قازاقستاندىقتاردى سيريادان قايتارۋ: «جۋسان» وپەراتسياسى ب ۇ ۇ ەلدەرىن قىزىقتىردى
«قازاقستاننىڭ ب ۇ ۇ جانىنداعى تۇراقتى وكىلدىگى مەن ب ۇ ۇ-نىڭ تەرروريزمگە قارسى باسقارماسى نيۋ-يورك قالاسىنىڭ ماڭايىندا ۇيىمداستىرعان «تەرروريزمنەن ازات الەمگە جانە ب ۇ ۇ 2030 -جىلعا دەيىنگى تۇراقتى دامۋ كۇن تارتىبىنە قول جەتكىزۋ ءۇشىن دامۋشى ەلدەردىڭ سينەرگياسى» اتتى ءىس-شاراعا 50 مەملەكەتتەردىڭ 100 استام وكىلى قاتىستى. كوشپەلى وتىرىستىڭ نەگىزگى ماقساتى تەرروريزممەن ۇلتتىق، وڭىرلىك جانە جاھاندىق دەڭگەيدە ءتيىمدى كۇرەسۋ ءۇشىن بىرلەسكەن كۇش-جىگەردى ۇيلەستىرۋ مەحانيزمدەرىن تالقىلاۋ بولدى. تەرروريزمگە قارسى كۇرەسكە تۇراقتى دامۋدىڭ قالاي كومەكتەسەتىنى تۋرالى تاجىريبە جانە ناقتى ۇسىنىستارمەن الماسۋ ءوتتى»، -دەلىنگەن ق ر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىندە.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلشىسى قايرات وماروۆ ۇكىمەتتىڭ تەرروريزمنىڭ تۇپكى سەبەپتەرىمەن كۇرەسۋدە قابىلدانعان پراكتيكالىق قادامدارى تۋرالى اڭگىمەلەدى. ول قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى، تەرروريزممەن كۇرەس جانە دامۋدىڭ ءوزارا تاۋەلدىلىگىن اتاپ ءوتىپ، قازاقستان وسى ماسەلەلەردى شەشۋگە ءوز ۇلەسىن قوسىپ وتىرعانىن ايتتى. وسى ورايدا، الماتىدا پيلوتتىق ب ۇ ۇ ورتالىق ازيا مەن اۋعانستان ەلدەرىنىڭ ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى بويىنشا ءوڭىرارالىق ورتالىعى قۇرىلدى.
ب ۇ ۇ باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى، ب ۇ ۇ تەرروريزمگە قارسى باسقارماسىنىڭ باسشىسى ۆلاديمير ۆورونكوۆ ءوز سوزىندە قازاقستانعا تەرروريزمگە قارسى كۇرەسكە جوعارى جاقتاۋشى جانە بۇلجىماس باسشىلىعى ءۇشىن قازاقستانعا العىسىن ءبىلدىردى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاننىڭ تەرروريزمنەن ازات الەمگە قول جەتكىزۋ ءتارتىبىنىڭ كودەكستى قابىلداۋ تۋرالى باستاماسى -تەرروريزمگە قارسى ءىس-قيمىلدا حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا قوسقان ەلەۋلى ۇلەسى.
«كودەكستىڭ جاڭاشىل ەلەمەنتى -الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى ارقىلى وسى جاھاندىق زۇلىمدىقپەن كۇرەسۋ ءۇشىن ۇجىمدىق ارەكەتتەردى ۇيلەستىرۋ. قازاقستان وزدەرىنىڭ ازاماتتارىن قاقتىعىس ايماعىنان ەۆاكۋاتسيالاعان الەمدەگى ازداعان مەملەكەتتەردىڭ بىرىنە اينالدى جانە ولاردى قالىپتى ومىرگە قايتارۋ ءۇشىن بەلسەندى جۇمىس جاساۋدا»، -دەدى س ءى م-نەن.
وسى وتىرىس ءۇشىن سيريادان «جۋسان» وپەراتسياسى اياسىندا ورالعان قازاقستاندىق ايەلدەردىڭ ءبىرى ءىس-شاراعا قاتىسۋشىلارعا كورسەتىلگەن بەينە-ۇندەۋىن جازدى. 25 جاستاعى ايدا سارينا ءوزىنىڭ سيرياعا قالاي كەلگەنى تۋرالى ەستەلىكتەرىمەن ءبولىستى جانە تەرروريستەر اراسىندا ءومىر ءسۇرۋىنىڭ كۇردەلى جاعدايلارى تۋرالى اڭگىمەلەپ بەردى.
