قازاقي قارا سابىن، بىلگەنگە دارا سابىن - شەتەلدەگى قازاق ءتىلدى ب ا ق- قا شولۋ

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - «قازاقپارات» ح ا ا شەت ەلدە قازاق تىلىندە تارايتىن اقپارات كوزدەرىنە اپتالىق شولۋىن ۇسىنادى.

 قۇمىلدىقتار شەگىرتكەدەن قورعانۋدىڭ ەشكىم ويلاماعان ءادىسىن تاپتى - تيانشان نەت



 شىنجاڭنىڭ قۇمىل جايلاۋىنداعى جاساندى ۇيالاردان سوڭعى كۇندەرى قىزعىلت قاراتورعايلار ۇشىپ شىعا باستادى. جاز شىققالى سان- ساناقسىز قىزعىلت قاراتورعايلار قۇمىل ايماعىنا قاراستى، سولتۇستىك تيان- شان جايلاۋلارىندا شەكتەن تىس كوبەيگەن شەگىرتكەلەردى قورەك ەتىپ، سول جەرلەردە مەكەندەپ، شەگىرتكەنىڭ جايلىمدى زيانداۋىنا توسقاۋىل بولدى. بۇل تۋرالى وسى اپتادا قىتايلىق ts.cn اقپاراتتىق پورتالى حابارلادى.

 اتالعان اقپارات كوزىنىڭ مالىمەتىنە جۇگىنسەك، مۇنداعى تورعايلاردىڭ سانىن كوبەيتۋدى جەرگىلىكتى ورگان قولعا العان ەكەن. «سوڭعى جىلدارى قۇمىل قالاسى جاساندى ۇيا سالۋ ارقىلى قۇستاردى باۋراپ، قاراتورعايدى قورعاۋ جانە ءوسىرۋ بازاسىن قۇرۋ سياقتى ءسان تۇرلى شارانى پايدالانا وتىرىپ، قىزعىلت قاراتورعاي ءۇشىن تىنىش، تاماشا جاراتىلىستىق ورتا ازىرلەگەن. ءار جىلى قىرۋار قىزعىلت قاراتورعايدىڭ وسىندا كەلىپ مەكەندەۋىنە مۇمكىندىك جاسادى. سونىڭ ناتيجەسىندە جايىلىمنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعادى» ، - دەپ جازادى قىتايلىق ب ا ق.

  حەتت پاتشالىعىنىڭ استاناسى حاتتۋشا - TRT

  

ەجەلگى قالا حاتتۋشا حەتت پاتشالىعىنىڭ استاناسى بولعان. حاتتۋشا قالاسى يۋنەسكو- نىڭ الەمدىك مۇرالار تىزىمىنە ەنگەن جانە دۇنيەجۇزى تاريحىندا ورىن العان، دەپ جازدى تۇركيا راديو تەليەۆيزيا پورتالى.

 تۇركيا چورۋم پروۆينتسياسىنىڭ بوگازكوي اۋدانى ماڭىندا ورنالاسقان حاتتۋشا قالاسىن الەمگە تانىتۋ ءۇشىن جۇمىستاردى تەزدەتتى.

 «وسى ماقساتپەن اۋداندا ۇيىمداستىرىلعان «حاتۋۋشا بەيبىتشىلىك كۇندەرى» اتتى ءىس- شارالارى مامانداردىڭ باسىن قوستى. تاريحي ۇلتتىق پاركتەر دارەجەسىندەگى ايماققا قىزىعۋشىلىق ارتۋدا. ءىس- شارادا تۇرىك اۋە قوعامى تاراپىنان ۇشاقتاردىڭ كورسەتىلىمدىك ۇشۋلارى وتكىزىلدى. ستۋدەنتتەر سول داۋىردەگى كيىمدەردى كيدى. حاتتۋشا حالقىنىڭ تۇرمىستىق ءومىرىن كورسەتتى» ، - دەپ جازادى TRT.

