ەلوردادا «ءتىل تازالىعى» قايتا كۇشەيدى
قالالىق تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسى اتقارىلعان شارالار تۋرالى تولىمدى اقپاراتتا بەرگەن. ەندى، مىنە جاڭا وقۋ ماۋسىمى باستالعان مەزەتتە جوبا قايتادان قىزۋ قارقىن الدى.
اقپاراتتىق- يدەولوگيالىق سيپاتتاعى اۋقىمدى ءارى كەشەندى ءىس- شارا وتكىزۋ كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە ەكەنىن ايتقان ەدىك. وسىعان وراي، «ءتىل تازالىعى - بارشاعا ورتاق ءىس» جوباسى اياسىندا نۇر- سۇلتان قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى م. بەكتۇروۆا اكسيانىڭ ەكىنشى كەزەڭىن باستاعان بولاتىن.
ماليكا ەرلان قىزى اۋدان اكىمدىكتەرى مەن قۇزىرلى ورگاندارعا سىرتقى (كورنەكى) جارناماعا قاتىستى ناقتى تاپسىرمالار بەردى.
رەسمي ورگان قىزمەتكەرلەرى مەن قوعام بەلسەندىلەرىنەن قۇرالعان ارنايى جۇمىس توبى ءتىل زاڭناماسى تالاپتارىنىڭ ساقتالۋى باعىتىنداعى جۇمىستاردى ۇلكەن اۋقىمدا جالعاستىرۋعا كىرىستى.
سونىمەن، اكسيانىڭ كەزەكتى شاراسى جەكە مەنشىك بالاباقشالاردان باستالدى. ونىڭ وزىندىك ءمانى دە جوق ەمەس. بۇلدىرشىندەر ەلدىڭ ەرتەڭگى يەسى، مەملەكەتتىك ءتىلدى ارى قاراي وركەندەتىپ، ءار سالادا بەرىك ورنىقتىراتىن جاناشىرلارى ەكەنى ءمالىم . بالا باقشاداعى ءتىل تازالىعى - ۇرپاق ساناسىنىڭ تازالىعى ەكەنى دە داۋسىز. بۇدان بۇرىن اكسيا اياسىندا جۇرگىزىلگەن جۇمىستار بويىنشا جەكەمەنشىك بالاباقشالاردىڭ سىرتقى جارناماسى مەن كورنەكى اقپاراتتارىنىڭ سىن كوتەرمەيتىندىگى انىقتالعان. ەلوردامىزدا 210 جەكەمەنشىك بالاباقشا بولسا، كوپ بولىگىنىڭ ماڭدايشا اتاۋلارى مەن سىرتقى (كورنەكى) جارناماسى ءتىل تۋرالى زاڭنىڭ تالاپتارىنا ساي ەمەس بولىپ شىققان .
ەندى مىنە، ناقتىءىس قولعا الىنىپ، تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسى جانە نۇر- سۇلتان قالالىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى بىرىگىپ جەكە بالاباقشا باسشىلارىنىڭ باسىن قوسقان جيىن اشتى. جيىندى باسقارمانىڭ باس مامانى ايگۇل عيزات قىزى شارانىڭ ماڭىزىنا توقتالا كەلىپ، مەملەكەتتىك ءتىل نورمالارىن ورىنداۋ، قاتەلىكتەردى تۇزەۋ بويىنشا ناقتى تالاپتار قويدى. قارسى ساۋال قويعاندارعا زاڭ اياسىندا جانە تىلگە جاناشىر نيەتىمەن ساۋاتتى جاۋاپتار بەردى. جيىنعا قاتىسقان مەملەكەتتىك مەكەمە قىزمەتكەرلەرى ويلارىن ءبىلدىرىپ، زاڭدى قاتاڭ ساقتاۋ كەرەكتىگىن باسا ايتتى. جەكە مەنشىك بالا باقشا باسشىلارىنا ءتىل تۋرالى زاڭىنىڭ تالاپتارى جان- جاقتى ءتۇسىندىرىلىپ، ادىستەمەلىك كومەك كورسەتىلدى.
