بايىت قابان ۇلى: ءقالاۋلىم

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - بالا كۇنىمنەن ارتىنان ەرىپ اعالاپ وسكەن ءبىر اعام بار ەدى، جاسى الپىسقا ەندى عانا جەتكەندە وسى بىرنەشە-اق اي بۇرىن دۇنيەدەن ءوتتى جارىقتىق...

جاس كەزىندە جىگىتىڭ قايسى دەسە مىناۋ دەيتىندەي الپامساداي دەنەسى بار التى قانات اق وردانىڭ تورىنە مالداس قۇرىپ وتىرعاندا باسقا ادامعا ورىن قالمايتىنداي كورىنەتىن ەكى يىعىنا ەكى كىسى مىنگەسكەندەي بالۋان دەنەلى ءوزى تالپىنىپ ىستەيمىن دەسە تىلىنەن دە، قولىنان دا كەلەتىن اقىلى مەن ايلاسى ءبىر باسىنا جەتەتىن سەرى دە سەرگەك ازامات ەدى.

ءوزى دە جاراتىلىسىنان وزگەشە جارالعان ەر كوڭىل، جاياۋ-جالقى كەز كەلسە استىنداعى جالعىز اتىن ءتۇسىپ بەرەتىن ەش كىرى جوق ازامات بولاتىن.

ءوزى ءانشى بولماسا دا اسقان ءانقۇمار، ءبىر جەردەن ءبىر ادەمى ءان ەستىپ قالسا باسقا جۇمىسىنىڭ ءبارىن جاۋىپ قويىپ اتتان ءتۇسىپ بەلىن شەشىپ سول انگە قۇمارىن قاندىرۋعا وتىراتىن ەدى. بۇرىننان كەلە جاتقان حالىق اندەرىن ەستىگەندە تاڭداي قاعىپ تامسانىپ «پاي- پاي» دەپ قاراداي تىنىشى كەتە تىڭدايتىن.

ال ءوزى اتتىلى جاياۋ قاي ۋاقىتتا اۋزىنان تاستاماي سىبىرلاپ، سىڭسىپ ايتىپ جۇرەتىن ءبىر ءانى كادىمگى «ءقالاۋلىم» ءانى. ۇيدە دە، تۇزە دە ايتادى دا جۇرەدى وسى ءاندى،

بىردە مەن سول ءقالاۋلىم ءانىن وزىنە ايتىپ بەرىپ:

- اعا، نەگە وسى ءاندى اۋزىڭىزدان تاستامايسىز، ءبىر سىرى بار شىعار ايتىڭىزشى - دەپ قيىلىپ ەدىم،

- ەە باۋىرىم-اي، ونىڭ نەسىن سۇرايسىڭ. قىسقاسى: سونوۋ جالىن اتقان جيىرما جاسىمدا ءۇردىڭ قىزىنداي ءبىر پەريزاتقا عاشىق بولىپ ەدىم. سۇلۋلىعىن ساعان قالاي ايتىپ جەتكىزسەم ەكەن باۋىرىم... ءسىرا ادامبالاسى ونداي سۇلۋ جارالمايدى ەندى... سۇيەمىن دەپ سۇيمەي كەتتى، تيەمىن دەپ تيمەي كەتتى. جووق... جووق... مەن قاتە سويلەدىم. قىزدىڭ جولى جىڭىشكە عوي، سول جىڭىشكە جول ايلانىمعا كەلمەدى. ءبىزدىڭ تاعدىر بىرىكپەدى... سەن بىلەسىڭ عوي ءقالاۋلىم ءانىنىڭ:

«الىستان ءبىر بيىك تاۋ مۇنارلانعان

باسىنان دونگولەنىپ كۇن اۋناعان

ەسىمە سەن تۇسكەندە بەۋ قاراعىم

كوزىمنىڭ الدى جاس بوپ تۇماندانعان...» - دەيتىن تەك مەن ايتقانداي جولدارى بار. شاماسى مەن سىقىلدى ءبىر شەرلى جىگىت ايتقان عوي...

كۇز ەدى...

انا- ا- اۋ ءبىر كوز ۇشىندا مۇنارلانعان قىزىل تاۋدى كوردىڭ بە، سودان ارى كەتكەن ەدى سول ارۋ. كەش سايىن باسىنان دوڭگەلەنىپ كۇن اۋناپ باتىپ بارا جاتادى. جانارىم تۇماندانە- ە- ەپ مەن تۇرامىن وسى ءاندى ىشىمنەن ايتىپ...- دەگەنى ەدى.

ءاي قاراكوز قىزدار-اي، ءاي سەرى سەزىم-اي دە... جالىنداعان جيىرما جاستان الپىسقا دەيىن الىپ ازاماتتىڭ جانىن جەگىدەي جەگەن نەتكەن جالىن ەدى دەشى. سول شەمەن بوپ قاتقان شەردى ءجىبىتىپ ەر سەزىمگە ەم بولىپ تيگەن قالقىعان اسەم ءاندى ايتشى...