ول ءوز ەلىنە ورالۋ مۇمكىندىگى ءۇشىن قازاقستان ۇكىمەتىنە شىنايى العىسىن ءبىلدىردى. «كۇيەۋىم كوز جۇمعاننان كەيىن مەن ءتىرى قالۋ ءۇشىن كۇرەسىپ ءجۇردىم... تۇندە ۇيىقتار الدىندا تاڭەرتەڭ بالام مەن ءوزىم ويانامىز با، جوق پا دەپ ويلايتىنمىن. بىزگە قاقپانعا تۇسكەندەي بولدىق. دىمقىل جەردىڭ ۇستىندە ۇيىقتايتىنبىز. كۇن سايىن بالالار انالارىنىڭ قولىندا قازا تاۋىپ جاتتى. ال ولار قالاي كومەكتەسەرىن بىلمەدى»، -دەدى ا. سارينا.
«قازاقستاننان قۇتقارۋشىلاردى ءوز كوزىممەن كورگەندە، ءبىزدى تاستاپ كەتپەگەندەرىن ءتۇسىندىم... مەنىمەن بىرگە فرانسيادان، گەرمانيادان جانە باسقا ەلدەردەن كەلگەن ايەلدەر بولدى. ولار بىزگە وتە قىزىعىپ قارادى، قازاقستان ولاردى دا الىپ كەتە الا ما دەپ سۇراۋىن ءوتىندى. تىم بولماعاندا بالالارىن سيريادان الىپ كەتۋدى ءوتىندى. سول كەزدە ايەلدەرگە كومەكتەسە المادىم» ، -دەدى ول.
ءوز ۇندەۋىندە ايدا سارينا تەرروريزمگە قارسى كۇرەسكەر بولۋعا دايىن ەكەنىن مالىمدەدى. «يا، مەن تەرروريزمنىڭ قۇربانىمىن. ءبىراق قازىر تەرروريزمگە قارسى كۇرەسكەر بولعىم كەلەدى، وسى ۇلكەن ماقساتتىڭ ءبىر بولىگى بولۋعا جانە ءوز ۇلەسىمدى قوسۋعا دايىنمىن. مەن تەرروريزمنەن زارداپ شەككەن بارلىق ايەلدەردىڭ «داۋىسى» بولعىم كەلەدى!»، -دەدى قازاقستاندىق ايەل.
سول كۇنى ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسى «تەرروريزم قۇرباندارىنا كومەك كورسەتۋدەگى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋ» اتتى رەزوليۋتسيانى ءبىراۋىزدان قابىلدادى. بۇل قۇجات بارلىق مۇشە مەملەكەتتەردى ۇلتتىق زاڭناماعا جانە گەندەرلىك اسپەكتىلەرگە سايكەس تەرروريزم قۇرباندارىنا ارنالعان كەشەندى كومەك جوسپارلارىن جاساۋعا شاقىرادى.
كوشپەلى وتىرىسقا باستى سپيكەرلەر رەتىندە ب ۇ ۇ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك كەڭەسىنىڭ باسشىسى، سەنت-ۆينسەنت جانە گرەناديننىڭ تۇراقتى وكىلى ينگا روندا كينگ، ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ كەلەسى ءتوراعاسى، نيگەريانىڭ ب ۇ ۇ-داعى تۇراقتى وكىلى تيدجاني مۋحامماد-باندە، ب ۇ ۇ تەرروريزمگە قارسى ورتالىعىنىڭ جانە ب ۇ ۇ جانىنداعى تەرروريزمگە قارسى كۇرەس جونىندەگى يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە مەملەكەتتەر توبىنىڭ ءتوراعاسى، ساۋد ارابياسىنىڭ تۇراقتى وكىلى ابداللا ال-مۋالليمي، اۋعانستان، مىسىر، وزبەكستان جانە افريكا وداعىنىڭ ەلشىلەرى ءسوز سويلەدى.
سونىمەن قاتار، ءىس-شارا بارىسىندا ينگا روندا كينگ ءوز ەلىنىڭ اتىنان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ باستاماشىلىق ەتكەن تەرروريزمنەن ازات الەمگە قول جەتكىزۋ ءتارتىبىنىڭ كودەكسىنە قول قويدى. سەنت-ۆينسەنت جانە گرەناديندەر قازىر ەندى الەمنىڭ 80 دەن استام مەملەكەتتەردەن تۇراتىن جاھاندىق تەرروريزمگە قارسى كواليتسياعا قوسىلدى.
ەسكە سالايىق، سيريادان قازاقستاندىقتاردىڭ العاشقى لەگى بيىلعى 6 -قاڭتاردا ەلگە جەتكىزىلگەن بولاتىن. قۇقىققورعاۋ ورگاندارى مەن سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى جۇرگىزگەن گۋمانيتارلىق شارا ناتيجەسىندە 47 ازامات، سونىڭ ىشىندە 30 بالا قازاقستانعا قايتارىلدى.
