ادام ومىرىندەگى ماڭىزدى ونەرتابىستار

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات – ادەتتە كۇندەلىكتى ومىردە قولداناتىن ەلەكترلى، مەحانيكالىق زاتتاردىڭ قالاي پايدا بولعانىنا ءمان بەرە بەرمەيمىز.

ادامداردىڭ ءبىر كەزدەرى بۇل زاتتارسىز دا ءومىر سۇرگەنىن ويلاپ، باس قاتىرمايمىز. تۇرمىستىق زاتتار مەن تەحنيكانى كىم ويلاپ تاپقان جانە ولاردىڭ تاريحى قانداي، بۇگىن وسى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەمىز.

ەلەكتر پەشى

160 جىل بۇرىن ونەرتاپقىش دجوردج ب. سيمپسون العاش رەت ەلەكتر پەشىن پاتەنتتەدى. 1859 -جىلى 20 -قىركۇيەكتە «ەلەكترلى تاعام اپپاراتى» دەپ اتالاتىن، تاعامدى جىلىتىپ، دايىنداۋعا ارنالعان ونەرتابىس تىركەلەدى. دەرەككە سۇيەنسەك، ونىڭ بەتكى قاباتى تالكوحلوريتتەن جاسالعان. قالىڭدىعى 2,5 سم، ال اۋدانى 51,6 شارشى سانتيمەتر بولعان. ونىڭ بەتى ۇساق تەسىكتەرگە تولى. مۇنداي «پەشتىڭ پليتاسىن» دا وسى ماتەريالمەن قورشاعان. ويتكەنى، ول توق وتكىزبەيتىن قاسيەتكە يە.

ال، توق پلاتينا سىمىنىڭ ورامى ارقىلى بەرىلگەن. سيمپسوننىڭ بۇل جۇمىسى تەك قاعاز تۇرىندە قالادى. ياعني، جوعارىداعى سيپاتتامانىڭ بارلىعى تەك ونىڭ جوسپارى عانا ەدى. ال كانادالىق كاسىپكەر توماس احەرن 1882 -جىلى قايتا پاتەنتتەپ قانا قويماي، ونىڭ مۇمكىندىكتەرىن حالىققا ۇسىنا ءبىلدى. سول جىلى ول «ۆيندزور» قوناق ۇيىنە تانىستارىن شاقىرىپ «ەلەكتر پەشى» ارقىلى پىسكەن تاماقتاردى ۇسىنادى. كانادالىق جۋرناليستەر ونىڭ ونەرتابىسى جايىندا جارىسا جازادى. دەگەنمەن، گاز پليتالارىن پايدالانۋ سول ۋاقىتتارى ارزان ءارى ءتيىمدى بولماعاندىقتان، جاڭا ونەرتابىسى وعان ايتارلىقتاي پايدا الىپ كەلمەيدى.

ادامدار تەك 1930 -جىلداردان باستاپ قانا ەلەكتر پەشتەرىن قولدانا باستادى

ترامۆاي

1880 -جىلى پيروتسكي قالاعا ارنالعان ەكى قاباتتى ترامۆايدى جاسايدى. الدىمەن اتتاردىڭ كومەگى ارقىلى سۇيرەتىلسە، كەيىن ونى ەلەكتر كومەگىمەن جۇرەتىن ەتەدى. سول جىلدىڭ 3 قىركۇيەگىندە سانكت-پەتەربۋرگ تۇرعىندارى جاڭا قوعامدىق كولىكتى پايدالانا باستايدى. ەلەكترلى ترامۆاي شەتەلدىكتەردى بىردەن قىزىقتىرادى. 1881 -جىلدىڭ كوكتەمىندە اعايىندى سيمەنستەر بەرلين - ليحتەرفەلد باعىتىنداعى ترامۆايدى قولدانىسقا ەنگىزەدى.

