جامانشىڭ كراتەرى: گەوپارك الدە اسپان استى مۋزەيى

اقتوبە. قازاقپارات - قازاقستاننىڭ كيەلى گەوگرافياسىنا ەنگەن جامانشىڭ كراتەرى عالىمداردىڭ زەرتتەۋ نىسانىنان تۇسكەن جوق. بولاشاقتا بۇل جەرگە گەوپارك نەمەسە اسپان استى مۋزەيى سالىنباق، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.

1 ميلليون جىلدىق تاريحى بار جامانشىق مەتەوريتتىك كراتەرى جان- جاقتى زەرتتەلگەن نىسانداردىڭ ءبىرى. 1970 -جىلدان باستاپ اۋماقتى زەرتتەۋگە قاتىسىپ، كەيىن «مەتەوريتنىي كراتەر جامانشين» اتتى كىتاپ جازعان گەولوگيا- مينەرالوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور پاۆەل فلورەنسكي اقتوبەگە قايتا كەلىپ، اۋماقتى قورشاپ، قورعاۋعا الۋدى سۇرادى.

حالىقارارىق عىلىمي- زەرتتەۋ جانە عىلىمي- پراكتيكالىق كونفەرەنسيا كەزىندە ءسوز سويلەگەن پ. فلورەنسكي كراتەردى قورعاۋعا الىپ، تۋريزمدى دامىتۋ جۇمىستارى كەزىندە جەردى جالعا بەرمەۋ قاجەت دەگەن ويىن باسا ايتتى.

«جامانشىڭ كراتەرىندە الماز بار، ءبىراق ول اشەكەي جاساۋعا كەلمەيدى. ياعني، تىم ۇساق، از. گەولوگ، مينەرالوگتارعا بار، ال زەرلەرلەر ءۇشىن ول جەردە الماز جوق دەپ ءبىر سوزبەن ايتۋعا بولادى. ال يرگيزيت تەكتيتتەرى جاڭبىرشا جاۋعان اينەك، جامانشينيت جارىلىس كەزىندە تۇزىلگەن ەرىتىندىنىڭ بىرىگۋى. وتكەن عاسىردا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ كەزىندە عىلىم اكادەمياسى ارقىلى الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندەگى لابوراتوريالارعا، مۋزەيلەرگە يرگيزيت پەن جامانشينيتتىڭ ءبىر بولىگىن جىبەردىم. ناتيجەسىندە جامانشىق الەم بويىنشا زەرتتەلگەن كراتەرلەردىڭ قاتارىنا كىردى. ءارى كۇن ساناپ ادامداردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ كەلەدى. الداعى ۋاقىتتا جاقسى تۋريستىك مارشرۋت اشۋ كەرەك. ول ءۇشىن جول سالىپ، قوناق ءۇي قۇرىلىسىن جۇرگىزگەن دۇرىس. ىرعىزدا تۇراتىن ادامنىڭ گيد بولعانى قاجەت. مۇندايدا جەردى جالعا بەرۋ نۇسقاسى قاراستىرىلۋى مۇمكىن. ۇلتتىق قۇندىلىقتى ساۋداعا سالىپ، جەرىن جالعا بەرۋدىڭ، ودان بيزنەس جاساۋدىڭ قاجەتى جوق»، - دەدى زەرتتەۋشى پاۆەل فلورەنسكي.

كراتەردىڭ ىشكى ساقيناسىنىڭ ولشەمى 5,5 شاقىرىم، سىرتقى ولشەمى 10 شاقىرىمدى قۇرايدى. قازىر مۇندا ءبىر ادامنىڭ بەيىتى بار. عالىمدار قۇلپىتاستاعى جازبانى وقي المادى. دەگەنمەن ونىڭ جەرگىلىكتى تۇرعىن ەكەنى بەلگىلى. الداعى ۋاقىتتا مۇندا تۋريستەر ءۇشىن جەكە مارشرۋت بەكىتىلىپ، قولدانىسقا ەنگىزىلۋى مۇمكىن.

«زەرتتەۋشى پاۆەل فلورەنسكي كراتەردەگى 20 شاقىرىمدى قورعاۋعا الىپ، قورشاۋدى ۇسىنىپ وتىر. ءبىز 100 شاقىرىمدى استروفيزيكالىق، تاريحي، تابيعي ەندىك باعىتتى قامتيتىن كەشەندى تۋريستىك گەوپارك نەمەسە ورتالىق قۇرىلۋى قاجەت دەپ ەسەپتەيمىز. زەرتتەۋشى سەرىك ءاجىعالي 30 جىلدان بەرى وسى تۋرالى ايتىپ كەلە جاتىر. سەبەبى جامانشىڭ ماڭىندا ءابىلقايىر حان 45 مىڭ اسكەر جيناعان، المات تامى، جانىس بي تامى، بالعاسىن موۆزولەيى بار. ماسەلەن بالعاسىن ماڭىنداعى ەمدىك تۇز قىرىمنىڭ كەز كەلگەن كۋرورتىنداعى ەم تۇزىنان ساپالى، ىرعىز- تورعاي رەزەرۆاتى بار. بارىنە ورتاق تۋرمارشرۋت قاجەت»، - دەدى ولكەتانۋشى بەكارىستان مىرزاباي.

اقتوبەگە كەلگەن عالىمداردى وبلىس اكىمى وڭداسىن ورازالين قابىلدادى.

«پرەزيدەنت حالىققا جولداۋىندا بروكونەرلىكتىڭ الدىن الىپ، تابيعات پەن جان- جانۋارلاردى قورعاۋعا اسا ءمان بەردى، قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەر گەوگرافياسىنا ەنگەن نىساننىڭ ءبىرى رەتىندە جامانشىڭدى قورعاۋ جاۋاپتى ءىس ءارى وسى ماسەلەگە جاناشىرلىق بىلدىرگەندەرىڭىز ءۇشىن العىس بىلدىرەمىن»، - دەدى وڭداسىن ورازالين.

اۆتور: التىناي ساعىندىقوۆا