ۋادەگە بەرىك بول!

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - قازاقتا بۇرىننان كەلە جاتقان «ۋادە - قۇداي اتى» دەيتىن وتە ءماندى تىركەس بار. نەگە ءماندى؟ ويتكەنى ۋادە بۇزىلىپ، ونىڭ قوعامداعى رۋحاني ءھام يماني قۇندىلىعى السىرەگەن جەردە بەرەكە قاشادى.

 ويتكەنى ۋادە دەگەنىمىز - قاۋىمدى بەرەكەسىزدىكتەن ساقتايتىن ءارى ادامدار اراسىنداعى ءارتۇرلى قارىم- قاتىناستى بۇزباي ۇستاپ تۇراتىن مىزعىماس ۇستىن.

كوشپەندىلەر ۇعىمىندا ادامنىڭ ادامگەرشىلىگى ونىڭ ۋادەگە بەرىكتىگىمەن، باسقادان ارتىقشىلىعى ۋادەسىن ورىنداي الاتىن مىقتىلىعىمەن ولشەنگەن. ياعني، ۋادەنىڭ ومىردەگى ماڭىزى جايلى ەسكىدەن جەتكەن:

جەردەن جەردىڭ نەسى كەم؟

ەگىن شىقسا، گۇل وسسە.

ەردەن ەردىڭ نەسى كەم؟

ۋادەسىن ۇدە ەتسە، - دەپ كەلەتىن ماعىنالى جىر شۋماعى بار. سول سياقتى ەل اراسىندا كوپ ايتىلاتىن قارا ولەڭ جولدارىندا «قوش بول، ساۋلەم كورگەنشە، قايتا اينالىپ كەلگەنشە، ۋادەڭە بەرىك بول، مەن سەندىكپىن ولگەنشە» دەيتىن دە تىركەس بار. مۇنىڭ ءبارى ەجەلگى قازاق قوعامىندا ۋادە ۇعىمىنىڭ ءمان- ماڭىزى وتە زور بولعانىنا ايعاق.

 سول سياقتى ۇلكەن جازۋشى ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ شىعارماسىندا بۇرىنعى قازاق باتىرلارىنىڭ ۋادەگە بەرىكتىگى جايلى مىنا ءبىر ءتامسىل ايتىلادى. بىردە قىرىم بيلەۋشىسى ماماي ەل ءىشىن بۇلدىرگەنى ءۇشىن نوعايلىنىڭ اقپانبەت باتىرىن ءولتىرىپ، جۇرتىن ويراندايدى. اقپانبەت ولەرىندە ۇزەڭگىلەس سەرىگى كەگەنەس كەن جانبايعا ادام شاپتىرىپ: «جالعىز ۇلىم تاستەمىردى ولىمنەن قۇتقارسىن» دەپ ودان اقىرەتتىك ۋادەسىن سۇراتادى. ۋادە العان كەن جانباي باتىر حان جاساعىنىڭ الدىنان شىعىپ اقپانبەتتىڭ ۇلىنا ساۋعا سۇرايدى. مامايدىڭ قاھارىنان قورىققان جاساق باسشىسى كونبەيدى. اقىرى اقىرەت ۋادەسىن ورىنداۋ ءۇشىن كەن جانباي ەگىز ۇلىنىڭ سىڭارى ءۇش جاسار جانۇزاقتى دوسىنىڭ ۇلىنىڭ ورنىنا ولىمگە بەرىپ، تاستەمىردى قۇتقارىپ ۋادەسىن ورىنداپتى.

حالقىمىزدىڭ رۋحاني مۇراسى يسلام دىنىندە دە ۋادەگە اسا ماڭىز بەرگەنى بايقالادى. اللانىڭ كالەمى قۇراندا «ۋادە» جايلى بىرنەشە ايات بار. مىسالى، «يسرا» سۇرەسىنىڭ 34- اياتىندا: «بەرگەن ۋادەلەرىڭدى جانە جاساسقان، كەلىسكەن شارتتارىڭدى ورىنداڭدار» دەپ ۇكىم ەتسە، پايعامباردىڭ (س. ع. س) حاديسىندە «وتىرىكشى، ەكىجۇزدى ادامنىڭ بەلگىسى - ول ۋادەسىندە تۇرمايدى جانە سويلەسە جالعان ايتادى» دەپ، سيپاتتاعان ەكەن. دەمەك كىمدە- كىم جالعانشىل بولسا، بەرگەن ۋادەسىندە تۇرماسا - ول ەكىجۇزدى. ال ەكىجۇزدى ادام جايلى مۇسىلمان عۇلامالارى ايات- حاديستەرگە سۇيەنە وتىرىپ، «ونىڭ ورنى توزاقتىڭ ءتۇبى» دەپ ءتاپسىر ايتقان.

