شەكەردىڭ تاريحى

None
None
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - شەكەر ەرتەدە شەكەر قامىسى دەپ اتالاتىن تروپيكالىق وسىمدىكتەن الىناتىن.

10 مەترگە دەيىن جەتەتىن بويىمەن %20-25 شەكەر قۇرايدى. شەكەر ەڭ العاش پولينەزيادان ءۇندىستانعا وتكەندىگى بولجانادى. ب. ز. د. 510 -جىلى ءۇندىستاندى باسىپ العان پارسى بيلەۋشىسى دارا ەلىنە شەكەر جاڭالىعىن الىپ كەلەدى. اراسىز بال بەرەتىن شەكەر قامىسى تەز تارالىپ، كوپتەپ قارقىن الادى.

كەيىنىرەكتە يراندى باسىپ العان ارابتار دا شەكەردىڭ دامىنە قۇنىعىپ، ءوسىرىپ، اۋقىمدى ءوندىرىس تۇرىنە اينالدىردى. باتىستىقتار باسقا كوپ نارسەدە بولعانىنداي شەكەردى دە ارابتاردان الدى. ەلدەرىنە قايتقان كرەس جورىقشىلارى شىعىستاعى شەكەردىڭ ءدامىن ۇزاق ايتىپ ءجۇردى. شەكەر - مىسىر، كيپر، سيتسيليا، اندالۋسيا ارقىلى ەۋروپا ەلدەرىنە، كەيىن بۇل جاقتان كانار ارالدارى ارقىلى امەريكاعا جەتتى. ХVІ عاسىردا تولىققاندى ساۋدا قۇرالىنا اينالدى.

شەكەر ءسوزىنىڭ ءتۇبى سانسكريت تىلىندە چاركارا (शर्करा) (ۇساق تاس) دەگەن ماعىناعا كەلەتىن جانە شەكەر ءۇشىن دە قولدانىلعان وسى ساركارا سوزىنەن كەلەدى.

ال ەۋروپاعا بۇل اتاۋ ارابشاداعى «سۋككار» (سكر) سوزىنەن وتەدى. كوپ ەلدەردە وسى سوزدەن كەلەتىن اتاۋلار قولدانىلادى. (ورىسشا «ساحار»، اعىلشىنشا «sugar»، نەمىسشە «zucker» ت. ب. ) پارسىلاردىڭ قاند ءسوزى دە ءبىرشاما ەلدەردە شەكەر ورىنا بالانادى. (اعىلشىنشادا «candy»، بىزدە دە قانت ءسوزى بار.)

1309 -جىلى لوندوندا 1 فۋنت شەكەردىڭ باعاسى ءبىر ادامنىڭ ايلىعىنا تەڭ كەلەتىن. (1 فۋنت = 0,45 ك گ) وسى سەبەپتى كۇش جيناسىن دەگەن ماقساتتا تەك اۋرۋلارعا عانا بەرىلەتىن. ال بايلاردىڭ داستارحانىنىڭ ءسانى سانالاتىن. فرانسيا كورولى ІІІ گەنري ۆەنەتسياعا كەلگەنىندە، ونىڭ قۇرمەتىنە ۇيىمداستىرىلعان سالتاناتتا بارلىق تاباقتا شەكەر ۇسىنىلعان بولاتىن. سول زاماندارى ۆەنەتسيا رافيناتتالعان شەكەردىڭ ورتالىعى ەدى.

ۆاسكو دا گاما ءۇندىستانعا بارىپ شەكەر ساۋداسىن جولعا قويعانىندا ۆەنەتسيانىڭ شەكەر مونوپولياسىنىڭ بەلى سىنعان بولدى.

حريستوفور كولۋمب شەكەر وسىرۋگە كليماتى ىڭعايلى بولعان كاريب ارالدارىنا شەكەر وسىرە باستادى. وسىدان كەيىن ارالدار شەكەر قامىسى پلانتاتسيالارىنا اينالدى. ەۋروپانىڭ شەكەر قاجەتتىلىگى وسى جەردەن قامتاماسىز ەتىلەتىن بولدى. بۇل جەردە جۇمىس ىستەتۋگە الەمنىڭ تۇپكىر تۇپكىرىنەن جۇمىس قولى اكەلىنە باستادى. وسى ارادا قۇل ساۋدا- ساتتىعى دا ۇدەيە ءتۇستى.

ХVІІ عاسىردىڭ ورتالارىنا قاراي شەكەر بارلىق جاقتا دەرلىك تانىمال جاعدايعا كەلدى. شەكەردى كوفە جانە كاكاومەن بىرگە قايناتىپ ءىشۋ ەۋروپا بايلارىنىڭ اراسىندا موداعا اينالدى. شەكەر ساۋداسىمەن اينالىسقانداردىڭ جۇمىسى شىڭعا ورلەگەنى سونشالىق، شەكەردى اق التىن دەپ اتاي باستادى. ۇزاق جەرلەردەن كەلەتىندىكتەن جانە تاپشى بولعاندىقتان ءالى دە ارزان ەمەس بولاتىن. تەك ونەركاسىپ توڭكەرىسى كەزەڭىنەن كەيىن عانا ارزاندادى.

فرانسيا يمپەراتورى ءى ناپولەون ەۋروپا قۇرلىعىن قورشاۋعا الىپ، شەكەر جولدارىن جاپقانىندا، ادامدار جاڭا شەكەر كوزىن ىزدەي باستادى. مارگگراف اتتى نەمىس عالىمىنىڭ اشقان جاڭالىعى بۇل ماسەلەنىڭ شەشىمىنە اينالدى. اق قىزىلشاداعى (قانت قىزىلشا) ءتاتتى زاتتاردى كريستالداندىرۋدى جانە مۇنىڭ ءدامى شەكەر قامىسىنا تەڭ كەلەتىنىن انىقتادى. شاكىرتى اچارد مۇنىڭ ءوندىرىسىن جولعا قويدى. العاشقى شەكەر فابريكاسىن 1802 -جىلى سيلەزيادا قۇردى. مارگگراف قانت قىزىلشاسىنان %1، اچارد %4,5 شەكەر الۋدى جۇزەگە اسىرعان بولاتىن. ال قازىر بۇل كورسەتكىش %15-24 ارالىعىندا.


سوڭعى جاڭالىقتار