چاپليننىڭ ءوز قىزىنا جازعان حاتى

نۇر-سۇلتان قازاقپارات - اتا-انانىڭ ءوز بالاسىنا دەگەن ماحابباتىنان اسقانى جوق شىعار.

چارلي چاپلين 1965 -جىلى ءوزىنىڭ 76 جاسىندا بيمەن اۋەستەنىپ جۇرگەن 12 جاسار قىزى دجەرالديناعا حات جازادى. حات كوڭىل-كۇي مەن سەزىمگە تولى. قۇپيا حاتتىڭ بىزگە دە ايتارى، ۇيرەتەرى بار. ويلاندىرادى.

بۇل ناعىز اكەنىڭ ماحابباتى مەن قۋانىشى، ساعىنىشى مەن قايعىسى، ۋايىمى. «مەن ەشقاشان پەرىشتە بولعان ەمەسپىن، ءبىراق مەن ءارقاشان ادام بولۋعا تىرىستىم. سەن دە تىرىس» دەيدى ول. تومەندەگى حاتتى وقىڭىزشى، اتا- اناڭىز سىزگە نە ايتۋشى ەدى، ال ءسىز بالالارىڭىزعا نە ايتقىڭىز كەلەدى؟

«قىزىم مەنىڭ!

قازىر ءتۇن. روجدەستۆو ءتۇنى. كىشكەنە عانا قامالىمنىڭ قارۋلى اسكەرى ۇيقىدا. ءىنىڭ دە، ءسىڭلىڭ دە ۇيىقتاپ قالدى. ءتىپتى اناڭ دا جاتىپ قالدى. جارتىلاي جارىق تۇسكەن سەنىڭ بولمەڭە كەلەردە ۇيىقتاپ جاتقان بالاپاندارىمدى وياتىپ الا جازداعانىمدى قاراشى. مەنەن سونشا الىستاسىڭ! ءبىراق بەينەڭدى ءبىر ساتكە دە كوز الدىمنان تايدىرسام، كوزىم كورمەي قالسا ەكەن. سەنىڭ پورترەتىڭ جۇمىس ستولىڭدا... جانە مەنىڭ جۇرەگىمدە. ال ءوزىڭ قايداسىڭ؟ سەن ەرتەگى قالا - پاريجدەسىڭ، ەليسەي الاڭىنداعى ۇلكەن ساحنادا بيلەپ ءجۇرسىڭ. مۇنى جاقسى بىلسەم دە، قادامدارىڭنىڭ دىبىسى، قىسقى اسپانداعى جۇلدىزدارداي جارقىراعان كوزدەرىڭ ءبارىن دە ءبىلىپ، كورەتىندەيمىن.

ەستيمىن، مەرەكەلىك قويىلىمدا تاتار حانىنىڭ قولىنا تۇسكەن پارسى سۇلۋىنىڭ ءرولىن سومداپ جاتقانىڭدى ەستيمىن. سۇلۋ بول، بيلەي ءتۇس. جۇلدىز بولىپ جارقىرا! كورەرمەن العىسى مەن قوشەمەتى باسىڭدى اينالدىرا ماسايتسا ءبىر تىنىش جەرگە بارىپ مەنىڭ حاتىمدى وقى، جۇرەگىڭنىڭ داۋسىنا قۇلاق سال. مەن سەنىڭ اكەڭمىن، دجەرالدينا! مەن ءچارليمىن، چارلي چاپلين! بىلەسىڭ بە، قانشا ءتۇندى سەنىڭ كەرەۋەتىڭنىڭ قاسىندا ۇيقىداعى ارۋ ءجايلى ەرتەگىنى ايتىپ وتكىزگەنىمدى، سەنىڭ كىشكەنتاي عانا كەزىڭدە ايداھار ءجايلى ەرتەگى شە، بىلەسىڭ بە؟ ال مەنىڭ كوزىم تالىپ، ۇيقى كەلگەندە مەن ولارعا: «كەت! مەنىڭ ۇيقىم. بۇل مەنىڭ قىزىمنىڭ ارمانى!» دەيتىنمىن.

مەن سەنىڭ ارمانىڭدى كورە الدىم، دجەرالدينا، بولاشاعىڭدى، بۇگىنىڭدى كوردىم. مەن بيلەپ تۇرعان قىزدى، سول ورايدا اسپاندا سىرعىعان پەرىنى كوردىم. ال كورەرمەننىڭ «مىنا قىزدى كوردىڭدەر مە؟ قىلجاقباس شالدىڭ قىزى عوي، ونىڭ اتى چارلي» دەگەندەرىن ەستيمىن. ءيا، مەن چارليمىن! ءيا، مەن قىلجاقباس شالمىن! ال بۇگىن سەنىڭ كەزەگىڭ. بيلە! مەن جىرتىق- جىرتىق كەڭ شالبارمەن بيلەدىم.