قازىرگى تاڭدا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قوعامداعى اياسى كۇن سايىن ارتىپ كەلە جاتقانى انىق. الايدا، نەمقۇرايلىق تانىتىپ، ءتىل تۋرالى زاڭعا سالعىرت قارايتىندار دا جوق ەمەس. بۇل جاعداي ەندى ءجىتى نازاردا بولماق. الداعى ۋاقىتتا، قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى م. بەكتۇروۆانىڭ بەكىتكەن تاپسىرما - جوسپارىنا سايكەس، جەكەمەنشىك بالاباقشالاردىڭ سىرتقى (كورنەكى) جارناماسىنا باسقارما تاراپىنان مونيتورينگ جۇرگىزىلەدى جانە ونىڭ قورىتىندىسى اشىق تۇردە جاريالانادى. قالانىڭ ءتورت اۋدانىن قامتىعان بۇل اۋقىمدى اكتسيا وزگە باعىتتاردا دا جالعاسىن تابادى. وعان مەملەكەتتىك مەكەمە وكىلدەرى مەن ساۋاتتى قوعام بەلسەندىلەرىنەن قۇرالعان ساراپشىلار اتسالىساتىن بولادى. بارلىق ناتيجە، اتقارىلعان شارا الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن ب ا ق- تا ەلگە جەتىپ وتىرادى.
جاقىندا پرەزيدەنت ق. توقايەۆ ءوزىنىڭ تۇڭعىش جولداۋىندا «قازاق ءتىلىن ۇلتارالىق قاتىناس تىلىنە اينالدىراتىن ۋاقىت كەلەتىنىن» ايتىپ ەدى. اتالعان شارا مەملەكەت باسشىسىنىڭ وسى يدەياسىنا ءۇن قوسپاق. بۇگىندە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ احۋالى، اسىرەسە ەلوردامىز نۇر- سۇلتان قالاسىنداعى قازاق ءتىلىنىڭ تالاپقا ساي بولۋى قاتاڭ قاداعالانۋعا كوشتى.
وتكەن اپتادا ەلوردا اكىمى التاي كولگىنوۆ حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ نۇر- سۇلتان قالالىق فيليالىنىڭ جاڭا قۇرامىن قابىلداعان بولاتىن. باسقوسۋ كەزىندە قالاداعى قازاق تىلىندەگى ساۋاتسىز جارنامالاردى تۇزەتۋ جايى نازاردان تىس قالعان جوق. بۇل تۇرعىدا «ءتىل ساقشىسى» سىندى بۇرىنعى ءبىرقاتار جوبانى قايتا جاڭعىرتۋ دا ايتىلدى. التاي سەيدىر ۇلى بىرلەستىك مۇشەلەرىنىڭ مەملەكەتتىك تىلگە قاتىستى ۇسىنىستارىن قولدايتىنىنءبىلدىردى.
مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ، اياسىن كەڭەيتۋ ەل بولاشاعى ءۇشىن وتە وزەكتى، ماڭىزدى ستراتەگيالىق باعىتتىڭ ءبىرى. ۇلتتىق ساياساتتىڭ نەگىزى بولىپ سانالاتىن ءتىل ماسەلەسى قوعام نازارىن وزىنە بۇرىپ وتىرعانى بەلگىلى. قازاق ءتىلىن قولدانۋ زاڭ تالاپتارىنا ساي بولۋى كوپتىڭ قولداۋىنا يە بولىپ وتىرعانىن ايتا كەتكەن ءجون. وسىعان وراي، «ءتىل تازالىعى- بارشاعا ورتاق ءىس» جوباسى اياسىندا دا كوپتەگەن كەمشىلىكتەردىڭ قالىپقا كەلىپ، قالاداعى ءتىل تازالىعى كۇشەيە تۇسەتىنىنە سەنەمىز.
مۇرات الماسبەك