يراندىق كينو نەسىمەن ەرەكشە
بىرەۋلەر ونى ءۇندى بولليۆۋدىمەن سالىستىرىپ جاتسا، ەندى ءبىرى تەگەراندىق ارتحاۋستى تەڭدەسسىز تۋىندى قاتارىنا قويادى. قالاي بولعاندا دا، سوڭعى جىلدارى يران رەجيسسەرلەرىنىڭ ەڭبەگى شارتاراپتى شارلاپ، كوپكە ءمالىم بولدى.
ءتىپتى كەي فيلمدەر وسكار سىيلىعىن دا جەڭىپ الدى. يران كينەماتوگرافياسى وتكەن عاسىردىڭ باسىنان تامىر الادى. الايدا ەل اۋماعىندا ۇزاق جىلدار بويى شەتەلدىك تۋىندىلار عانا كورسەتىلىپ كەلدى. تەك 1930 -جىلى عانا يران حالقى تۇڭعىش وتاندىق ءونىمدى تاماشالادى. ول اۆانەس وحانياننىڭ «ابي مەن رابي» اتتى تۋىندىسى بولدى. سول كەزدەرى جەرگىلىكتى رەجيسسەرلەر مەن اكتەرلەر كوبىنە ءۇندى ەلىندەگى ارىپتەستەرىنىڭ تاجىريبەلەرىنە ءۇڭىلىپ، ءجىتى نازاردا ۇستاعان. سوندىقتان بولار، بۇگىننىڭ وزىندە كوپتەگەن ونەرتانۋشى يراننىڭ قازىرگى زاماناۋي كينەماتوگرافياسىنان ءۇندى كينو شەبەرلەرىمەن ۇندەستىكتى بايقايدى.
بۇعان قوسا، ەلدەگى كينو سىنشىلارى دا وتاندىق فيلمدەردى بولليۆۋد ونىمىمەن سالىستىرادى. ءبىرىنشى كەزەكتە سانعا ءمان بەرەدى. جالپى ورتاشا ەسەپپەن يراندا جىل سايىن 30-50 ارالىعىندا تولىقمەتراجدى فيلم تۇسىرىلەدى.
ماتين سۋتۋدە، اكتريسا:
- سوڭعى ۋاقىتتا يران كينوسى الەمدە كەڭىنەن تانىلا باستادى. ەلىمىزدە جاھانعا تانىلعان رەجيسسەرلەر بار. ولاردىڭ ەڭبەكتەرىنە الەمدىك ونەر مايتالماندارى ءوز باعالارىن بەرىپ جاتىر. جالپى يران حالقى وتە تالانتتى.
ولار باسەكەگە قابىلەتتى جانە الەمدىك قاۋىمداستىققا ۇيالماي كورسەتۋگە بولاتىن كينولاردى جارىققا شىعارادى. كينو وندىرىسىنە كەلەر بولساق، يراندا تۋىندىلاردىڭ باسىم بولىگى جەكەمەنشىك ستۋديالاردا تۇسىرىلەدى. ءبىراق الدىمەن جەرگىلىكتى مادەنيەت مينيسترلىگىنەن رۇقسات الۋ قاجەت. جانە ول سەنزورلىق باقىلاۋدا بولادى. سوعان قاراماستان ءتۇسىرىلىپ جاتقان فيلمدەردىڭ جانرلىق جاعى ءار ءتۇرلى. ولاردىڭ قاتارىندا دەتەكتيۆ تە، كومەديا دا، وتباسىلىق قارىم- قاتىناستى قاۋزايتىن الەۋمەتتىك درامالار دا بار. جالپى يران ەلىندە وتباسى باستى قۇندىلىق سانالادى. سوندىقتان ءدال وسى فيلمدەر ارقىلى وتباسى ينيستيتۋتىن ناسيحاتتاۋعا ەرەكشە كوڭىل بولىنگەن.
سەەد ابباسبەحبۋدي، رەجيسسەر:
- يران كينوسى ەلىمىزدە ۇيىمداستىرىلاتىن حالىقارالىق «فادجر» كينوفەستيۆالى ارقاسىندا دا كەڭىنەن تانىلدى. بۇل فەستيۆالدە ءاردايىم تەك ەڭ مىقتى تۋىندىلار كورسەتىلەدى. ءبىراق ءتول تۋىندىلارىمىزدى تانىتۋ ماقساتىندا ءوزىمىز دە شەكارا اسىپ تۇرامىز. ماسەلەن، رەجيسسەر اسگار فاراحادي ەلىمىزگە وسكار سىيلىعىن سىيلادى. ال ابباسي كياروستامي حالىقارالىق فەستيۆالدەردىڭ جۇلدەگەرى بولدى. بۇعان قوسا، رەزۆ نادجي ەسىمدى اكتەرىمىز كانن كينوفەستيۆالىندە جۇلدەلى ورىندى يەلەندى. جالپى بۇگىنگى تاڭدا يران كينوسى قارىشتاپ بولماسا دا، قادىمداپ دامىپ جاتىر.
سوڭعى جىلدارى يراندا قىسقامەتراجدى فيلمدەر دە قارقىندى دامىپ كەلەدى. ەلدەگى جاس رەجيسسەرلەر قىسقا روليكتەر تۇسىرۋگە بەلسەنە كىرىسكەن. وسىلايشا، جاس بۋىن ءوز ەلىندە عانا ەمەس، الەمدىك دەڭگەيدە دە بەدەلگە يە ونەر يەسى رەتىندە تانىلۋدى ماقسات تۇتقان.