سەن حانشانىڭ جىبەك كيىمىمەن بيلەيسىڭ. بۇل بيىڭ مەن قوشەمەت سەنى اسپانداتىپ جىبەرمەك. شارىقتا! اسپاندا! ءبىراق جەرگە دە ءتۇسىپ تۇر. سەن كوشەدە توڭىپ، اشتىقتان بيلەيتىن ادامداردىڭ ءومىرىن كورۋىڭ كەرەك. مەن ءدال سولار سياقتى ەدىم، دجەرالدينا. سەن ۇيىقتاپ قالعان سول عاجاپ تۇندەردە مەن قۋانىشتان جارىلا جازداۋشى ەدىم. كەلبەتىڭە قاراپ، جۇرەگىڭنىڭ سوعىسىن ەستىپ وتىرىپ وز- وزىمنەن سۇرايتىنمىن: «چارلي، مىنا بالاقاي كەيىن سەنى تانيدى دەپ ويلايسىڭ با؟». سەن مەنى تانىمايسىڭ، دجەرالدينا. قانشاما ەرتەگى ايتىپ بەرسەم دە، ءوزىمنىڭ ەرتەگىمدى ايتپاپپىن. ول دا قىزىق ەدى. ەرتەگى لوندون كوشەلەرىندە توڭعاننان ءارى اشتىقتان بيلەيتىن ءازىلقوي جىگىت تۋرالى ەدى. بيلەگەن سوڭ قايىر سۇراپ، ءناپاقا تاباتىن ەدى ول. مىنە، مەنىڭ ەرتەگىم. مەن اشتىقتىڭ نە ەكەنىن، ءۇيسىز بولۋدىڭ نە ەكەنىن تانىدىم. ءار تاستالعان تيىن ءازىلقوي جىگىتتىڭ مۇحيتتاي ار-نامىسىنا قاتتى تيۋشى ەدى-اي. ءتىرىمىن عوي، قويشى.

سەن تۋرالى سويلەسەيىكشى. سەنىڭ دجەرالدينا دەگەن اتىڭنان كەيىن مەنىڭ چاپلين دەگەن فاميليام تۇرادى. وسى فاميليامەن 40 جىلدان استام ۋاقىت ەلدى كۇلدىردىم. ءبىراق ولاردىڭ كۇلگەنىنەن مەنىڭ جىلاعانىم اسىپ ءتۇستى. دجەرالدينا، سەنىڭ الەمىڭدە بي مەن مۋزىكا عانا ءومىر سۇرمەيدى! ءتۇن جارىمىندا ۇلكەن ساحنادان شىققانىڭدا قالتالى كورەرمەندەرىڭ تۋرالى ۇمىتۋىڭ مۇمكىن، ءبىراق ۇيىڭە اپارار تاكسي جۇرگىزۋشىسىنىڭ جاعدايىن سۇراۋدى ۇمىتپا، ونىڭ ءومىرى قالاي ەكەن؟ ايەلى قالاي، ەگەر بالا كۇتىپ جۇرگەن بولسا جول اقىسىنان بولەك ارتىق اقشا بەر، بەرە العانىڭشا... سەنىڭ ەسەپشوتىڭا سالعان اقشالارىم سونىڭ اقىسى.

ال قالعاندارىنا ارتىق تولەمە. كۇن وتكەن سايىن اۆتوبۋسپەن، مەترومەن ءجۇر، ال كەيدە قالانى باقىلاپ، جاياۋ جۇرۋگە تىرىس. ادامداردىڭ ءحالىن بايقا، جەسىر مەن جەتىمدەردى كور! ءاربىر كۇنى ەڭ بولماعاندا ءبىر رەت وزىڭە ءوزىڭ «ولار دا، مەن دە تەڭبىز» دەپ سىبىرلايتىن بول. ءيا، سەن ولارمەن تەڭسىڭ، قىزىم! ەسىڭدە بولسىن، ونەر ادامعا اسپاندا قالىقتاۋ ءۇشىن قانات بەرەر الدىندا ونى اياقسىز قالدىرادى. ەگەر ءوزىڭدى كورەرمەننەن جوعارىمىن دەپ ساناساڭ، ساحناعا جولاۋشى بولما. كەتىپ قال. باعىتىڭ پاريجدىڭ شەت ايماقتارى بولسىن. سوندا جول تارت. مەن ول جاقتى جاقسى بىلەمىن. ول جاقتا وزىڭنەن دە اسقان سۇلۋلاردى، وزىڭنەن دە ادەمى بيلەيتىن، وتە تاكاپپار ادامداردى كورەسىڭ. ول جاقتا ساعان عانا تۇسەتىن شام جوق. ول جاقتىڭ نەگىزگى شامى-اي.

بايقا، جاقسىلاپ كورىپ ال! سەنەن دە جاقسى بيلەي مە ەكەن؟ قىزىم-اۋ، مويىنداشى! ءارقاشان دا سەنەن جاقسى بيلەيتىن، سەنەن جاقسى وينايتىن ادام تابىلا كەتەدى. ەسىڭدە بولسىن: چارلي اۋلەتى كەدەي- كەپشىكتەرگە ەشقاشان دا ۇرىسىپ، ارتىق ءسوز ايتقان ەمەس! مەن ولەرمىن. ءبىراق سەن ءومىر سۇرەسىڭ. ءارقاشان دا سەنىڭ كەدەي بولماعانىڭدى قالايمىن. وسى حاتپەن بىرگە چەك كىتاپشاسىن بىرگە جولدايمىن. قالاعانىڭدى ال. ءبىراق ءارقاشان دا ەكى فرانك جۇمساساڭ، ءۇشىنشىسى ساعان ارنالماعانىن ءبىلشى. ءۇشىنشى فرانك مۇقتاج جانداردىڭ نەسىبەسى بولسىن. مۇقتاج جانداردى ىزدەمەي-اق تابا الاسىڭ.