اتام قازاقتىڭ «ەر جىگىتتىڭ ەكى سويلەگەنى ولگەنى، ەمەن اعاشتىڭ يىلگەنى سىنعانى» نەمەسە «ايتىلعان ءسوز اتىلعان وقپەن تەڭ» دەپ ماقالداۋى جوعارىداعى يسلام شاريعاتىنىڭ قازاق ورتاسىنداعى تۇتقاسى ىسپەتتەس.

ەندى مىنا ءبىر وقيعاعا نازار سالايىق. وتە ەرتەدە قولى قارۋلى جىگىت ءبىر ادامدى بايقاۋسىزدا ءولتىرىپ قويادى. ولگەن ادامنىڭ تۋىستارى قازىدان «قانعا- قان» ۇكىمىن سۇرايدى. جىگىت ايتادى: «الىستا تۇرۋشى ەدىم، جاقىندارىممەن قوشتاسايىن، قارىزدارىمدى جابايىن. ءۇش كۇنگە مۇرسات بەرسەڭىز» . قازى كوپشىلىككە قاراپ: «بۇعان كەپىل بولاتىن ادام بار ما؟ » دەيدى. ەشكىم ۇندەمەيدى. سول كەزدە ءبىر قاريا شىعىپ: «مەن كەپىل بولامىن. ول كەلمەي قالسا، مەنىڭ باسىم الىنسىن» دەيدى. ەل- جۇرت اڭ- تاڭ، ويتكەنى بۇل قاريا انا جىگىتتى تانىمايدى.

 ارادا ءۇش كۇن وتەدى. ۋادەلى كۇنى ەلدىڭ ءبارى جازا الاڭىنا جينالادى. الگى كىسى ولتىرگەن جىگىت جوق. جۇرت بىتكەن ونىڭ جولىنا قاراپ تۇر. ءبىراق ەشكىم كورىنبەيدى. ەل «جىگىت وتىرىك ۋادە بەرگەن ەكەن، مىنا قارياعا وبال بولاتىن بولدى- اۋ» دەپ ويلايدى. ءبىر كەزدە كوپشىلىك الىستان قارا تەرگە ءتۇسىپ جۇگىرىپ كەلە جاتقان جىگىتتى كورەدى. ونىڭ ۋادەسىندە تۇرعانىنا ءبارى تاڭعالادى. جىگىت ايتادى: «ەلىم الىس بولعاندىقتان ۋاقىتتان كەشىكتىم، ءبىراق بارىنە ۇلگەردىم، ەندى ولىمگە دايىنمىن» . ۋادەدەن تايماعان ازاماتقا ەل ريزا. جاعدايعا قانىققان ولگەن ادامنىڭ تۋىستارى دا « ءبىز كەشىردىك» دەيدى.

قازى كوپشىلىك الدىندا ءولىم جازاسى ۇكىم ەتىلگەن جىگىتتەن: «سەن ولەتىنىڭدى بىلە تۇرىپ كەلدىڭ، نەگە قاشىپ كەتپەدىڭ؟ » دەيدى. ول: «مەن ۋادەمدە تۇرماسام، كەيىن مۇسىلماندار اراسىندا ۋادەنىڭ قۇنى جويىلا ما دەپ قورىقتىم» دەيدى. قازى قارياعا بۇرىلىپ: « ءسىز بۇل ادامدى تانىماي تۇرىپ نەگە كەپىل بولدىڭىز؟ » دەيدى. اقساقال: «كەيىن مۇسىلماندار اراسىندا ۋادەگە سەنۋشىلىك السىرەي مە دەپ قورىقتىم» دەپتى. ۋادەگە بەرىك بولايىق، اعايىن!