ورتامىزدى «ورالمان» اكسياسى تولتىرا الا ما؟
قازاقستان سوڭعى بەس جىلدا شەتەلدىك ميگرانتتارعا قولايلى ەلدەر اراسىندا 129-ورىننان 77-ورىنعا كوتەرىلىپتى. ق ر ىشكى مينيسترلىگىنىڭ دەرەگى وسىلاي دەيدى. ياعني شەتەلدەن ەكى قولعا ءبىر كۇرەك سۇراپ كەلگەندەر ءۇشىن ءبىزدىڭ ەل جايلى بولا ءتۇستى دەگەن ءسوز. تەك وتكەن جىلدىڭ وزىندە كوشى- قون قىزمەتى ارقىلى 434 مىڭنان استام رۇقسات بەرىلگەن. تەك ەڭبەك رۇقساتىن 17480 ميگرانت السا، بيىل جىل باسىنان بەرى 15848 شەتەلدىك بىزدە جۇمىسقا ورنالاسقان. ەڭبەك ميگرانتتارى ءۇشىن ەسىگى ايقارا اشىق قازاقستان قانداستارىمىزدى قالاي قابىلداپ جاتىر؟ وسى ساۋالعا جاۋاپ ىزدەپ، نۇر- سۇلتان قالاسىنداعى كوشى- قون قىزمەتىنىڭ ورتالىعىنا باس سۇققانبىز.
ايتۋعان جىلقىباي دەگەن قانداسىمىزدى قولىنداعى قۇجاتتارىمەن كەزەكتە تۇرعان جەرىنەن جولىقتىردىق. ءوزى قىتايدىڭ ءۇرىمجى قالاسىنان كەلىپتى. «قازاقستانعا ءبىرىنشى رەت كەلۋىم. وسىندا ناعاشىلارىم بار. رەسميلىككە سالساق، سولارعا قىدىرىپ كەلدىم دەپ ايتۋعا بولادى. ەندىگى ماقساتىم - قازاقستاننىڭ ازاماتتىعىن الۋ. ايەلىم مەن بالالارىم دا وسىندا. ورالمان كۋالىگىن الىپ بولدىق. ازاماتتىققا ءوتىنىش بەرۋ ءۇشىن قۇجاتتار جيناپ ءجۇرمىن» ، - دەيدى ول.
سوزىنە قاراعاندا، ازاماتتىق راسىمدەۋدە قازاقستان تاراپىنان ەشبىر كەدەرگى بولماعان. «باسىندا 4-5 كۇندەي ۋاقىت كەتكەن شىعار. مەديتسينالىق انىقتاما الۋ ءسال ۇزاقتاۋ ەكەن. بۇكىل قۇجاتتى نوتارۋيس ارقىلى قازاقشاعا اۋدارتتىق. ەندى ازاماتتىققا تاپسىرامىز. ءۇرىمجىنىڭ ىلە اۋدانىندا تۋعانمىن» ، - دەيدى قىتايلىق قازاق. وسىنداي جولمەن ەلگە ورالىپ جاتقانداردىڭ قاراسى كوبەيگەن كورىنەدى. نۇر- سۇلتان قالاسىنىڭ كوشى- قون پوليتسيا باسقارماسىنا قاراستى ازاماتتىق ءبولىمنىڭ ەرەكشە تاپسىرما جونىندەگى اعا ينسپەكتورى جانار جاقىپوۆانىڭ سوزىنە سەنسەك، ەلورداعا قونىس اۋدارعان قانداستار سانى بيىل وتكەن جىلعىدان الدەقايدا كوپ بولاتىن ءتۇرى بار. 2018 -جىلى بارلىعى 368 ورالمان كوشىپ كەلسە، بيىل 6 ايدىڭ وزىندە 583 ادام قازاق استاناسىنا قونىس اۋدارعان.
«ورالمان كۋالىگىن الماعاندار تۇراقتى تىركەۋگە تۇرىپ، «ورالمان» مارتەبەسىنە يە بولىپ، ىقتيار حات العاننان كەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا تىكەلەي تاپسىرا الادى. وعان ءارى كەتسە 3 اي ۋاقىت كەتەدى. بيىلعى جىلدىڭ باستى وزگرىسى وسى بولىپ تۇر» ، - دەيدى ورتالىق وكىلى. ال «ورالمان» اكسياسىنىڭ ارقاسىندا 200 گە جۋىق قانداسىمىز ازاماتتىق راسىمدەگەن.
«بيىل ناۋرىز ايىندا «ورالمان» اكسياسى باستاۋ الدى. ماقساتى - ۇلتى قازاق شەتەل ازاماتتارىنا جەڭىلدىكپەن ازاماتتىق بەرۋ. اكسيا باستالعالى «ورالمان» مارتەبەسىنىڭ ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەن 198 قانداسىمىز انىقتالدى. ونىڭ 196 سى جەڭىلدىكپەن ازاماتتىق راسىمدەپ جاتىر. تەك 2 ادام ازاماتتىق الۋدان باس تارتتى» ، - دەيدى مامان.