  قازاقي قارا سابىن، بىلگەنگە دارا سابىن - «اعاجاي- التاي»

  

 وسىنداي تاقىرىپپەن اعىمداعى اپتادا قىتايدىڭ «اعاجاي- التاي» اقپاراتتىق پورتالىندا الەۋمەتتىك ماڭىزعا يە ماقالا جاريالاندى. قىتاي مەملەكەتتىك قورشاعان ورتانى قورعاۋ ۇيىمى، قحر- دىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قورى ۇيىمى جانە جەرگىلىكتى ب ا ق وكىلدەرىنەن ۇيىمداسقان توپ شىڭگىل اۋدانى، شاعانعول اۋىلىنىڭ جامبىتاس قىستاعىنا بارىپ، «التاي تاۋى قورىق رايونىنداعى قازاقي قارا سابىندى بۇلعاۋ ارقىلى كىرىس كىرگىزۋ جوباسىنا» تەكسەرۋ جۇرگىزدى. بۇل تەكسەرۋ - سۇحبات قۇرۋ، جۇمىس بارىسىن كورۋ جانە اۋىل تۇرعىندارىمەن پىكىر الماسۋ فورماتىندا ءوتتى.

سۇحبات قۇرۋ جيىنىنا شاعانعول اۋىلىنىڭ باسشىسى، قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت توبىنىڭ مۇشەلەرى، «التاي تاۋى ەكى وزەن قاينارى» قورىق رايونىن باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى، قىستاق تۇرعىندارى كوميتەتىنىڭ مۇشەلەرى جانە قارا سابىن بۇلعاۋ توبىنىڭ جاۋاپتىلارىن قامتىعان 50 گە جۋىق ادام قاتىستى. اۋىل باسشىسى شاعانعول اۋىلى مەن جامبىتاس قىستاعىنىڭ نەگىزگى جاعدايىن تانىستىرۋمەن بىرگە، اۋىلدىق ۇكىمەتتىڭ نىساندى، جامبىتاس قىستاعىنىڭ جاڭا ونىمدەردى اشۋ جانە دامىتۋ جوباسىن قولدايتىنىن ءبىلدىردى.

 سوندايـاق ول قارا سابىن بۇلعاۋ ورنىن اشۋ، سيىر، قوي قاتارلى مالدىڭ مايىن كادەگە جاراتۋ، مال باسىن ازايتىپ، ەكولوگيالىق ورتاعا تۇسەتىن قىسىمدى باسەڭدەتۋ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ سىندى جۇمىستاردى اتقارۋدىڭ قاجەتتىلىگىن ءتۇسىندىردى.

«التاي تاۋى مەملەكەت يەلىگىندەگى ورماندى باسقارۋ» مەكەمەسىنىڭ باس ينجەنەرى، قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت توبىنىڭ باستىعى يىن چيڭجياڭ تازا تابيعي ءونىم - قارا سابىندى بۇلعاۋعا قاجەتتى وسىمدىك بايلىعىنىڭ جەرگىلىكتى ورىندا مول ەكەنىن ايتتى. ياعني 1 مىڭنان استام ءتۇرلى دارىلىك شوپتەن ءونىم وندىرۋگە، سوندايـاق ۇلتتىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىنە مۇراگەرلىك ەتىپ، ونى قورعاۋ مەن دامىتۋدى ۇشتاستىرا وتىرىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن ارتتىرۋعا بولاتىنىن اتاپ ءوتتى. سۇحباتتاسۋ جيىنىندا ورتالىقتان ارنايى كەلگەن مامان نىساندى اشۋ بارىسىن تانىستىرسا، عالىم جاۋ شۋشيان نىساندى الداعى كۇندە دامىتۋ بويىنشا ويىمەن ءبولىستى. قارا سابىندى بۇلعاۋمەن اينالىساتىن مونتاي مەن قاميلا قارا سابىندى بۇلعاۋ جونىندەگى اڭگىمەلەرىن بايانداپ، وسى كاسىپ ارقىلى الەۋمەتتىك جاعدايلارى جاقسارا تۇسكەنىن ايتتى.

