الەمدەگى ەڭ ۇلكەن تۇزدى كول
مينچين دەپ اتالاتىن ۇلكەن تاۋ كولى 25000 جىل بۇرىن كەۋىپ، وزىنەن سوڭ تەك بىرنەشە شاعىن سۋ قويماسىن جانە ەكى الىپ اق سورتاڭ - ۋيۋني مەن كويپاستى قالدىرادى.
ۋيۋني تۇزدى كولى - بوليۆيانىڭ باستى كورنەكى جەرى. بۇل كەرەمەت پەيزاجدى تاماشالاۋعا تۋريستەر الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلەدى.
ادامدار ۋيۋنيگە ءجيى جاڭبىر ماۋسىمىندا (قاڭتار- اقپان) كەلۋگە تىرىسادى: بۇل ۋاقىتتا تۇزدى ءشول دالا سۋ قاباتىمەن جابىلىپ، الىپ ايناعا اينالادى. سول كەزدە جوعارىدان دا، تومەننەن دە اسپان كورىنەدى. ءبىراق قۇرعاق مەرزىمدە دە ۋيۋني وتە ادەمى بولىپ كەلەدى.
بۇل جەردەن جىل سايىن شامامەن 20 توننا تۇز الىنادى، ال ۋيۋنيدەگى جالپى تۇز قورى 10 ميلليارد تونناعا باعالانادى. اق سورتاڭنىڭ قۇندىلىعى تەك تۇزبەن شەكتەلمەيدى: ۋيۋنيدە شامامەن 100 ميلليون توننا ليتي بار، ول الەمدىك قوردىڭ %70 كە دەيىنگى ۇلەسىن قۇرايدى. بوليۆياعا كوپشىلىك وسى فانتاستيكالىق ادەمى جەردى كورگەندە وزدەرىن باسقا عالامشاردا جۇرگەندەي سەزىنگەندەرىن ايتادى.
ۋيۋنيدە كوڭىل كوتەرتەتىن ءىستىڭ ءبىرى - قىزىق سۋرەتتەر ءتۇسىرۋ. كۇننىڭ شۋاعى، كوگىلدىر اسپان جانە شەكسىز تۇزدى القاپ ءفيلترسىز- اق كەز كەلگەن سۋرەتىڭىزدى ەرەكشە ەتەدى. سول ءۇشىن دە ۋيۋني - الەمدەگى سۋرەتشىلەردىڭ سۇيىكتى جەرلەرىنىڭ ءبىرى.
تۇزدى كولدەن باسقا ۋيۋنيدىڭ توڭىرەگىندە كورۋگە بولاتىن باسقا دا ەرەكشە جەرلەر بار:
1. كاكتۋستار ارالى (ينكي ينكاۋاسي ارالى) ەرتەدە تۇزدى ءشول دالاداعى بۇل ارالدى التيپانونى كەسىپ وتكەن ادامدار ازداپ تىنىعىپ الۋعا پايدالانعان. بۇل ارال الىپ كاكتۋستارعا تولى. ءبىراق كاكتۋستار ارالىنا تەك قۇرعاق مەرزىمدە عانا بارۋعا بولادى، ال جاڭبىر ماۋسىمىندا ارالعا جول جوق. 2. كولچاني (Colchani) - تۇز وندىرۋشىلەردىڭ اۋىلى تۇز - كولچاني تۇرعىندارىنىڭ باستى كىرىس كوزى. گيدتەر تۋريستەردى وسى اۋىلعا اپارىپ، تۇزدى قالاي وندىرەتىنىن جانە تۇزدى كاسەكتەردەن قالاي ءۇي سالاتىندىعىن كورسەتەدى. سونىمەن قاتار، بۇل اۋىلدا ءداستۇرلى بوليۆيا ستيلىندە جاسالعان ەرەكشە كادەسىيلار ساتىلادى.
3. پويىزدار زيراتى بۇرىن بوليۆيا تەمىر جولدار جەلىسى بار ءىرى ورتالىق بولدى. وتكەن عاسىردىڭ 40-جىلدارى تاۋ ءوندىرىسى كىرىسىنىڭ تومەندەۋى بۇل ايماقتاعى تەمىرجولدىڭ تولىقتاي قۇلاۋىنا اكەلدى. ۇلكەن ەلەكتروۆوزدار، ۆاگوندار جانە لوكوموتيۆتەر تاستالعان. پويىزدار زيراتىنداعى كەي زاتتاردىڭ جاسى ءجۇز جىلدان اسادى دەلىنەدى.
4. جانارتاۋلار مەن مۇزدىقتار بۇل ايماقتا شىعۋعا بولاتىن جانارتاۋلار مەن مۇزدىقتار كوپ: ليكانكابۋر جانارتاۋى (Licancabur، 5960 م)، كاندەلاريا مۇزدىعى (Nevado Candelaria, 5995 م)، ولياگۋە بەلسەندى جانارتاۋى (Ollague, 5865 م)، ۋتۋرۋنكۋ بەلسەندى جانارتاۋى (UtuRuncu, 6020 م).
5. تۇزدى قوناقۇيلەر قالا قوناقتارىن قابىرعاسى، توبەسى جانە كەي جيھازدارى زاماناۋي قۇرىلىس ماتەريالداردان ەمەس، تۇزدان جاسالعان قوناقۇيلەرگە اپارادى. العاش مۇنداي قوناقۇيلەر 90-جىلداردىڭ ورتاسىندا اق سورتاڭنىڭ قاق ورتاسىنا سالىنعان. مۇنداي ەرەكشە قوناقۇيلەر تۋرالى جاڭالىق الەمگە جىلدام تاراپ، تۋريستەردىڭ كوپ كەلۋىنە سەبەپ بولعان. الايدا، قورشاعان ورتاعا كەرى اسەرىن بەرگەن سانيتاريا ماسەلەلەرى ءۇشىن قوناقۇيلەردى جاۋىپ تاستايدى. ۋاقىت وتە ەكولوگيالىق ستاندارتتاردى ساقتاي وتىرىپ، ولاردى اق سورتاڭنىڭ ماڭايىنا سالا باستايدى. زاماناۋي تۇزدى قوناقۇيلەردە بارلىق كەرەك-جاراق بار: كەي قوناقۇيلەردە مونشا مەن دجاكۋزي دە كەزدەسەدى. ۋيۋنيدە جاڭبىر ماۋسىمى جەلتوقساننان اقپان ايىنا دەيىن بولادى.
ءدال وسى ۋاقىت ارالىعىندا اق سورتاڭ اسپان كورىنەتىن الىپ ايناعا اينالادى. سوندىقتان تۋريستەر ۋيۋنيگە جاڭبىر ماۋسىمىندا كەلگەندى ءجون كورەدى، الايدا جوعارىدا ايتقانداي جاڭبىر ماۋسىمىندا ءۋيۋنيدىڭ توڭىرەگىندەگى كوپتەگەن ادەمى جەرلەرگە جول بولمايدى.
تۇندە تاۋدا وتە سۋىق، كەي ايلاردا تەمپەراتۋرا -10°س گرادۋسقا دەيىن تۇسەدى. ال كۇندىز وتە ىستىق بولىپ كەتەدى. سوندىقتان ول جاققا باراردا مىندەتتى تۇردە جىلى كيىمدى دە، جۇقا كيىم دە الۋ كەرەك.
Massaget.kz