كەيىن ينتەرنەتتەن سول ءقالاۋلىم ءانىن كەزىكتىردىم. كادىمگى وزدەرىڭىز جاقسى تانيتىن پەريزات تۇراروۆا دەيتىن سۇلۋ كەلىنشەك قايدا، سول ايتىپ وتىر ەكەن. ءاندى بىرنەشە قايتارا تىڭدادىم دا وزىمە كوشىرىپ تەك سول ءاندى قيدىرىپ تەلەفونىما ءتۇسىرتىپ الدىم. سودان كەشىكپەي ەل جاققا ءبىر جول تۇسكەندە ادەيىلەپ وتىرىپ الگى اعاما بارىپ قوي سويعىزىپ ەتتى استىرىپ قويىپ ءاندى تىڭداتايىن. العاش ءان شىرقالا باستاعاندا-اق اعام استىنان سۋ شىققانداي ورنىنان اتىپ تۇرىپ مەنىڭ جانىما كەلدى. تەلەفوننىڭ كىشكەندەي ەكرانىنان ءانشى كەلىنشەكتىڭ الپەتىن كورىپ ءانىن تىڭداپ از وتىردى، سوسىن ماعان قيىلا قاراپ:

- باۋىرىم مىنانى انا تەلەديدارعا شىعارۋعا بولا ما - دەپ سۇرادى.

- ارينە بولادى اعا - دەدىم دا ءاندى تەلەديدارعا جالعادىم. اعام يىعىنا جامىلىپ وتىرعان جۇقا شاپانىن سەرپىپ تاستاپ تىپ-تىنىش وتىرىپ تىڭدادى. تەلەديدەردان كوز الماي وتىرىپ بىرنەشە رەت قايتالاپ كوردى. سوسون بارىپ باسىن كوتەرىپ:

- ەە دۇنيە دە... ءانى دە ءاننىڭ تورەسى، ءانشىسى دە ءانشىنىڭ پەرىسى ەكەن. شىركىن-اي انداعى كەلىنشەكتى وسى جەرگە الىپ كەلىپ وسى ءاندى ايتقىزار ما ەدى - دەپ ارماندادى. ال مەن سول باياعى قالجىڭعا باسىپ:

- امال قانشا اعا، سونووووۋ جيىرماداعى شاعىم بولسا الىپ قاشىپ كەلىن قىلىپ اكەلىپ بەرەر ەدىم، بۇل ءانشى كەلىنشەكتى... - دەپ ەدىم، اعام ءوزىنىڭ كوز الدىندا وتكەن مەنىڭ جىگىت شاعىمدى ەلەستەتىپ وي ەلەگىنەن ءبىر وتكىزگەندەي بولدى دا مىرس ەتىپ كۇلىپ:

- ءاي بايىت باۋىرىم-اي كازىر دە قارتايىپ تۇرعان جوقسىڭ عوي، اۋىزدىعىن الماي، ايىلىن بوساتپاي، اياعىن دامىلداتپاي، ارقاسىن سۋىتپاي ايلىق جەرگە سالدىرعاندا اۋىرسىنبايتىن ساۋىرىنان سۋ توگىلمەس سەگىز قۇلاشتىق قارا جورعادان ەكىنى بەرەيىن؛ التىن تۇرمان ەر سالىپ ءبىرىن ءمىنىپ، ءبىرىن قوسارعا الىپ جەڭىل كيىنىپ، جەلپىنە ۇمتىلىپ جەر تۇبىندە بولسا دا امالىڭدى اسىرىپ، التى الاشتان جاسىرىپ وسى كەلىنشەكتى دومبىراسىمەن بىرگە الىپ قاشىپ وسى التاي تاۋلارىنىڭ باسىنا اكەلشى.

قۋعىنشىسى قۇماي بولسا دا تاپتىرماي مىنا التايدىڭ بيىك تاۋلارىنىڭ ءبىر قۋىسىنا ايلاندىرا ءۇي تىگىپ، بەلدەۋىنە ارقىراتىپ ات بايلاپ، بەتەگەلى ادىرىنا شۇرقىراتىپ جىلقى ءيىرىپ سەگىز قانات اق ورداعا كىرگىزىپ استىنا التى قابات ارقار ءمۇيىز ويۋى بار سىرماق سالىپ، الدىنا الا مايلى تاباق تارتىپ، ايقايلاپ اشىعان اق بيەنىڭ بەستى قىمىزىن قۇيىپ، اق بىلەگىن سىبانتىپ، ايداي ءجۇزىن قۇلپىرتىپ، اق بەتىنە جەل دە تيگىزبەي اينالاسىن قورشاپ ورتاعا الىپ وتىرىپ ماپەلەپ باپتاپ التى اي بويى ءان سالدىرىپ قۇمارىمنان شىققانشا ءبىر تىڭدايىن» - دەمەسى بار ما. مەن اعامنىڭ كوزىنە قارادىم. الپىس جاستى اياق استى لاقتىرىپ تاستاپ قىزىل كورگەن قىرانداي قىلعىنىپ وتىر ەكەن...

امال قانشا بۇگىن جوق.

ەندى اندا-ساندا ءوزىم تانىمايتىن سول پەريزات دەگەن كەلىنشەكتىڭ سول ءاندى ايتىپ وتىرعانىن جەلى بەتىنەن كورگەن سايىن سول اعامنىڭ جاراتۋلى تۇرعان سەگىز قۇلاشتىق ەكى قارا جورعاسىن ءمىنىپ جەڭىل كيىنىپ جەلپىنە ۇمتىلىپ ءانشى كەلىنشەكتى دومبىراسىمەن قوسا الىپ قاشۋعا اتتانسام با ەكە- ە- ە- ەن دەپ ءالسىن ءالى ۇشاتىن قۇستاي قومدانىپ قويامىن.

ەەح ءقالاۋلىم...

قارا جورعا

ءتۇستىم قولعا

توزەرمىن نەدە بولسا وسى جولعا ءقالاۋلىم-اي...

2019

«قىسقا اڭگىمەلەر» كىتابىنان

اۆتوردىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جەكە پاراقشاسىنان الىندى