موڭعوليا نەسىمەن تاڭعالدىردى؟ شىڭعىس حاننىڭ تۋعان جەرىنەن رەپورتاج

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - قازىر زاماناۋي تۋريستەردى تاڭعالدىرۋ قيىن. ولاردىڭ كوبى الەمنىڭ ەڭ تانىمال كۋرورتتارىن ارالاپ، باسقا ەكزوتيكالىق دەمالىس ءتۇرىن ىزدەي باستاعان. بۇگىن سونداي ەلدەردىڭ ءبىرى - موڭعوليا تۋرالى باياندايمىز.

ءسىز تەڭىز جاعاسىندا جاتاتىن دەمالىستى جاقسى كورمەسەڭىز نەمەسە وندايدان شارشاساڭىز، جاڭا ەرەكشە جەردى ىزدەسەڭىز - موڭعولياعا قوش كەلدىڭىز.

ۇيدە شومىلاتىن كيىم مەن سەرفينگكە ارنالعان تاقتايشانى قالدىرىپ كەتىڭىز. موڭعوليانىڭ باس قالاسى - ۇلان-باتىر الەمدەگى ەڭ سۋىق استانا. مۇندا ورتاشا تەمپەراتۋرا تسەلسيي شكالاسى بويىنشا 0,4 گرادۋس نوردەن تومەن. ءبىراق قورىقپاڭىز، ەڭ باستىسى اۋا رايى ەمەس.

شىنىمدى ايتسام، قالادان مۇندايدى كۇتپەگەن ەدىم، ال ناقتىراق بولسام، ونىڭ قانداي ەكەنىن مۇلدە ەلەستەتە المايتىنمىن. ايتپاقشى، باس قالانىڭ اتىن قويۋدا تانىمال ساياسي قايراتكەر تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ قاتىسى بار ەكەنىن بىلەسىز بە؟ ءيا، ونىڭ ءدال ءوزى قالانىڭ اتىن موڭعول تىلىنەن اۋدارعاندا «قىزىل باتىر» دەگەندى بىلدىرەتىن ەسىمگە اۋىستىرۋعا ۇسىنىس جاساعان. مىنا دەرەك قالا اتتارىنىڭ وزگەرىسىنە ۇيرەنىپ قالعان قازاقستاندىقتار ءۇشىن قىزىق بولۋى مۇمكىن. سەنەسىز بە، موڭعوليا استاناسىنىڭ اتىن ءجۇز جىلدا ەشكىم وزگەرتپەگەن.

ۇلان-باتىر - قاراما- قايشىلىقتار قالاسى. مۇندا كيىز ۇيلەردەن قۇرالعان قالانى كورەمىن دەپ كەلگەندەر تاڭعالارى ءسوزسىز. قازىر ءبىر جارىم ميلليون تۇرعىنى بار استانادا قۇرىلىس جۇمىستارى بەلسەندى ءجۇرىپ جاتىر، وندا زاماناۋي بيىك عيماراتتاردى تۇرعىزۋ ءىسى قولعا الىنعان. الايدا مۇندا كيىز ۇيلەردى دە كورۋگە بولادى. مىسالى، بىرەۋى زاماناۋي عيماراتتىڭ شاتىرىندا تۇر.

كيىز ءۇيدى تاپقىر كاسىپكەرلەر قويىپتى، ول مەيرامحانا: شاتىرىن اشساڭ، تاۋعا كەرەمەت كورىنىس اشىلادى. ايتپاقشى، مۇندا تاۋلار تىم بيىك بولماسا دا، الماتىداعىداي كۇن ەرتە قارايادى. ۇلان-باتىردا ەل حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعى تۇراتىنىن كەش باتقاندا سەزەسىڭ، سەبەبى مۇنداعى كەپتەلىستى سوزبەن ايتۋ قيىن، سوندىقتان تۋريستەرگە جاياۋ جۇرۋگە كەڭەس بەرەمىن نەمەسە جول ءجۇرۋ ۋاقىتىن دۇرىس جوسپارلاۋ كەرەك.

قالانىڭ ورتالىعىندا سوۆەت جاۋىنگەرلەرىنە ارنالعان ەسكەرتكىش بار.

مونۋمەنت جاقتا سالىنىپ جاتقان قالانىڭ كەرەمەت كورىنىسىن تاماشالاۋعا بولادى.

ءدال وسى جەردە جەرگىلىكتى زەرگەرلىك بۇيىمداردى ساتىپ الۋعا بولادى.

نەمەسە كارتيناعا تاپسىرىس بەرسەڭىز بولادى، سۋرەتشىلەر ونى سول جەردە تەرىگە سالىپ بەرەدى. ولار قىر ادامىندا مىندەتتى تۇردە بۇركىتپەن تۇسكەن سۋرەتى بولۋ كەرەكتىگىن ايتادى. دەسە دە، مەن بۇل ايبارلى قۇستاردى ايايمىن.