«تابيعي ءونىم - قارا سابىندى حالقىمىز سوناۋ ەرتەدە ويلاپ تاپقان. بۇل - جاساۋعا وڭاي، ەمدىك قاسيەتى بار، ۇرپاقتانـۇرپاققا جالعاسقان مادەني مۇرامىزدىڭ ءبىرى. قىستاعىمىزداعى قارا سابىن بۇلعاۋ توبىندا 60 تان استام ادام بار. ولار جامبىتاس جانە ەگىندىبۇلاق گرۋپپاسى بولىپ ەكىگە بولىنەدى. قىستاعىمىزعا ارنايى مەملەكەتتىك مەكەمەنىڭ قولداپـقۋاتتاۋىنىڭ ارقاسىندا ۇزاق ۋاقىتتان بەرى ارمانداعان جوبامىز ىسكە استى. از دا بولسا اقشا تاۋىپ، مال سانىن ىقشامداپ، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋعا شامامىز كەلگەنشە ۇلەس قوسىپ جاتىرمىز. ال قارا سابىننىڭ باستى شيكىزاتى - ساقاردى تامىز ايىندا الابوتانىڭ ۇرىعى تۇسكەننەن كەيىن ورىپ الامىز. سوسىن ونى كەپتىرىپ، ورتەپ، كۇلگە اينالدىرامىز. سۋىعان سوڭ سۋ قۇيىلعان قازانعا سالىپ قايناتامىز. جاراقسىز كۇل استىنا شوگىپ، تۇنباعا اينالعاندا قازاندى وتتان ءتۇسىرىپ، سۋىتىپ الامىز. بۇل - ساقار دەلىنەدى. الىنعان وسى ساقاردى مايمەن ارالاستىرىپ، قارا سابىن بۇلعايمىز. سوندايـاق قارا سابىننىڭ بوگدە ءيىسىن جوعالتۋ ءۇشىن ارشا، قالامپىر جانە جالبىزدىڭ سۋىن قوسامىز. كەيىن ارنايى جاسالعان قالىپقا قۇيىپ، قورابىنىڭ سىرتىنا «ءۇشبۇلاق قارا سابىنى» دەگەن ماركا جابىستىرامىز. الداعى كۇندە قارا سابىندى ۇلكەن قالا بازارىنا شىعارساق دەگەن ويىمىز بار. بىزگە قول ۇشىن بەرگەن مەملەكەتتىك ورگاندار مەن جەكە ادامدارعا شىنايى العىسىمىزدى ايتامىز» ، ـ دەدى قاميلا باتىرقان قىزى.

