بۇگىن - مۇحتار اۋەزوۆ، ورالحان بوكەي جانە شەرحان مۇرتازانىڭ تۋعان كۇنى
لەنيندىك جانە مەملەكەتتىك سىيلىقتاردىڭ لاۋرەاتى، قازاق س س ر عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، قازاق س س ر-ىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن عىلىم قايراتكەرى مۇحتار اۋەزوۆ وزىنەن كەيىگى قازاق جازۋشىلارىنىڭ ۇستازى دەۋگە بولادى. جيىرماسىنشى جىلداردىڭ وزىندە جازۋشى سەمەي، ورىنبور، تاشكەنت، قىزىلوردا قالالارىندا جارىق كورگەن جۋرنالدار مەن باسىلىمداردا اڭگىمە- پوۆەستەرىن جارىققا شىعارعان. 1926 -جىلى «ەڭلىك- كەبەك» پەساسىمەن قىزىلوردا قالاسىندا قازاقتىڭ تۇڭعىش كاسىبي تەاترىنىڭ شىمىلدىعىن اشقان دا مۇحاڭ ەدى.
زاڭعار جازۋشى تەاتردىڭ جەتەكشى اۆتورلارىنىڭ ءبىرى رەتىندە ءتول پەسالارىمەن عانا ەمەس («تۇنگى سارىن»، «تاس تۇلەك»، «شەكارادا»، «ايمان- شولپان»)، ورىس، شەتەل، سوۆەتتىك كلاسسيكا ۇلگىلەرىن دە اۋدارعان. شەكسپيردىڭ «وتەللو»، گوگولدىڭ «ريەۆيزور»، ترەنيەۆتىڭ «ليۋبوۆ ياروۆايا»، پوگوديننىڭ «اقسۇيەكتەر» درامالارى قازاققا اۋەزوۆتىڭ قالامى ارقىلى جول تارتتى. قىرقىنشى جىلعا دەيىن سوبوليەۆپەن بىرگە جازعان «اباي» تراگەدياسى تولىققاندى «اباي جولى» ەپوپەياسىنا بارار جولداعى شەشۋشى كەزەڭ بولاتىن. ەپوپەيانىڭ العاشقى قوس كىتابى «اباي» روماندارى 1949 -جىلى ك س ر و مەملەكەتتىك سىيلىعىمەن باعالانسا، كەيىنگى قوس تومى «اباي جولى» 1952-1956 -جىلدارى جازىلىپ، جالپى ەپوپەياعا 1959 -جىلى لەنيندىك سىيلىق بەرىلدى.
ال «التايدىڭ كەربۇعىسى» اتانعان ورالحان بوكەي ءتىرى بولسا بۇگىن 76 جاسقا تولار ەدى. التايدىڭ كوركەم بەينەسىن تۋىندىلارىنا ارقاۋ ەتكەن سانالى عۇمىرىندا كوركەم سۋرەتكەر ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ سوزىمەن ايتقاندا ورالحان «...جيىرماسىنشى عاسىرداعى قازاق ادەبيەتىنىڭ ەڭ سۇيىكتى، ەڭ سۇلەي سۋرەتكەرلەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە...» ەل ەسىندە قالدى. ەڭبەك جولىن 1965-1968 -جىلى ۇلكەن نارىن اۋدانىندا «ەڭبەك تۋى» گازەتىندە كوررەكتور بولىپ باستاپ، وبلىستىق «كوممۋنيزم تۋىندا» ادەبي قىزمەتكەر، كەيىن «لەنينشىل جاس» گازەتىندە، «جۇلدىز» جۋرنالىندا، «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە ەڭبەك ەتتى. قولىنا قالام العاننان-اق ءوزى دۇنيەگە كەلگەن ءور التايدىڭ كوركەمدىگىن سىنىن بەرمەس سىرلى سوزبەن ورنەكتەدى. ونىڭ كۇردەلى ءارى ماعىناسى تەرەڭ تىركەستەرى استە كوپ جازۋشىلاردا قايتالانا بەرمەيدى.
حالقى «شەر- اعا» دەپ بىلەتىن شەرحان مۇرتازا دا وسى كۇنى دۇنيەگە كەلگەن ەكەن. جازۋشىنىڭ كىندىك كەسكەن جەرى - جامبىل وبلىسىنىڭ جۋالى اۋدانى. شەرحان مۇرتازا 1955 -جىلى م. ۆ. لومونوسوۆ اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. جاستىق شاعىندا «لەنينشىل جاس» پەن «سوتسياليستىك قازاقستان» گازەتىنىڭ ءتىلشىسى بولىپ قىزمەت ەتكەن. 1963-1970 -جىلدار ارالىعىندا «لەنينشىل جاس» گازەتىنىڭ رەداكتورى قىزمەتىندە بولعان. ودان كەيىنگى كەزدەرى «جازۋشى» باسپاسى مەن «جالىن» الماناحىنىڭ، «جۇلدىز» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ ەكىنشى حاتشىسى، «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى ءارى قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ حاتشىسى قىزمەتتەرىن اتقارعان.