بۇل تەك ەلورداداعى ستاتيستيكا. ال رەسپۋبليكا بويىنشا اكسيا جاريالانعان ساتتەن بەرى ورالمان كۋالىگىنىڭ مەرزىمى اياقتالعان 5122 ەتنيكالىق قازاق قۇجات مەرزىمىن ۇزارتقان. ونىڭ ىشىندە 4283 ادام ازاماتتىققا قابىلداۋ تۋرالى وتىنىشپەن جۇگىنىپ وتىر. ءقازىر قازاقستان اۋماعىندا ءدال وسىنداي 17 ورتالىق جۇمىس ىستەپ تۇر. ءبارى رەسپۋبليكالىق ماڭىزداعى قالالار مەن وبلىس ورتالىقتارىندا ورنالاسقان. ورتالىقتاردا جۇمىسقا رۇقسات الۋ جانە ۇزارتۋ، ۆيزا رەسىمدەۋ، ازاماتتىق ماسەلەلەردى رەتتەۋ، شەتەلدىكتەردى تۇراقتى تۇرۋعا رەسىمدەۋ، شەتەلدىك ءۇشىن جسن، ساقتاندىرۋ ءپوليسىن، جەكە كوشى- قون ءنومىرىن الۋ جانە مەديتسينالىق كۋالاندىرۋ سياقتى مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ 10 نان استام ءتۇرى «ءبىر تەرەزە» قاعيداتىمەن كورسەتىلەدى. وسى ورتالىقتىڭ جۇمىسى جاندانعاننان بەرى ەڭبەك ميگرانتتارى قاجەتتى قۇجاتتى بۇرىن ءبىر اپتانىڭ ىشىندە الاتىن بولسا، قازىر ءبىر كۇندە راسىمدەيتىن بولعان.
كوشى- قون ماسەلەسىنىڭ قالتارىس- بۇلتارىسىن ءبىر ادامداي زەرتتەپ جۇرگەن اۋىت مۇقيبەك «ورالمان» اكسياسىنىڭ قۇجات قىسپاعىمەن ەكى ورتادا قالىپ قويعان تالاي قانداستىڭ ماسەلەسىن شەشكەنىن ايتادى. «ءبىز قانداستاردىڭ الدىنان شىعىپ جاتقان كەدەرگىلەردى كوپ ايتقانىمىز سونشا، كەلۋگە نيەتتىلەردى ۇركىتىپ الدىق. سوڭعى كەزدە ەكى ۇلكەن ماسەلەنىڭ بەتى بەرى قارادى. بىرىنشىدەن، ورالمان مارتەبەسىنىڭ مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن قانداستارعا كەشىرىم جاسالدى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءوزىنىڭ پرەزيدەنت رەتىندەگى وكىلەتتىگىن توقتاتۋعا 4 كۇن قالعاندا جارلىق شىعارىپ كەتتى. سول جارلىق بويىنشا 2019 -جىلدىڭ 31 - جەلتوقسانىنا دەيىن مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن قانداستاردىڭ بارىنە ورتالمان مارتەبەسى ۇزارتىلدى» ، - دەيدى قوعام بەلسەندىسى.
اۋىت مۇقيبەكتىڭ ايتۋىنشا، بۇل اكسيا، اسىرەسە، قىتايدان كەلگەن قانداستارعا كومەكتەستى. ال ەكىنشى اكسيا وزبەكستاندىق قازاقتاردىڭ جىلدار بويى قوردالانعان ماسەلەسىنە نۇكتە قويماق. «تاۋەلسىزدىكتىڭ 28 جىلىندا ازاماتتىق الا الماي جۇرگەن قازاقتار وتە كوپ. اسىرەسە وزبەكستاننان كەلگەن قانداستارىمىزعا ءتان ماسەلە بۇل. ويتكەنى، وزبەكستان تاۋەلسىزدىك العالى ءتولقۇجات ۇلگىسى 3 رەت اۋىسقان. سونىڭ كەسىرىنەن تالاي قانداسىمىز قۇجاتىن راسىمدەي الماي كەلگەن. ەندى ونداي جاندارعا قولىندا بار قۇجاتتاردىڭ نەگىزىندە «ازاماتتىعى جوق تۇلعا» دەگەن ستاتۋس بەرىپ، ارى قاراي ازاماتتىققا وتكىزىپ جاتىر. ءقازىر وسى اكتسيا ءجۇرىپ جاتىر» ، - دەيدى كوشى- قون جاناشىرى.
ق ر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ منيسترلىگىنىڭ دەرەگى بويىنشا، جىل باسىنان بەرى قازاقستانعا 6976 شەتەلدىك قازاق قونىس اۋدارعان. ال مەملەكەتتەن بولىنگەن كۆوتا سانى 2103 ادام. ياعني، قازىردىڭ وزىندە 4873 ادام كۆوتادان تىس، ءوز كۇشىمەن تاريحي وتانىنا كەلگەن. ال وتكەن جىلى تاريحي وتانعا 8913 وتباسى نەمەسە 14541 قازاق قونىس اۋدارىپ، ورالمان مارتەبەسىن العان. ولاردىڭ 49 پايىزى وزبەكستاننان، 37,3 پايىزى قىتايدان، 4,9 پايىزى موڭعوليادان، 3,1 پايىزى تۇرىكمەنستاننان، 1,3 پايىزى رەسەيدەن، 4,4 پايىزى باسقا ەلدەردەن كوشكەن. كوشىپ كەلگەن قانداستاردىڭ ىشىندە ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى تۇلعالاردىڭ ۇلەسى - 63,3 پايىزدى قۇراعان. تاعى 27,2 پايىزى جاسقا دەيىنگى بالالار بولسا، 9,6 پايىزى زەينەتكەر بولعان.