 ال ريزا تاسقىن قىزى قىستاقتاعى ايەلدەر قاۋىمى قارا سابىن بۇلعاۋعا قالايشا ويىسقانىن ەگجەي- تەگجەي بايانداپ بەردى. «قارا سابىنعا قاتىستى بۇل اڭگىمە جامبىتاس قىستاعىنداعى مونتاي دەگەن اپامىزدىڭ ءبىر تال قارا سابىنىنان باستالىپتى. مەن قازىر «شىنجاڭ تاۋ ـ سۋ ورتاسىن قورعاۋ جانە باياندى دامىتۋ ورتالىعىند» ا سايكەستىرۋشى بولىپ جۇمىس ىستەيمىن. بۇل ورتالىقتىڭ باس كەڭسەسى ۇرىمجىدە ورنالاسقان. جاۋاپتى وكىلى ياڭ شۋحۇي دەگەن ءمۇعالىم. جامبىتاس التايدىڭ تاۋلى رايونىنداعى ەلدىمەكەن بولعاندىقتان، الگىندە ايتقان ياڭ شۋحۇي ءمۇعالىم جامبىتاسقا بارىپ ءجۇرىپ مونتاي اپامىزبەن تانىسقان. بۇل ورتالىقتىڭ ءتۇپ ماقساتى ەكولوگيالىق ورتانى قورعاپ، باياندى دامۋدى ىسكە اسىرۋ. جامبىتاس قىستاعى مال شارۋاشىلىعىن نەگىز ەتەدى، باستى كىرىسى مال باعۋدان كەلەدى. جامبىتاس قىستاعىنىڭ نەگىزگى جايلاۋى - ۇشكول. قازىرگى ۋاقىتتا بۇل ءوڭىردىڭ باستى پروبلەماسى مال باسىنىڭ ارتۋىمەن جايلىمنىڭ تۇياق كەستى بولۋى. سونىمەن، بۇل ورتالىق قايتكەندە ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋعا بولادى دەگەن ماسەلەگە باس قاتىرا باستاعان. سولاي، «قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسى مال باعۋدان كەلسە، ولاردى ءبىر يۋان بولسا دا، باسقالاي كاسىپپەن اقشا تابا الاتىن مۇمكىندىككە يە ەتسەك، ءبىر باس بولسا دا مالدى از باعار ەدى» دەگەن ويمەن ۇمىتىلىپ بارا جاتقان قارا سابىن بۇلعاۋ كاسىبىن قايتا دامىتىپ، اۋىلداعى ايەلدەر قاۋىمىن ۇيىمداستىرا باستاعان. كەيىن كەلە، قارا سابىن بۇلعاۋعا كوپتەگەن اپالار مەن تاتەلەر ارالاسقاندىقتان، بۇل سابىندى جەكە ءبىر ادامعا تاۋەلدەۋگە بولمايتىنى شەشىلدى.

 بۇرىننان قالعان اتا مۇرامىز دەپ، كوپشىلىك اقىلداسا كەلە «ءۇشبۇلاق قارا سابىنى› دەگەن ات قويدى. مۇنداعى «ءۇش» ۇشكول دەگەندەگى - ءۇش، ال «بۇلاق» - تازا، كىرشىكسىز دەگەن ماعىنانى بەرەدى. وسىلايشا، بۇلعانعان قارا سابىندى بازارعا سالىپ، از دا بولسا اقشا تاۋىپ وتىر» ، ـ دەپ تۇيىندەيدى ريزا تاسقىن قىزى.

وزبەكستاندا دوللار باعامىنىڭ كوتەرىلۋى 5 اپتادان بەرى جالعاسىپ كەلەدى - « ءو ز ا» اقپاراتتىق اگەنتتىگى

وزبەكستان رەسپۋبليكاسى ورتالىق بانكى 2019 -جىلدىڭ 25 - ماۋسىمىنان باستاپ ۆاليۋتالىق وپەراتسيالار بويىنشا شەتەل ۆاليۋتالارىنىڭ سۋمعا بايلانىستى سوڭعى باعاسىن جاريا ەتتى. بۇل تۋرالى وسى اپتادا وزبەكستاننىڭ «ءو ز ا» مەملەكەتتىك اقپارات اگەنتتىگى حابارلادى.

 «وعان بايلانىستى 1 ا ق ش دوللارى وتكەن اپتاعا قاراعاندا 26,60 سۋمعا قىمباتتاپ، 8562,34 سۋمعا جەتكەن. 1 ەۋرو 165,96 سۋمعا قىمباتتاپ، 9731,96 سۋم بولىپ بەكىتىلگەن. رەسەيدىڭ 1 ءرۋبلى 2,77 سۋمعا ارتىپ، 135,34 سۋم دەپ باعالانعان. ۆاليۋتالار قۇنىن باعامداۋ كەزىندە وزبەكستان رەسپۋبليكاسى ورتالىق بانكى، اتالعان ۆاليۋتالاردى وسى باعادا ساتۋ نەمەسە ساتىپ الۋ شارتىن ءوز مىندەتىنە المايدى» ، - دەپ جازادى uza.uz/kz.

 

اۆتور: بەيسەن سۇلتان