ترامۆاي جىلىتقىشتارى

كانادالىق توماس احەرندى ماقالامىزدىڭ باسىندا اتاعان بولاتىنبىز. ونىڭ ەلەكترلى قۇرىلعىلارعا قىزىعۋشىلىعى جاڭا ونەرتابىستاردىڭ قولدانىسقا ەنۋىنە سەبەپ بولدى: ۇتىك، ەلەكترجىلىتقىش، پەش، قالانى جارىقتاندىرۋ جۇيەسى. ونىڭ تاعى ءبىر ونەرتابىسى وتتاۆادا ترامۆايلاردىڭ پايدا بولۋىمەن بايلانىستى. 1892 -جىلى احەرن «سۋدىڭ ەلەكتر جىلۋى ارقىلى اۆتوكولىكتەردى جىلىتۋ جۇيەسىن» پاتەنتتەپ الادى. بۇل شاعىن رەۆوليۋتسيا بولاتىن. ويتكەنى، وسى ۋاقىتقا دەيىن قوعامدىق ترانسپورت اتتار ارقىلى سۇيرەتىلەتىن. ال ءىشى كومىر پەشى ارقىلى جىلىتىلاتىن. ەلەكتر ەشقاشان جىلۋمەن استاسپايتىن، وتتاۆا تۇرعىندارى ترامۆايدى تۇتىنبايتىن. ونىڭ سول ايماقتىڭ كليماتىنا سايكەس كەلەتىنىنە كۇمانمەن قارايتىن. احەرننىڭ جاڭا ونەرتابىسىنىڭ مەحانيزمى وتە قاراپايىم بولاتىن: ەلەكتر ارقىلى جىلىعان ۆاگون استىنداعى قۇبىرلار ارقىلى ترامۆايلارعا تاراتىلىپ، جولاۋشىلاردى جىلىتتى. كەيىن بۇل تەحنولوگيا كانادادا جەتىستىككە يە بولدى.

العاشقى توڭازىتقىش

120 جىل بۇرىن امەريكالىق ونەرتاپقىش البەرت مارشالل 1889 -جىلدىڭ 8-تامىزىندا ءوزىنىڭ العاشقى توڭازىتقىشىن پاتەنتتەيدى. ونىڭ سىرتقى بەينەسى زاماناۋي تۇرلەرىنە قاتتى ۇقسايتىن. ونى «اۆتوماتتى توڭازىتۋ اپپاراتى» دەپ اتادى، ال سالقىنداتقىش رەتىندە اممياك قولدانىلدى. جاساندى سۋىتقىش قۇرىلعىنى 1858 -جىلى فرانسۋز عالىمى فەرديناند كاررە ويلاپ تاپقان بولاتىن. ول ونى اممياكتىڭ ابسوربتسياسى ارقىلى جاسادى. البەرت مارشالل ءوزىنىڭ ونەرتابىسىن جەتىلدىرۋمەن اينالىستى. ءتىپتى، ونىڭ جۇمىستارىن 1914 -جىلى العاشقى تۇرمىستىق توڭازىتقىشتاردى شىعارۋمەن اينالىسقان Kelvinator Corp. كومپانياسى قولداندى. العاشقى ەلەكترلى توڭازىتقىش 1913 -جىلى پايدا بولدى. باستاپقى توڭازىتقىشتار جىلۋ سورعى (ناسوس) پەن ۋلى سالقىنداتقىش سۇيىقتىق ارقىلى جۇمىس ىستەدى. توڭازىتقىشتىڭ العاشقى قولدانۋشىلارى ومىرلەرىن قاۋىپكە تىككەنى انىق. 1926 دات ينجەنەرى كريستيان ستينسترۋپ شۋسىز، ناعىز تۇرمىسقا ارنالعان، قاۋىپسىز توڭازىتقىش جاساپ شىعادى.

