جىلقى مالىن نەگە قۇرباندىققا شالۋعا بولمايدى؟

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - اراب تىلىنەن اۋدارعان كەزدە «قۇربان» ءسوزى «جاقىنداۋ» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.

ياعني قۇلشىلىق ەتكەن پەندەنىڭ اللاعا جاقىنداي ءتۇسۋى. ال قۇرباندىق شالۋ يبراھيم، يسمايىل (س. ا. س. ) پايعامبارلار ءومىر سۇرگەن كەزەڭنەن باستاۋ الادى. حاديستەردە مۇحاممەد پايعامباردىڭ ۇمبەتتەرىنە «قۇرباندىق شالىڭدار. بۇل - يبراھيم اكەلەرىڭنىڭ سۇننەتى» دەپ ايتىلعانى تۋرالى جازىلعان. ياعني دۇنيە-مۇلكى 85 گرامم التىنعا جەتكەن، زەكەت بەرە الاتىن مۇسىلماندارعا اللا رازىلىعى ءۇشىن قۇرباندىق شالۋ ءۋاجىپ. ال قۇرباندىقتى كىمدەردىڭ جانە قاي مالدى شالاتىنىن نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى ازىرەت سۇلتان مەشىتىنىڭ نايب يمامى باقىتجان وتكەلبايەۆ ءتۇسىندىرىپ بەردى.

- قۇرباندىق شالۋ كىمدەرگە ءۋاجىپ ەتىلەدى؟ قاي مال تۇرىنەن شالىنادى؟

- اقىل- ەسى دۇرىس، باليعات جاسىنا تولعان، سول كەزدە جولاۋشى ەمەس، اۋىرىپ جاتپاعان، مال- مۇلكى نيساپ مولشەرىنە جەتكەن، بوستاندىقتاعى ءاربىر مۇسىلمانعا ءۋاجىپ بولىپ ەسەپتەلەدى. قۇرباندىققا قوي، ەشكى، تۇيە جانە ءىرى- قارا سيىر مالىنان شالىنادى. قوي مەن ەشكى ءبىر جاسقا تولعان بولۋى كەرەك. سونداي-اق، التى ايلىق سەمىز توقتى دا جارامدى بولىپ ەسەپتەلەدى. ال ءىرى قارا سيىر مالى ەكى جاسقا، تۇيە مالى بەس جاسقا تولعان بولۋى ءتيىس. ۇساق مالدى ءبىر وتباسىنىڭ اتىنان شالۋعا بولادى. الا ءىرى قارا سيىر مەن تۇيەنى جەتى وتباسى بىرىگىپ شالۋىنا رۇقسات.

جاعدايى بار كىسىلەرگە قانشا كوپ شالعان سايىن، بۇل ساۋاپتى ءىس بولىپ ەسەپتەلەدى. مۇنىمەن قاتار، قاتتى اۋرۋ، تىم سوقىر، كوتەرەم، قۇلاعىنىڭ جارتىسى جوق، ارىق مالدار قۇرباندىققا جارامايدى. ورتاشا ەسەپپەن قاتتى سەمىز بولماسا دا، قۇلاعىندا جانە دەنەسىندە ۇلكەن كىنارات بولماۋى كەرەك. قازاق تا، باسقا حالىقتاردا دا مالدىڭ قۇلاعىنا ەن سالۋ ءداستۇر بولعاندىقتان، قۇلاعىنىڭ جارتىسى جوق مالدار قۇرباندىققا جارايدى.

- قۇرباندىق شالۋدىڭ ساۋابى قانداي؟

- پايعامبارىمىزدىڭ «كىم دە كىمنىڭ جاعدايى بولا تۇرا قۇرباندىق شالماسا، ءبىزدىڭ نامازحاناعا جاقىنداماسىن» دەگەن قاتاڭ ەسكەرتۋى بار. سول سەبەپتى ءاربىر شاماسى جەتكەن مۇسىلمان وسى قۇربان ايتتا قۇرباندىق شالۋى ارقىلى ساۋاپقا كەنەلگىسى كەلەدى. حازىرەت ءالي «قۇرباندىق شالعان ادامنىڭ اللا الدىنداعى دارەجەسە 10 ەسە وسەدى، 10 كۇناسى كەشىرىلەدى، 10 ەسە ساۋاپ جازىلادى» دەپ ايتقان بولاتىن. سونداي- اق، قۇرباندىقا شالىناتىن ءاربىر مالدىڭ ۇستىندەگى قىل ءۇشىن ساۋاپ جازىلاتىنى حاديستەردە ايتىلعان.

- قۇرباندىققا جىلقى مالىن شالعان دۇرىس پا؟

- جىلقى مالىنىڭ قۇرباندىققا شالىنباۋىنىڭ باستى سەبەبى اللا تاعالانىڭ قۇراندا ايتىلعان مىنا بۇيرىعى: «ءبىز ءاربىر ۇمبەت ءۇشىن، وزدەرىنە بەرگەن جانۋارلاردان: تۇيە، سيىر، قوي جانە ەشكىدەن، اللانىڭ عانا اتىن اتاپ، قۇربان شالۋدى بەكىتتىك. ويتكەنى، قۇدايلارىڭ - ءبىر-اق قۇداي. سوندىقتان سوعان بوي ۇسىنىڭدار! (مۇحاممەد س. ا. ۋ) ىقىلاستىلاردى قۋاندىر» [25].

