سيرياداعى سوعىسقا اتتانعان دياس: جەيتىن تاماق تاپپاي، ءشوپ جەپ، لاس سۋ ءىشىپ كۇن كوردىك
قازىر ول ەلىمىزدەگى تۇرمەلەردىڭ بىرىندە جازاسىن وتەپ جاتىر. ق ر ۇ ق ك سوتتى بولعان دياستىڭ اڭگىمەسىن ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ جاريالادى.
دياس امانگەلدى 2001 -جىلى دۇنيەگە كەلگەن. ءدىني لاقاپ اتى- مۇحامماد قازاحي. ول وتباسى مۇشەلەرىمەن 2015 -جىلى تۇركيا ارقىلى سيريا اۋماعىنا ءوتىپ «دايش» ۇيىمىنا قوسىلعان.
ق ر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 257-بابى 2-تارماعىمەن (تەرروريستىك ۇيىمدى قۇرۋ، باسشىلىق جاساۋ جانە مۇشەلىك ەتۋ) قوزعالعان قىلمىستىق ءىس اياسىندا ينتەرپول باعىتى بويىنشا حالىقارالىق ىزدەۋگە جاريالانعان. 2019 -جىلدىڭ اقپان ايىندا «سيريا دەموكراتيالىق اسكەرىنە تۇتقىنعا ءتۇسىپ، 7 - مامىردا «جۋسان-2» ارنايى وپەراتسياسى ارقىلى ەلگە قايتارىلدى. سوتتىڭ شەشىمىمەن التى جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. قازىر جازاسىن وتەپ جاتىر.
«مەن قازىر 18 جاستامىن. مەن 14 جاسىمدا وتباسىممەن سيرياعا كەتتىم. اناشىم، اكەم، باۋىرلارىم مەن ءبىر اپكەم بار. ۇلكەن اعام 2016 -جىلى ماۋسىم ايىندا سول جاقتا قايتىس بولدى. اكەم ءبىر جىلدان كەيىن، 2017 -جىلى مەرت بولدى. ەكىنشى اعام ابزال 1992 -جىلعى قازىر استانادا تەرگەلىپ جاتىر. 24 جاستاعى اپكەمە دە ءىس قوزعالدى. اناشىم ەكى ىنىمەن ۇيدە»، - دەيدى جازاسىن وتەپ جاتقان دياس.
سيريادا قازاقستانان بارعان وتباسىن ەكى ادام كۇتىپ العان. سودان كەيىن ەركەكتەردى بولەك، اناسى مەن قىزىن بولەك الىپ كەتكەن.
«اناشىم مەن اپكەمدى ايەلدەرگە ارنالعان جاتاقحاناعا الىپ كەتتى. ءبىزدى دايىندىق لاگەرىنە الىپ كەلدى. دايش- تىڭ قۇرامىنداعى ادامدار بىزگە قارۋ جاراقتى قولدانۋدى ۇيرەتتى. سونداي- اق اللا جولىندا ولۋگە دايىن بولۋ كەرەكتىگىمىزدى باسا ايتتى»، - دەيدى دياس.
بالا دياس ءۇشىن باستاپقىدا ءبارى قورقىنىشتى بولعان. اۆتوماتتىڭ داۋسىن العاش ەستىگەن كەزدە قورىققانىنان جۇرە الماي ءبىر ورنىندا تۇرىپ قالىپتى.
«باسىندا قورىققاننان اياقتارىم جۇرمەي قالدى. اۆتوماتتىڭ اتىلعانىن العاش ەستۋىم ەدى. 3 اي دايىندىقتان وتتىك. مەن كەلگەن كەزدە قازاقتاردىڭ كوبى قايتىس بولعان ەكەن. دايىندىقتان سوڭ وتباسىمىزبەن قاۋىشىپ، ءبىر ۇيدە تۇردىق»، - دەدى ول.
