ەڭ قاجەتسىز مەديتسينالق جاڭالىقتار
قازىر بولسا ءتۇرلى عىلىمي سەنساتسيالاردىڭ كۇن ارا، ءتىپتى كۇن سايىن شىعىپ جاتقانىنا كۋامىز. مەديتسينا سالاسىندا دا ءتۇرلى جاڭالىقتار كوپ. بۇدان 20-30 جىل بۇرىن دارىگەرلەردىڭ ءوڭى تۇگىلى تۇسىنە دە كىرمەگەن وپەراتسيالار جاسالۋدا.
ەندى جاقىن ارادا پرينتەر ارقىلى جاڭا ورگانداردى باسىپ شىعاراتىن كۇننىڭ اۋىلى دا الىس ەمەس. ايتكەنمەن، عالىمدار ويلاپ تاۋىپ جاتقان جاڭالىقتاردىڭ بارلىعى بىردەي پايدالى دەپ ايتۋ اسىعىستىق بولار. تۇككە دە پايداسى جوق مۇنداي ونەرتاپقىشتارعا ارنايى جۇلدە - شنوبەل سىيلىعى دا تاعايىندالعان. نازارلارىڭىزعا سوڭعى كەزدەردەگى وسىنداي عىلىمي جاڭالىقتاردىڭ ءتىزىمىن ۇسىنامىز.
7 -ورىن
كاليفورنياداعى دونالد ۋنگەر اتتى عالىم بۋىنداردى قىتىرلاتۋ ارتريتكە ۇلاسپايتىنىن دالەلدەدى. قانداي ءادىستى قولداندى دەيسىز بە. ۋنگەر مىرزا وسى تەورياسىن دالەلدەۋ ءۇشىن 60 جىل بويىنا تەك سول قولىنىڭ بۋىندارىن قىتىرلاتۋمەن الەك بولىپتى. 60 جىلدان كەيىن وڭ قولىنىڭ دا، سول قولىنىڭ دا جاعدايى بىردەي ەكەنىنە كوز جەتكىزگەن ول عىلىمي قاۋىمداستىقتان ءسۇيىنشى سۇراۋعا اسىقتى. وسى «جاڭالىعى» ءۇشىن 2009 -جىلى شنوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرى اتاندى.
6 -ورىن
2003 -جىلى يللينويس ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى دجيلليان كلارك جۇرگىزگەن زەرتتەۋىنەن سوڭ مىناداي قورىتىندىعا كەلدى: جەرگە تۇسكەن ازىق- تۇلىكتى قوقىسقا لاقتىرۋدىڭ قاجەتى جوق. سەبەبى، دەنساۋلىققا زياندى باكتەريالار ازىق- تۇلىككە 5 سەكۋندتان كەيىن عانا وتە باستايدى ەكەن. ياعني، ەدەنگە قۇلاعان تاعام نەمەسە ازىق-تۇلىكتى بىردەن الىپ ۇلگەرسەڭ ۋايىمسىز تۇتىنۋ بەرۋىڭە بولادى دەگەن ءسوز. وسىنداي «اسا ماڭىزدى» جاڭالىقتى اشۋ ءۇشىن كلارك پەن ونىڭ ارىپتەسى مەرەديت اگلي تازا جانە لاس ەدەنگە ءتۇرلى ازىق-تۇلىك تۇرلەرىن كەزەك- كەزەك تاستاپ، ولاردىڭ لاستانۋ دەڭگەيىن ولشەپ وتىرعان. قالاي بولعاندا دا، «5 سەكۋند ەرەجەسى» كەيبىر ەلدەردە كەڭىنەن تاراپ ۇلگەردى.
ماسەلەن، بريتاندىق ايەلدەردىڭ 70 پايىزى، ەر ازاماتتارىنىڭ 56 پايىزى جەرگە قۇلاپ تۇسكەن زاتتى قايتىپ الۋدىڭ قاجەتتىگىن ويلانعاندا، وسى ەرەجەنى باسشىلىققا الادى ەكەن. كلارك پەن اگلي مۇنىمەن دە شەكتەلمەدى. جەرگە تۇسكەن زاتتاردى الۋ ماسەلەسىن زەرتتەي كەلە، ورامجاپىراق پەن بروككوليگە قاراعاندا جۇرت تاتتىلەر مەن كامپيتتەردى جيىرەك كوتەرىپ الاتىنىن دا انىقتاپتى. تەرەڭ زەرتتەۋ جۇمىسى ءۇشىن 2004 -جىلى كلارك شنوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرى اتاندى.