جازۋشىنىڭ ءار جىلدارى جازىلعان «تابىلعان تەڭىز»، «بەلگىسىز سولداتتىڭ بالاسى»، «احمەتجاننىڭ انتى»، «مىلتىقسىز مايدان» پوۆەستەرى، «41-جىلعى كەلىنشەك»، «ينتەرنات نانى» اڭگىمەلەرى، «قارا مارجان»، «جۇرەككە ءاجىم تۇسپەيدى»، «نە جەتپەيدى؟»، بەس كىتاپتان تۇراتىن « قىزىل جەبە»، «اي مەن ايشا» روماندارى قازاق پروزاسىنا قوسقان وشپەس تۋىندى بولىپ قالارى ءسوزسىز. شەر- اعا ءبىر جىلدارى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى بولىپ، ەل كوكەيىندەگى ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردى بيىك مىنبەرلەردەن جاسقانباي ايتقان.
ءبىر كۇندە تۋعان شەرحان مۇرتازا مەن ورالحان بوكەيدىڭ اعالىق- ىنىلىك سىيلاستىعى بارشا قازاققا ۇلگى بولا الادى. قازاقتىڭ شوقتىعى بيىك جازۋشىلارىنىڭ سىيلاستىعى قانشالىقتى ىستىق بولعانىن شەرحان مۇرتازا الپىس جاسقا تولعان كەزدە ورالحان بوكەيدىڭ جازعان مىنا ءبىر ەكى ابزاتس حاتىنان-اق اڭعارۋعا بولادى.
«اعا! مەن ءسىزدى ەشقاشان اتى- جونىڭىزبەن اتاعان ەمەسپىن. ەڭ العاش كورگەننەن باستاپ «اعا» دەپ امانداستىم جانە سول 1967 -جىلدان بەرى تۋعان اعاداي شىنشىل كوڭىلمەن سىيلاپ، قۇرمەت تۇتىپ كەلەمىن. بالكىم، وسىناۋ الدى مەن ارتى ايىرباستالا بەرەتىن الدامشى ومىردە، سىناپتاي تولقىعان ءارى اينىعىش زاماندا تۋعان اعايىنىمەن دە ات قۇيرىعىن كەسىسەردەي ءدۇردارازدىق بولار دا، ءبىراق ءسىز بەن ءبىزدىڭ ارامىزدا شيرەك عاسىردان بەرى اعالىق- ىنىلىك جاراستىققا جارىقشاق تۇسكەن جوق (ءتىل- كوزدەن ساقتاسىن).
مەن ءسىزدى، اعا، جاھانداعى جالعىز ۇستازىم دەپ، جار سالا ايتۋدان ۇيالماس ەدىم، ءارى وسىنىڭ ءوزىن ماقتان تۇتار ەدىم. قارعاداي كەزىمدە «لەنينشىل جاس» گازەتىندە جاريالانعان ءۇش-ءتورت وچەركىمدى وقىپ، اۋىلدا قاپەرسىز جۇرگەن كەزىمدە رەسپۋبليكالىق باسىلىمعا جۇمىسقا شاقىردىڭىز. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءۇشىنشى-اق كۋرسىندا سىرتتاي وقىپ جۇرگەنىمە قاراماستان، ەڭ ءبىر قيىن دا جاۋاپكەرشىلىگى ۇلكەن بولىمدەردى سەنىپ تاپسىردىڭىز.
بۇدان كەيىن دە ادەبيەت پەن جۋرناليستيكاداعى سوقپاعى سوقتىرمالى كەزەڭدەردى بىرگە وتكىزىپ كەلە جاتىرمىز. مەن كەيدە تۋعان ايىمىز بەن كۇنىمىزدىڭ (28 -قىركۇيەك) ءدال كەلۋىن ىرىمداپ، جاقسىلىقتىڭ نىشانىنا بالايمىن. مىنە، ءسىز الپىس دەگەن اسۋعا شىقتىڭىز، تومەنگە قاراڭىزشى، اعا، مەن كورىنەم بە ەكەن؟» (1992ج.).