سويلەۋىمە بارىنشا مۇمكىندىك بەردى.

تاعى دا ەلەپ- ەسكەرىپ قابىلداعان پرەزيدەنت قاسىم- جومارت كەمەل ۇلىنا، قابىلداۋدى ۇيىمداستىرعان ەرلان تىنىمباي ۇلى مەن بەرىك ۋالي ىنىلەرىمە شىن جۇرەگىممەن راحمەت ايتام! ەلىمىز تىنىش، ازاماتتارىمىز امان، كوشىمىز بايسالدى بولسىن!

 - اۋىت اعا، ەگجەي- تەگجەيلى اڭگىمەڭىز ءۇشىن سىزگە دە راحمەت!

اڭگىمەلەسكەن نۇرگەلدى ءابدىعاني ۇلى

Abai.kz