ءبىزدىڭ حالقىمىز جىلقى مالىن ەرەكشە جاقسى كورەدى. ءبىراق نەگە وسى قۇرباندىق مالىنىڭ ىشىنە كىرمەگەن دەگەن سۇراققا كەلەتىن بولساق، بۇل - پايعامبارىمىزدىڭ كەزىندە بەكىتىلگەن مالدار. ول كەزدە جىلقى مالى جاۋعا شاباردا، كۇندەلىكتى تۇرمىستا كولىك رەتىندە قولدانىلعان. سونداي-اق، ول ۋاقىتتا جىلقى مالىنىڭ سانى از بولعان. ارينە، ەڭ دۇرىسىن اللا جاقسى بىلەدى. جالپى جىلقى مالىنىڭ ەتىن جەۋ حالال بولىپ سانالادى. پايعامبارىمىزدىڭ ءبىر ساپار كەزدە اش قالىپ، ساحابالارمەن بىرگە جىلقىنى سويىپ جەگەنى سىندى ريۋاياتتار بۇعان ۇلكەن دالەل.

مۇسىلماندار ءۇشىن ەكى ۇلىق مەرەكە بار. ول - قۇربان ايت پەن ورازا ايت. قۇربان ايتتا ەڭ ماڭىزدىسى تەك قۇرباندىق شالۋ ەمەس، بۇل مەرەكەدە وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءبىر-بىرىنە سىيلىق جاساپ، كۇلىمسىرەپ، جاعدايلارىن سۇراۋى ماڭىزدى. ارا-گىدىك رەنىشى بارلار ءبىر-بىرلەرىن كەشىرىپ، جاقسى سوزدەر ايتادى.

قۇربان ايت تەك حالىقتىق دەڭگەيدە ەمەس، حالىقارالىق دەڭگەيدە اتاپ ءوتىلىپ، شاريعاتقا ساي مەرەكەلىك كونتسەرتتەر مەن سپورتتىق ويىندار ۇيىمداستىرىلسا، كيىز ۇيلەر تىگىلسە، حالىقتىڭ كوڭىل- كۇيىن كوتەرۋگە جاعداي جاسالسا، نۇر ۇستىنە نۇر بولادى. وسى ورايدا، جىلدا باس ءمۇفتيدىڭ تاپسىرماسىمەن مەشىت الدىنا كيىز ءۇي تىگىلىپ، وندا ۇلتتىق ويىندار ويناتىلىپ، مول داستارحان جايىلىپ ءجۇر. وسىندايدا اق جاۋلىقتى اجەلەرىمىز بەن اتالارىمىزدىڭ باتاسىن الۋ ءبىزدىڭ شاريعاتىمىزعا دا، سالت-داستۇرىمىزگە دە ساي. قۇربان ايتتى حالىق پەن حالىق اراسىنداعى اۋىزبىرشىلىك پەن ىنتىماقتى ساقتاپ، ءار وتباسىنى ۇيىتاتىن ۇلكەن مەرەكەلەردىڭ ءبىرى دەپ ايتساق بولادى.

- قۇرباندىققا شالىنعان مالدىڭ ەتى قالاي تاراتىلۋى ءتيىس؟

- پايعامبارىمىزدىڭ سۇننەتىنە ساي، قۇرباندىق شالعاننان كەيىن ءبىر بولىگى ءبىرىنشى ءوتباسىنىڭ وزىنە، ەكىنشى بولىگىن كورشىلەرىنە، ءۇشىنشى بولىگىن ساداقا ايتىپ، كەدەي-كەپشىككە تاراتقان ءجون. قۇرباندىق شالعان كىسىنىڭ قارنى توق بولاتىن بولسا، ەتتى تۇگەلدەي تاراتىپ جاتسا، نۇر ۇستىنە نۇر بولاتىن ەدى. مۇنىمەن قاتار، مەشىتتەردىڭ جانىنان قۇرىلعان وسىنداي ەرىكتىلەر توبى ارقىلى وسى قۇرباندىققا شالىنعان ەتتى قابىلدايمىز. مال بازارلاردا دا وسىلاي ەتتى قابىلدايتىن ورىندار، مەشىت قىزمەتكەرلەرى بولادى. بۇل - شالىنعان قۇرباندىقتى مۇقتاج جاندارعا جەتكىزۋدىڭ ەڭ ۇلكەن ءتيىمدى جولى بولىپ ەسەپتەلەدى.

بۇدان وزگە بارلىق مەشىتتە «راببىڭ ءۇشىن قۇرباندىق شال» اتتى اكسيا ءجۇرىپ جاتىر. نەمەسە باسقا جاماعاتتاردى بىرىكتىرىپ، ءبىر ءىرى قارا مال شالىپ، ونى اكىمدىك ۇسىنعان تىزىمدەگى مۇقتاج جاندارعا ۇلەستىرەمىز. وسىنداي ساۋاپتى ىستەردى مەشىتتەرمەن بىرىگىپ اتقارۋعا بولادى.

- قۇرباندىققا شالىنعان مالمەن بىرگە سۋرەتكە تۇسۋگە، سەلفي جاساۋعا بولا ما؟

يسلامدا جالپى ىزگى امالدار مۇمكىندىگىنشە جاسىرىن بولۋى ءتيىس. پايعامبارىمىز «وڭ قولدىڭ بەرگەنىن، سول قول كورمەسىن» دەپ ايتادى. ارينە، زەكەت پەن قۇرباندىق شالۋ - نەگىزگى ءۋاجىپ امالدار. ولاردى ەلدىڭ الدىندا كورسەتىپ ىستەۋگە بولادى، ءبىراق تىم ورەسكەلدىككە بوي الدىرىپ، سەلفي جاساۋ - يسلام ادەبىنە قايشى. ال سۋرەتتەرگە قاتىستى قانداي دا ءبىر قاتاڭ تالاپتار قويا المايمىز. مۇسىلمان قاۋىمدى كەلە جاتقان قۇربان ايت مەرەكەسىمەن قۇتتىقتايمىن!