دارىگەر تەلەفوننىڭ جارىعى ورنى تولماس وكىنىشكە اكەلۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتتى
نۇر-سۇلتانداعى ورتالىق تەمىرجول اۋرۋحاناسىنىڭ وفتالمولوگ، ميكروحيرۋرگ دارىگەرى سۇڭعات كوپەنوۆ Sputnik قازاقستان تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا كوز اۋرۋلارى جاسارىپ بارا جاتقانىن، ۇيالى تەلەفوننىڭ جارىعى نەگە زيان ەكەنىن، ول قانداي دەرتتى قوزدىراتىنىن ايتىپ بەردى.
سۇڭعات كوپەنوۆ كوز دارىگەرى بولۋ ءۇشىن 10 جىلداي وقىعان. «استانا» مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىندە باكالاۆر دارەجەسىن الادى. كەيىن رەسەيدىڭ مەديتسينالىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا بىلىكتىلىگىن شىڭداعان. وفتالمولوگيا سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەنىنە 5 جىل بولىپتى.
«جاستار الىستان كورە المايتىن بولدى»
دارىگەر دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنە وتىرىپ، سوڭعى 30 جىلدا ميوپيامەن (الىستان كورە الماۋ) اۋراتىنداردىڭ سانى 4,5 ەسەگە ارتقانىن اتاپ ءوتتى.
«كوز اۋرۋلارى جاسارىپ بارادى. مىسالى، جاستار اراسىندا قۇرعاق كوز سيدرومى، ميوپيامەن ءجيى اۋىراتىندار كوپ. بۇل گادجەتتەردى پايدالانۋمەن بايلانىستى. سونىڭ سالدارىنان جاستار اراسىندا «قۇرعاق كوز» سيندرومى كوپ كەزدەسەتىن بولدى. بۇرىن بۇل دەرتپەن ەگدە جاستاعى ادامدار اۋىراتىن»، - دەيدى سۇڭعات كوپەنوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە قازاقستاندىقتار اراسىندا كونيۋكتيۆيت، بلەفاريت، قاباقتىڭ جانە كوزدىڭ شىرىشتى قاباتىنىڭ قابىنۋى سياقتى اۋرۋلار دا ءجيى تىركەلەدى. ال 60 جاستان اسقان ەگدە جاستاعى ادامدار اراسىندا كاتاراكتا دەرتىنە شالدىعاتىندار كوبەيگەن. كاتاراكتا - كوز جانارىنىڭ بۇلدىراپ، قاراۋىتۋىمەن بايلانىستى اۋرۋ.
ۇيالى تەلەفوننىڭ جارىعى كوزگە زيان
اڭگىمە بارىسىندا وفتالمولوگ كومپيۋتەرگە قاراعاندا پلانشەت پەن ۇيالى تەلەفوننىڭ نەلىكتەن كوزگە كوبىرەك زيان كەلتىرەتىنىن ءتۇسىندىرىپ بەردى.
«كومپيۋتەرگە قاراعاندا پلانشەت پەن سمارتفون، ۇيالى تەلەفون كوزگە كوپ زيانىن تيگىزەدى. سەبەبى، دەربەس كومپيۋتەردىڭ مونيتورى ۇلكەن. ونداعى ارىپتەر كوزگە جاقسى كورىنەدى. ياعني ءبىز مونيتورداعى ءماتىندى وقۋ ءۇشىن كوزىمىزگە كوپ كۇش تۇسىرمەيمىز. ال سمارتفون مەن پلانشەت، ۇيالى تەلەفونداعى ءماتىن كىشكەنتاي. ءبىز ونى وقۋ ءۇشىن كوزىمىزگە جاقىنداتامىز. وسىلايشا، كوزىمىزدەگى بۇلشىقەتتەرگە سالماق تۇسەدى. سالدارىنان كورۋ قابىلەتىمىز ناشارلايدى»، - دەيدى ميكروحيرۋرگ.
قۇرعاق كوز سيندرومى دەگەن نە؟
دارىگەردىڭ ايتۋىنشا، ۇيالى تەلەفونعا كوپ قاراعاننان قۇرعاق كوز سيندرومى پايدا بولىپ، كوزدىڭ الىستان كورۋ قابىلەتى السىرەپ، جاقىننان كورۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن بۇلشىقەتتەر قۇرىسادى.
«قۇرعاق كوز سيندرومى كەزىندە كوزدىڭ مۇيىزگەك قابىعى، ياعني كوزدىڭ سىرتقى قاباتى قۇرعاق بولادى. سەبەبى، جاس بولىنبەيدى نەمەسە ول بۋلانىپ كەتەدى. ياعني جاس ادامنىڭ كوزىن سىرتقى فاكتورلاردان: قۇرعاق اۋادان، جەلدەن، شاڭنان قورعامايدى. ءبىز كومپيۋتەردىڭ الدىندا وتىرعاندا، تەليەۆيزور كورگەندە، گادجەت جانە ۇيالى تەلەفوندى اقتارعاندا كوزىمىز قۇرعايدى. ەگەر جوعارىدا اتالعان اۋرۋدى ەمدەمەسە، ادام سوقىر بولىپ قالۋى مۇمكىن. سوندىقتان بۇل دەرتتى اسقىندىرىپ الماعان ءجون»، - دەيدى سۇڭعات كوپەنوۆ.