دياستىڭ اعاسى بۇرىنعى استانا، قازىرگى نۇر- سۇلتانعا بارىپ، راديكالدى ءدىني ۇستانىمدى ناسيحاتتاۋشىلاردىڭ ارباۋىنا ءتۇسىپ، كەيىن جات ءدىندى وتباسىنا ناسيحاتتاي باستاعان. ناقتىراق ايتقاندا اكەسىن وسى ءدىندى ۇستانۋعا ۇگىتتەگەن.
«باسىندا اكەم قارسى بولعان، سوعىستى قابىلداي المادى. ءبىراق، اعام سول جاقتىڭ ادامدارىمەن سويلەستىرىپ، الىپ كەلگەن ءدىن بويىنشا دالەلدەر ايتىپ كوندىردى. «زەللو» دەپ اتالاتىن ارنايى جول كورسەتەتىن ادامداردىڭ توبى بار ەكەن. ولار ءبىزدى سيرياعا وتكىزىپ بەرەتىن بولدى. العاشىندا اكەم «اعاڭ ەكەۋمىز بارامىز» دەدى. ءبىراق، سول توپتىڭ جەتەكشىسى ابدۋلسايد بۇل جاقتا ءومىر بار ەكەنىن ايتىپ، حاليفات جەرىنەن ۆيدەولار جولدادى. ءبىزدى «سوعىس الىس جاقتا بولادى، سيريانىڭ ورتالىعىندا تۇراسىڭدار» دەپ سەندىردى»، - دەيدى دياس.
اكەسى مەكتەپتە ورىس ءتىلى ءپانىنىڭ مۇعالىمى بولعان، ءبىراق، وقۋشىلاردىڭ ەشقايسىسىن بۇل جولعا تارتپاپتى. سەبەبى، ەگەر اكەسى ۇگىت- ناسيحات جۇرگىزەتىن بولسا، ۇستالۋ قاۋپى بار ەدى. ولاردىڭ ەلدەن كەتكەنىن ەشكىم بىلمەگەن، ويتكەنى، بارلىعىن قۇپيا ساقتاپتى.
«اكەممەن سيريادا 2,5 جىلداي بىرگە ءومىر سۇردىك. اعام بۇل جەرگە ءولۋ ءۇشىن كەلگەنىن ايتىپ، ءوزىن سوعان تولىقتاي دايىندادى. «ولگەنشە سوعىساتىن بولامىن» دەگەن ۇرانمەن ءومىر ءسۇردى. ءبىز شەشەن جاماعاتىنىڭ قاراماعىندا بولدىق. جەتەكشىسى شەشەن ۇلتىنىڭ ازاماتى ەدى. كەيىن مەنتاليتەتىمىز ولارمەن ۇيلەسپەگەندىكتەن ءبىزدى قازاق جاماعاتىنا اۋىستىردى. ولاردىڭ باستى ۋاعىزى - اللانىڭ جولىندا ءولۋ. باسىندا بارعان كەزدە ولار ماعان لاقاپ ات تاڭداپ بەردى. ءوز اتىمىزدى قۇجاتقا جازىپ قويدى، «سوعىساسىڭ با؟» دەگەن سۇراعىنا مەن «جوق» دەپ جاۋاپ بەردىم. ەگەر باسقا ەل بولعاندا «جوق» دەگەنىم ءۇشىن مەنى كوميتەتكە وتكىزىپ جىبەرەتىن ەدى، ەلدىڭ شپيونى دەپ ويلاپ. مەنى سوعىسقا قورعانىس شەبىمەن اتتاندىردى. سەبەبى، سول ۋاقىتتا سوعىستىڭ قىزىپ تۇرعان كەزى بولاتىن. اعامنىڭ ءولى دەنەسىن سوعىستى ناسيحاتتايتىن، جەتىستىكتەرىن جاريالايتىن Youtube ارناسىنداعى «سانا» جاڭالىقتار اگەنتتىگىنەن كوردىم. سيريانىڭ رەسمي اسكەرىنىڭ قولىنان قايتىس بولدى»، - دەپ باياندادى جاس جىگىت.