7-9 -مامىر كۇندەرى اتالمىش ەلدەن قازاقستاننىڭ تاعى 231 ازاماتى ورالدى. ونىڭ 156 سى -بالالار، دەنى مەكتەپ جاسىنا دەيىنگىلەر، سونىڭ ىشىندە 18 ى -جەتىم بالالار.
«جۋسان-2» وپەراتسياسىنا قاتىستى وتكەن باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا ق ر سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ەرجان اشىقبايەۆ اتاپ وتكەندەي، سيريادان قايتارىلعان ادامداردىڭ لاڭكەستىك قىلمىستارعا قاتىسى بارلارى جازاعا تارتىلاتىن بولادى.
«لاڭكەستىك ءىس-قيمىلدارعا جانە زاڭسىز جاۋىنگەرلىك ارەكەتتەرگە قاتىسقاندارعا توقتالساق، قىلمىستارعا قاتىستىلىعى دالەلدەنگەن جاعدايدا، ولار ق ر زاڭناماسىنا سايكەس قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى. بۇل گۋمانيتارلىق وپەراتسيا ا ق ش-تىڭ قولداۋىمەن جۇزەگە اسىرىلدى، سونداي-اق بۇل جوبادا سيريا دەموكراتيالىق كۇشتەرىنىڭ ماڭىزدى ءرولىن اتاپ وتكەن ءجون»، -دەگەن ەدى ءمينيستردىڭ ورىنباسارى.
وتانىنا قايتارىلعان ازاماتتاردىڭ دەنى جەكە قۇجاتتارىن جوعالتىپ العان.
ەندىگىدە دەراديكاليزاتسيالاۋ جانە ساۋىقتىرۋ ماسەلەلەرىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنە وتىرىپ، قايتىپ كەلگەن ايەلدەر مەن بالالاردى بەيىمدەۋ ءارى قايتا الەۋمەتتەندىرۋ جۇرگىزىلەدى.
ەلىمىزدە رەسمي ساپارمەن بولعان ب ۇ ۇ-نىڭ ادام قۇقىقتارىن جانە ىرگەلى بوستاندىقتارىن ىلگەرىلەتۋ مەن قورعاۋ جونىندەگى ارنايى بايانداماشىسى فيوننۋالا ني اولەين قازاقستاننىڭ سيريا مەن يراكتاعى جانجال ايماعىنان ءوز ازاماتتارىن قايتارۋ باستاماسىن وزگە مەملەكەتتەرگە ۇلگى ەتتى.
بيىلعى 28-31 -مامىر ارالىعىندا «جۋسان» ارنايى گۋمانيتارلىق اكسياسىنىڭ سوڭعى كەزەڭى ءوتتى. وسىعان قاتىستى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ مالىمدەمە تاراتتى.
«سيريادان وتانداستارىمىزدىڭ كەزەكتى توبى ورالدى. قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمدارىنىڭ جۇيەلى جۇمىستارىنىڭ جانە شەتەلدىك سەرىكتەستەرمەن تىعىز ىقپالداستىقتىڭ ارقاسىندا قاقتىعىس ايماعىنان 171 بالا شىعارىلدى. قازاقستانعا ورالعان سوڭ، ولار وڭالتۋ شارالارىنان ءوتىپ، بارلىق قاجەتتى كومەك الاتىن ارنايى بەيىمدەۋ ورتالىعىنا ورنالاستىرىلدى.
«جۋسان» گۋمانيتارلىق وپەراتسياسى -اۋقىمدى اكسيا. بۇل باستامانى تۇڭعىش پرەزيدەنت -ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ۇسىندى جانە بىلتىردان بەرى جۇزەگە اسىرىلۋدا. كەشەندى شارالار ناتيجەسىندە قاقتىعىس ايماعىنان وتانىمىزعا 357 بالا قايتارىلدى. بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ «جۋسان» وپەراتسياسىنىڭ باستى ماقساتى بولدى.
«جۋسان» گۋمانيتارلىق وپەراتسياسىنىڭ قورىتىندىلارى مەملەكەتىمىزدىڭ وتە كۇردەلى مىندەتتەردى ءتيىمدى شەشۋگە قابىلەتتى ەكەنىن كورسەتتى.
وسى وپەراتسياعا قاتىسقان ارنايى قىزمەت وكىلدەرىنىڭ، ديپلوماتتاردىڭ، اسكەريلەردىڭ بارىنە تاپسىرىلعان جاۋاپتى ميسسيانى ابىرويمەن ورىنداعانى ءۇشىن العىس بىلدىرەمىن.
ەلگە ورالعان وتانداستار جاڭا ءومىر باستاۋعا، ال بالالار بەيبىت ءومىر سۇرۋگە مۇمكىندىك الدى. ءبىز ءوز ازاماتتارىمىزدىڭ قۇقىقتارى مەن قاۋىپسىزدىگىن الداعى ۋاقىتتا دا قورعايتىن بولامىز»، -دەلىنگەن مالىمدەمەدە.