ميكروحيرۋرگ بۇل اۋرۋعا شالدىققان ادامنىڭ كوزى جىپىلىقتاپ، ءجيى جاس اعاتىنىن اتاپ ءوتتى. ول وسىنداي جاعدايدا بىردەن دارىگەرگە بارۋعا كەڭەس بەردى.
«گلاۋكوما» دا قاۋىپتى
سۇقبات بارىسىندا دارىگەر «گلاۋكوما» دەگەن كوز اۋرۋىنىڭ ادام ءومىرى ءۇشىن قاۋىپتى ەكەنىن جەتكىزدى. بۇل اۋرۋعا شالدىققان ناۋقاس كوزگە ارنالعان تامشىلاردى ۇنەمى تامىزىپ وتىرۋى قاجەت. ەگەر ولاي ىستەمەسە، كورۋ قابىلەتىنەن ايىرىلۋ قاۋپى جوعارىلايتىن كورىنەدى.
كوزدى قالاي كۇتكەن ءجون
سۇڭعات كوپەنوۆ قازاقستاندىقتارعا جىلىنا ءبىر رەت دارىگەرگە قارالىپ تۇرۋعا كەڭەس بەرەدى.
«بىرىنشىدەن، ادام اۋىرماسا دا، جىلىنا ءبىر رەت دارىگەرگە قارالىپ تۇرۋ قاجەت. ەكىنشىدەن، كومپيۋتەردىڭ الدىندا وتىرساڭىز، ءاربىر 20 مينۋت سايىن كوزدى دەمالدىرىپ، وعان جاتتىعۋ جاساپ وتىرۋ كەرەك. كوزىڭىز قىزارسا، ناشارلاسا، بىردەن دارىگەرگە قارالىڭىز»، - دەيدى وفتالمولوگ.
ۇشىنشىدەن، ونىڭ ايتۋىنشا، بازاردان ساتىپ الىنعان كوزىلدىرىك - وتە قاۋىپتى. كوزىلدىرىكتى ارنايى تاپسىرىسپەن جاساتۋ كەرەك.
«ءوز دەنساۋلىعىڭىزدان اقشانى اياماڭىز! تورتىنشىدەن، ۇيىقتار الدىندا قاراڭعى بولمەدە كومپيۋتەر نەمەسە سمارتفون ارقىلى جاڭالىق وقۋعا كەڭەس بەرمەس ەدىم. بۇل ۇيقىنىڭ فازاسىن بۇزىپ، ونىڭ ساپاسىن تومەندەتەدى»، - دەيدى وفتالمولوگ.
بالالارعا تەلەفون نەمەسە پلانشەت بەرگەن دۇرىس پا؟
كەيبىر اتا-انالار كىشكەنتاي بالالارىنا جىلاماسىن دەپ پلانشەت، ۇيالى تەلەفون بەرىپ قويادى. دارىگەردىڭ ايتۋىنشا، بۇل بالالاردىڭ كورۋ قابىلەتىن تومەندەتەدى.
«اتا-انالاردىڭ ارەكەتىنە باعا بەرە المايمىن. مۇنى وزدەرى شەشەدى. ءبىراق بۇل ماسەلەگە قاتىستى دارىگەر رەتىندە ءوز ويىمدى ايتايىن. بالالار كومپيۋتەر جانە پلانشەتپەن ۇزاق ويناۋى مۇمكىن. بۇل كوزگە ارتىق سالماق ءتۇسىرىپ، ءتۇرلى كوز اۋرۋلارىن قوزدىرۋى ىقتيمال. ونىڭ قانداي اۋرۋلار ەكەنىن ءبىز جوعارىدا اتاپ وتتىك. سالدارىنان بالانىڭ كوزى ناشارلاۋى ىقتيمال. ونداي قاۋىپ بار»، - دەيدى سۇڭعات كوپەنوۆ.
«كوز جانارىن قالىپقا كەلتىردىك»
ميكروحيرۋرگ قازاقستاندىقتار وتشاشۋ كەزىندە قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن قاتاڭ ساقتاۋ قاجەتتىگىن دە ەسكەرتىپ ءوتتى.
«2017 -جىلدىڭ قىسى ەدى. ادامدار جاڭا جىلدى تويلاپ جاتتى. تۇندە اۋرۋحاناعا ءبىر پاتسيەنت ءتۇستى. ەر ادام ساعات 00:00-دە بالالارمەن بىرگە وتشاشۋ اتقان. ءبىراق ءبىر فەيەرۆەرك جارىلماي قالىپتى. پاتسيەنت جارىلماعان وتشاشۋدى قولىنا الىپ قاراعان. نەگە جارىلماعانىن بىلگىسى كەلگەن. وسى كەزدە وتشاشۋدىڭ ۇشقىنى كوزىنە ءتيىپ، ورنى تولماس زاقىم كەلدى. ءبىز وعان ءتيىستى مەديتسينالىق كومەكتى كورسەتتىك. مەن كەزەكشى دارىگەر بولدىم. وعان وپەراتسيا جاسادىق. ناتيجەسىندە كوز جانارىن 40%- كە قالپىنا كەلتىردىك»، - دەيدى دارىگەر.
ءسوز سوڭىندا سۇڭعات كوپەنوۆ ادامداردىڭ كورۋ قابىلەتىن لازەر ارقىلى 45 جاسقا دەيىن قالپىنا كەلتىرۋگە بولاتىنىن، مۇنداي وپەراتسيا كەزىندە دە قاۋىپ بولاتىنىن اتاپ ءوتتى.