5 -ورىن
«ەگەر سىزگە ىقىلىق ءتيىپ، 2 ليتر سۋ ىشكەنىڭىز دە، تىنىس الۋداعى ىركىلىس تە جاردەم بەرمەسە - رەكتالدى ماسساج جاساڭىز». بۇل يزرايلدىك ءبىر توپ عالىمداردىڭ بەرگەن كەڭەسى. فرەنسيس فەسماير باستاعان ەۆرەي عالىمدارى وسىنداي ءبىر جاڭالىق اشىپ، 2006 -جىلعى شنوبەل سىيلىعىن جەڭىپ الدى.
4 -ورىن
1999 -جىلعى شنوبەل سىيلىعىن نورۆەگيانىڭ ارۆيد ۆاتلە اتتى دارىگەرى جەڭىپ الدى. ول پاتسيەنتتەرىنىڭ مەديتسينالىق تالداۋلار اكەلگەن بارلىق ىدىستاردى تۇگەل جيناپ، جۇيەلەپ شىققان. ونىڭ ويىنشا، ارنايى ستەريلدى كونتەينەرلەردى پايدالاناتىنداردى بالالارعا ارنالعان تاعامنان بوساعان قۇتىنى قولداناتىندارمەن ءبىر قاتارعا قويۋعا بولمايدى. ولاردى ەمدەۋگە قاتىستى دا ءتۇرلى ادىستەردى قولدانعان ءجون ەكەن.
3 -ورىن
امەريكاندىق برايان ۋيتكومب پەن دەن مەيەر «عىلىم ءۇشىن جان پيدا» دەگەن قاناتتى ءسوزدى ۇرانعا اينالدىردى. ولار شپاگانى جۇتۋدىڭ زارداپتارىن زەرتتەۋ ءۇشىن ءوز دەنساۋلىقتارىن قاتەرگە تىككەن. عالىمداردىڭ پىكىرىنشە، جۇرتتىڭ كوبى مۇنىڭ دەنساۋلىققا تيگىزەر قاتەرىن دۇرىستاپ اڭعارا الماي ءجۇر ەكەن. ءبىر ەمەس، بىرنەشە شپاگانى جۇتقان ۋيتكومب پەن مەيەردىڭ انىقتاعانى مىناۋ بولدى: ءبىر شپاگا جۇتقاندا ادامنىڭ تاماعى اۋىرادى. ال قاتارىنان بىرنەشە شپاگا جۇتسا وڭەشكە زيان كەلتىرىلۋى مۇمكىن! شپاگا جۇتۋدىڭ وسىنداي زارداپتارىن ەرىنبەي انىقتاعانى ءۇشىن قوس عالىم 2007 -جىلعى شنوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرى اتاندى.
2 -ورىن
2014 -جىلعى مەديتسينا سالاسىنداعى شنوبەل سىيلىعى ا ق ش-تاعى ميچيگان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وتولارينگولوگتارىنا بۇيىردى. ولار مۇرىن قاناعان كەزدە قاندى سۋتەك توتىعىنا باتىرىلعان ۆاتالىق ديسك نەمەسە مۇزداي كومپرەسس ارقىلى عانا ەمەس، مۇرىن جولىن شوشقانىڭ مايىمەن بەكىتۋ ارقىلى دا توقتاتۋعا بولاتىنىن انىقتاپتى.
1 -ورىن
سوناۋ 1994 -جىلعى شنوبەل سىيلىعىن ەكى تاراپقا ءبولىپ بەرۋ جايلى شەشىم قابىلداندى. اۋەلى ر. دارت پەن ر. گۋستافسون اتتى ەكى امەريكاندىق دارىگەر ماراپاتتالدى. ولار «ىسىلداعىش ۋلى جىلان (گرەمۋچايا زمەيا) شاققاندا ەلەكتروشوك ارقىلى ەمدەۋ ءتيىمسىز» ەكەنىن انىقتادى. ال جۇلدەنىڭ ەكىنشى بولىگى وسى سىناققا قاتىسىپ، ەلەكتروشوك تەراپياسىنىڭ تيىمدىلىگىن تەكسەرۋگە كەلىسكەن پاسيەنتكە(ەمدەلۋشىگە) تاپسىرىلدى. ول ءۇشىن پاسيەنت ۋلى ىسىلداعىش جىلانعا ءوزىن 13 رەت شاقتىرىپ، ۋلى جىلان 14 رەت شاققان كەزدە كۇشتى توكتىڭ اسەرىنە ۇشىرايدى. ناتيجەسىندە جىلان شاققاندا ەلەكتروشوكتىڭ ەشقانداي ەمدىك قاسيەتىنىڭ جوقتىعىنا كوز جەتكىزەدى.