اكەسى قايتىس بولعان سوڭ، ەكى ءىنىسىنىڭ بولاشاعىنا الاڭداعان ول ەلگە قايتۋدىڭ امالىن ىزدەستىرە باستاپتى. اينالاسىندا بولىپ جاتقان وقيعالاردان سوڭ، كوزى اشىلىپ، وتباسىن قالاي دا امان الىپ كەتۋ جاعىن قاراستىرعان.
«مۇمكىندىك تاۋىپ، ەلدەگى تۋىسقاندارىما العاشقى حاتىمدى جولدادىم. ءبىزدىڭ ەلگە قايتۋىمىزعا كومەك سۇرادىم. ەلگە قايتۋ ءۇشىن دايش قۇرامىنان شىعۋىمىز كەرەك بولدى. ءبىراق، ول جەردەن وڭايلىقپەن شىعارمايدى. ەندى دايش- كە قىزمەت ەتپەيتىنىڭدى بىلسە، سول سيريانىڭ تۇرمەسىنە قاماپ تاستايدى.
ءۇنسىز ءوز جوسپارىمىزدى قۇرا باستادىق. ءبىراق، ءتىزىم بويىنشا مەنى تاپپاعان سوڭ، ۇيگە باسا كوكتەپ، بەتىنە ماسكا كيگەن، قارۋلانعان 10 شاقتى سارباز كىرىپ كەلدى. مەن باسقا بولمەگە تىعىلىپ قالدىم. سول كۇنى اعامدى ۇستاپ اكەتتى. سيريانىڭ تۇرمەسىنە 4 اي قامالاتىنى تۋرالى ۇكىم شىعاردى. ءبىراق، ولار اعاما تالاپ قويدى. «ءىنىڭ بار ەكەنىن بىلەمىز، ەگەر سونى بىزگە جىبەرسەڭ، سەنى بوساتامىز، 4 كۇن ۋاقىت بەرەمىز» دەپ ايتىپتى. مەن، امال جوق، اعام ءۇشىن ءوزىم ارنايى جاساقتار وتىرعان جەرگە بارۋعا شەشىم قابىلدادىم. مەن سول جەرگە جاقىنداعان كەزدە سوعىس باستالىپ كەتتى. ءبىز ارتقا شەگىندىك. «سۋسا» دەگەن اۋىلعا كەلدىم. ابزال اعام سول اۋىلدان ەلگە قايتاتىن جولدى بىلەدى ەكەن. نە بولسا دا وسى جولعا ىلەسىپ الۋ كەرەك بولدى. ءبىراق، ول جەرگە شەتەلدىك ازاماتتاردى المايدى ەكەن، ارنايى جاساقتان قورقادى ەكەن. تۇندە اناشىمدى، ابزال، مەن، ەكى ءىنىمدى الىپ كەتۋ كەرەك بولدى. جول كورسەتەتىندەر ءار ادام باسىنا 100 دوللاردان سۇرادى. جەيتىن تاماق تاپپاي، ءشوپ جەپ، لاس سۋ ءىشىپ كۇن كوردىك»، - دەپ مۇڭايادى دياس.
سيريادا ادىلەتتىك جوق ەكەنىن، وسىنداي كۇيگە تۇسكەنىنە، ەلدەن كەتكەنىنە وكىنەتىنىن ايتتى.
«ەكى ءىنىم اكە- شەشەسىز قالدى، مەن تۇرمەدە وتىرمىن. ۇلكەن اعام مەن اپكەم تەرگەۋدە جاتىر. بارلىعىمىزدىڭ ءومىرىمىز قۇرىدى. ولاردىڭ ءبىر- ءبىر وتباسىلى بولىپ وتىراتىن ۋاقىتى ەدى عوي. اعام تەرىس جولعا كەتپەگەندە، قازىر بارلىعىمىز ءبۇتىن، باقىتتى ءومىر سۇرەتىن ەدىك. باسىما تاياق بولىپ ءتيدى. راديكالدى باعىتتىڭ نە ەكەنىنە انىق كوزىم جەتتى»، - دەپ دياس جان سىرىن اقتاردى.
اۆتور: الما مۇقانوۆا