سەن تەك قالاساڭ بولدى، كەدەي جانداردى كورەسىڭ. سەنىمەن اقشا تۋرالى سويلەسىپ وتىرمىن، ونىڭ سۇمدىق كۇشىن ءتۇسىنۋىڭ كەرەك. مەن تسيركتە كوپ ۋاقىت بولدىم. ءجىپتىڭ ۇستىمەن جۇرەتىن ادامدار ءۇشىن قاتتى ۋايىمدايتىن ەدىم. ايتايىن دەگەنىم، ادامدار قىل-ارقاندا ەمەس، جۇمىر جەردىڭ ۇستىندە ەداۋىر كوپ قۇلايدى. قايسى ءبىر جيىندا سەنىڭ كوزىڭە جارقىراعان بريلليانت ءتۇسۋى ابدەن مۇمكىن. سول ۋاقىتتا ول ساعان قاۋىپتى قىل- ارقان بولماق، ارمەن قاراي قۇلاۋ. ال قايسىبىر جيىندا سەنىڭ كوزىڭە ءاپ-ادەمى حانزادا ءتۇسۋى مۇمكىن. ءدال وسى كەزدە سەن تاجىريبەسىز قىل-ارقان جۇرگىنشىسىنە اينالاسىڭ. ال تاجىريبەسىزدەر ءارقاشان دا قۇلايدى. جۇرەگىڭدى التىن مەن باسقا دا اشەكەيگە ساتۋشى بولما. ەڭ باعالى بريللانت - كۇن. باقىتقا وراي، ول بارىنە بىردەي شۋاق ءشاشادى. ال شىن مانىندە ماحاببات بولسا ول ادامدى شىن جۇرەگىڭمەن ءسۇي. اناڭا دا وسى تۋرالى ايتشى دەگەن ەدىم. اناڭ ماحاببات تاقىرىبىن مەنەن جاقسى بىلەدى. سوندىقتان بۇل تۋرالى شەشەڭ ايتىپ بەرسىن. جۇمىسىڭ اۋىر، بىلەمىن.

سەنىڭ دەنەڭ ءبىر ۋىس جىبەك ماتامەن عانا جابىلعان. ونەر ءۇشىن ساحناعا جالاڭاش شىعۋعا دا بولادى، ءبىراق ساحنادان جالاڭاش كەتۋشى بولما، بارىنشا تازا كۇيىڭدە كەت.

مەن كارىمىن عوي، سوزدەرىم كۇلكىلى شىعار. ءبىراق، مەنىڭ ويىمشا، سەنىڭ جالاڭاش ءتانىڭ جالاڭاش جانىڭدى سۇيەتىن ادامعا عانا تيەسىلى بولۋى كەرەك. بۇل تۋرالى ويىڭ ون جىل بۇرىنعى ەسكى وي بولسا، ياعني وتكەن كۇننىڭ ەسكىرگەن ويى بولسا - قورىقپا. بۇل سەنى قارتايتىپ جىبەرمەيدى. بىلەمىن، اكە مەن بالا ءارقاشان دا قارسى بولادى. مەنىمەن، مەنىڭ ويلارىممەن قارسىلاس بولىپ، سوعىسا ءتۇس، قىزىم مەنىڭ! مەن بارىنە كونگىش بالالاردى ۇناتپايمىن. مەن مىنا جازىپ وتىرعان حاتىما كوز جاسىم اعىلمايىنشا بۇگىنگى ءتۇننىڭ ءعاجايىپ ءتۇن بولاتىنىنا سەنە بەرەمىن.

شىنىندا، عاجايىپ بولىپ، مەنىڭ ايتقىم كەلگەن ويدى تۇسىنسەڭ دەيمىن. چارلي قارتايدى، دجەرالدينا. ايتەۋىر ءبىر كۇنى ءاپپاق ساحنا كويلەگىن مەنىڭ ولىمىمە كەلۋ ءۇشىن قارا كيىمگە اۋىستىراسىڭ. قازىر كوڭىل-كۇيىڭدى تۇسىرگىم كەلمەيدى. ءبىراق كۇن وتكەن سايىن ايناعا قارايتىن بول، ودان مەنىڭ مىنەزىمدى كورە الاسىڭ. سەنىڭ تامىرلارىڭدا مەنىڭ قانىم بار. مەن پەرىشتە بولعان ەمەسپىن، ءبىراق ءارقاشان دا ادام بولۋعا تىرىستىم. سەن دە تىرىس.

سۇيدىم سەنى، دجەرالدينا. سەنىڭ چارليىڭ. جەلتوقسان 1965 ج.»

دايىنداعان: ارداق قۇلتاي