شاڭسورعىش

العاشقى شاڭسورعىشتارمەن بىرنەشە ادام جۇمىس ىستەيتىن. قۇرىلعى XIX عاسىردىڭ اياعىندا پايدا بولدى: ءبىر ادام تەرىنى ۇرلەسە، ەكىنشىسى قۇبىرشەكتى (شلانگ) تاسيدى. شاڭ جينالمايتىن، تەك كەلەسى بەتكە ۇشىپ كەتەتىن. اعىلشىن ينجەنەرى حيۋبەرت سەسيل بۋت بۇل قۇرىلعىنى 1901 -جىلى ءوزىنىڭ ارنايى فيلترى بار شاڭسورعىشىن جاسايدى. ۆاكۋۋمدى سورعىنىڭ كۇشى بەس جىلقىعا تاتيتىن. وعان قوسا، بەنزيندى قوزعالتقىشپەن جۇمىس ىستەيدى. كەيىن ول ەلەكترموتورلى نۇسقاسىن جاسايدى. ءبىراق، ەكى شاڭسورعىش وتە ۇلكەن ەدى، ونى تەك اتتاردىڭ كومەگىمەن عانا جىلجىتۋعا بولادى. 1908 -جىلى امەريكالىق كومپانيا W. H. Hoover Company العاشقى جيناقى شاڭسورعىش «tin model» جاسايدى. ول ۋاقىتتا ونىڭ سالماعى 20 ك گ بولاتىن. ۋاقىت وتە ونىڭ سالماعى ازايا بەردى. بۇگىندە بارلىق ۇيدە كەزدەسەتىن ماڭىزدى ونەرتابىسقا اينالدى.

فەن

شاشتى جىلى اۋا ارقىلى كەپتىرۋدى فرانسۋز شاشتارازى الەكساندر فەرديناند گودفرۋا 1888 -جىلى ۇسىندى. باستاپقىدا فەن وتىرعىشقا بەكىتىلگەن قالپاق سەكىلدى ەدى. ول گاز پليتاسىمەن جالعاستى. كەيىن ول ءوزىنىڭ جۇمىسىن جەتىلدىرىپ، ونىڭ كىشىرەيتە باستادى.

كونديتسيونەر

1880-جىلدارى امەريكالىق ينجەنەر شايلەر ۋيلەر العاش رەت ەلەكترلى جەلدەتكىشتى جاسايدى. امەريكالىقتار ءۇشىن ۇزاق جىلدار بويىنا بۇل قۇرىلعى ىستىقتان قۇتقاراتىن بىردەن- ءبىر تۇرمىستىق زاتقا اينالادى. العاشقى كونديتسيونەر دە امەريكادا پايدا بولدى: ونى 1902 -جىلى جاس ينجەنەر ۋيلليس كەرريەر جاساپ شىعادى. 1906 -جىلى ول پاتەنت العانىمەن، كونديتسينەردى ساتىپ الۋشىلار از بولاتىن. ۇيگە كونديتسيونەر 1914 -جىلى ميننەاپوليستە قوندىرىلدى. كەلەسى جىلى كەرريەر ءوزىنىڭ كومپانياسىنىڭ نەگىزىن قالادى.

كىر جۋعىش ماشينا

العاشقى پاتەنت ناتانيەلي بريگگسكە 1797 -جىلى بەرىلەدى. ءبىراق، پاتەنتتى بيۋرودا ورىن العان ءورت كەسىرىنەن ونەرتابىستىڭ سيپاتتاماسى ساقتالماعان. 1851 -جىلى امەريكالىق دجەيمس كينگ قولمەن اينالدىرىپ وتىرۋ كەرەك باراباندى كىر سۋعىش ماشيناسىن جاسايدى. كيىمدەردى سىعۋ ءۇشىن جاسالعان قۇرىلعى 1861 -جىلى كىر جۋعىش ماشينامەن بىرىكتىرىلەدى. العاشقى ەلەكترلى كىر جۋعىش ماشينا 1900-جىلدارى جاسالدى. ال العاشقى اۆتوماتتى كىر جۋعىش ماشيناسى ا ق ش- تا 1949 -جىلى قولدانىسقا ەندى.

Massaget.kz