قارا بولساڭ، مەندەي بول

 نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - وتكەن عاسىردىڭ ورتا تۇسىندا امەريكالىق جۋرناليست دجون گريففين قارا ءناسىلدى بولۋدىڭ قانداي ەكەنىن ءوز باسىنان وتكىزىپ كورمەك بولدى.

ول شاشىن تاقىرلاپ قىرىپ تاستادى دا، ۇزاق ۋاقىت بويى ارنايى ءدارى-دارمەكتى كوپ مولشەردە ءىشتى جانە ۋلتراكۇلگىن شامنىڭ ساۋلەسىنە ساعاتتار بويى دەنەسىن توسىپ جاتتى. بۇل ونىڭ تەرىسىن قاتتى كۇيدىرگەنى سونداي، سىرتتاي قاراعاندا ول كەز كەلگەن نەگرويد ءناسىلى وكىلىنە سويىپ قاپتاعانداي ۇقساس بولىپ كەتتى. ونى، ءتىپتى، دوستارى دا تانىماي قالىپ ءجۇردى.

1959 -جىلى دجون لۋيزيانا، ميسسيسيپي، دجوردجيا جانە الاباما شتاتتارىن قارا تەرىلى ادام بولىپ، دەنى اۆتوستوپ ارقىلى، ارالاپ شىقتى.

گريففيننىڭ بۇل ساياحاتىنىڭ ناتيجەسىندە ول ەل كورىپ، جەر كورىپ جۇرگەندە جازىپ وتىرعان 188 بەتتىك كۇندەلىك پايدا بولدى. كەيىن ول كۇندەلىكتەن «قارا بولساڭ، مەندەي بول» دەگەن كىتاپ جازىپ شىعاردى.

كىتابىندا گريففين نەگرلەر تۋرالى ايتىلاتىن كوپتەگەن ستەرەوتيپتەردىڭ - ولاردىڭ تۋمىسىنان كەششە جانە ەرىنشەك ەكەندىگى، ولارعا قوجا كەرەك ەكەنى، ولار وزدەرىنىڭ تاعدىرىنا ريزا ەكەندىگى تۋرالى جانە باسقا ستەرەوتيپتەردىڭ مۇزىن ەرىتۋگە تىرىسىپ كوردى. ول اقتاردىڭ قارالارعا جانە قارالاردىڭ اقتارعا دەگەن جەككورۋشىلىگىن سيپاتتاپ شىقتى. ول كوپ نارسەنى - مىسالى، لۋيزيانادا نەگرگە جاي عانا جۋىنىپ الاتىن جەردى تابۋدىڭ قانداي قيىندىقتارى بولاتىنىن، ءبىلدى. اق ناسىلدىلەرمەن اڭگىمەلەسكەندە ولاردىڭ دەنى قارا ناسىلدىلەردىڭ توسەكتەگى ءومىرىن بىلگىسى كەلىپ تۇراتىنىن ءبىلىپ تاڭ قالدى.

كىتاپتا كۇندەلىكتى بولىپ تۇراتىن تۇرپايى راسيزم كوپ ايتىلادى. گريففين ءتىپتى راسيستتىك انەكدوتتاردىڭ دا مول قورىن جينادى. اۆتوبۋستا كەلە جاتقاندا دجوننىڭ باسىنان كەشكەن ءبىر وقيعا سول جەردىڭ ايناسىنداي ەدى. ول اق ءناسىلدى ايەلگە ورىنىن بەرەيىن دەگەن كەزدە، قارا ناسىلدىلەر بۇل قىلىعىن جاقتىرماي، الا كوزدەرىمەن قاراعانىن كوردى. اق ايەلدىڭ ءوزى دە ونىڭ بۇل ارەكەتىن ورەسكەلدىككە بالادى.

«قارا بولساڭ، مەندەي بول» كىتابى باسىلىپ شىققان سوڭ، گريففين كوپتەگەن ادامنىڭ قوقان- لوققىسىن كوردى. كۋ-كلۋكس- كلاندىقتار ونى ءپىشتىرىپ تاستاعىسى كەلدى، اتا-اناسىنىڭ ءۇيىنىڭ الدىندا وعان ۇقساس تۇلىپتى ورتەپ جىبەردى. ول وتباسىمەن بىرگە مەكسيكاعا كوشىپ كەتۋگە ءماجبۇر بولدى. 1964 -جىلى راسيستتەر ونى شىنجىرمەن ءولىمشى ەتىپ ساباپ، جول بويىندا تاستاپ كەتتى.

ول امان قالدى.

دجون حوۆارد گريففين 1980 -جىلى 60 جاسىندا ديابەت اۋرۋىنان قايتىس بولدى.

P. S. دجون جاس كەزىندە فرانسۋز قارسىلىعى قوزعالىسىندا ءجۇرىپ، اۆستريالىق ەۆرەيلەردى قۇتقارۋعا اتسالىستى. سودان كەيىن ول ا ق ش ءا ءا ك قاتارىندا، كىلەڭ قارالاردىڭ ىشىندەگى جالعىز اق بولىپ، سولومون ارالدارىنداعى بازادا قىزمەت اتقاردى جانە جەرگىلىكتى مادەنيەت پەن تۇرمىستى زەرتتەدى. بەزگەك اۋرۋىنا شالدىعىپ، سونىڭ سالدارىنان سال بولىپ قالدى. 1946 -جىلى جازاتايىم وقيعادان كوزى كورمەي قالدى دا، ونى قىزمەتكە جارامسىز دەپ، ۇيىنە قايتاردى. شەشەسىنىڭ ارقاسىندا فورتەپيانو تارتۋدى ۇيرەنىپ الدى دا، سول اسپاپتى تارتۋدى ۇيرەتۋدەن ساباق بەردى. 1957 -جىلى كورۋ قابىلەتىن قالپىنا كەلتىرىپ، فوتوسۋرەتشى بولىپ كەتتى.

گريففين 1959 -جىلى تەرىسىن قارايتۋ ءۇشىن مەتوكسالەندى (Oxsolaren) كوپ مولشەردە پايدالانعاندىقتان پايدا بولعان تەرى وبىرىنان قايتىس بولدى دەگەن سىبىس بار. دجون تەرى وبىرىمەن اۋىرعان جوق. ول ءدارىنى ىشكەننەن شارشاڭقىلىق پەن جۇرەك اينۋى سياقتى ۋاقىتشا جانە بولماشى سيمپتومدار عانا پايدا بولدى.