ۇلان-باتىردىڭ ەڭ كورنەكتى جەرلەرىنىڭ ءبىرى - مۇنداعى كوپتەگەن بۋددالىق موناستىرلار مەن عيباداتحانالار ەكەنى ءسوزسىز.

بۇل موڭعولدىڭ سوڭعى حانى بوگدو-گەگەننىڭ سارايى. ونىڭ قۇرىلىسى XIX عاسىردىڭ اياعىندا باستالعان. ۇلان- باتىردىڭ ورتالىعىنداعى كەشەندە ورنالاسقان، ونىڭ قىسقى جانە جازعى سارايى بار. عيماراتتى كەز كەلگەن ادام كورە الادى.

حاننىڭ جازعى رەزيدەنتسياسى اعاشتان سالىنعان، سوندىقتان قازىرگى ۋاقىتتا ۇلكەن ساراي كەشەنىنەن تەك جەتى عيباداتحانا ساقتالعان.

گيدتەردىڭ ايتۋىنشا، بوگدو- حان عاجايىپ زاتتاردى جاقسى كورگەن جانە ونى بۇكىل الەم بويىنشا جيناعان ەكەن. ول ءوز سارايىندا ەرميتاجعا ۇقساس كورمە ۇيىمداستىرعان، بۇل ەكسپوناتتار ءالى كۇنگە دەيىن ادامدار تاماشالايدى.

سارايعا تەك تۋريستەر ەمەس، سونداي-اق، قاجىلار دا كوپتەپ كەلەدى ەكەن.

موڭعوليادا بۋددالىق قاجىلار ءۇشىن قىزىق كوپ ەكەنىن مويىنداۋ كەرەك.

ۇلان-باتىرداعى باستى ارۋاق قونعان جەر - گاندان عيباداتحاناسى.

ءبىر كەزدەرى مۇندا مىڭداعان ءدىن قىزمەتكەرى تۇرىپ، دۇعا ەتكەن، ءبىراق قازىرگى ۋاقىتتا عيباداتحانادا 150 موناح ءومىر سۇرەدى.

بۇل كۇن باتا عيباداتحانادا اسقاقتاپ تۇرعان اتاقتى 26 مەترلىك بۋددا ءمۇسىنى. ول تولىعىمەن التىنمەن قاپتالعان، 2286 اسىل تاسپەن بەزەندىرىلگەن.

ءمۇسىننىڭ جانىندا دۇعا جاساۋعا ارنالعان تسيليندرلەر ورنالاسقان. قاجىلىققا باراعان ادام سيليندردى ءبىر رەت بۇرساڭ، بۇل وندا جازىلعان دۇعانى وقىعانمەن تەڭ دەگەن سەنىم بار ەكەن.

عيباداتحاناعا ساداقا دەپ اقشا تاستاپ كەتەتىن قاجىلار دا از ەمەس.

جەرگىلىكتى قاراۋىلدىڭ ايتۋىنشا، بۇل اقشا عيباداتحانانىڭ قاجەتتىلىگىنە جانە كومەككە مۇقتاج ادامدارعا جۇمسالادى.

دىننەن ونەرگە كوشەيىك. ارينە، موڭعولياعا بالەت ءۇشىن بارۋدىڭ قاجەتى جوق، الايدا جەرگىلىكتى ءداستۇرلى تەاتر حالىق شىعارماشىلىعىمەن تانىس ەمەس ادامداردى دا بەي- جاي قالدىرمايدى. قويىلىمنان كەيىنگى ەموتسيامدى سيپاتتاۋ وتە قيىن. ماعان مۇنداعى ءبىزدى وتىرعىزعان ءادىس ۇنادى. سەبەبى بىرەر مينۋت وتكەننەن كەيىن جارىق ويىنى باستالىپ، اكتەرلەردى جاقىن كورە العاندىقتان، ءوزىڭدى حاننىڭ كيىز ۇيىندە وتىرىپ، اۋلاداعى ارتىستەردى تاماشالاپ وتىرعانداي سەزىنەسىڭ.

ارتىستەر وتە تالانتتى. ءوز رولدەرىن تاماشا ورىنداپ شىقتى، ۇلتتىق كوڭىلسىز اۋەن سياقتى.

نەمەسە سالتتىق بي. ارينە ادەمى حانىمنىڭ ورىنداۋىنداعى كلاسسيكالىق اكروباتيكاسىز قايدا.

ايتپاقشى، كىمنىڭ مونۋمەنتى موڭعوليا استاناسىنىڭ ەڭ باستى الاڭىن بەزەندىرەدى دەپ ويلايسىز؟

دۇرىس، ارينە شىڭعىس حانىڭ.

ونىڭ الىپ ولشەمىنە قاراماستىن، بۇل شىڭعىس حاننىڭ ەڭ ۇلكەن ءمۇسىنى ەمەس. ۇلان- باتىردان 50 شاقىرىمداي جەردە الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ات ءمۇسىنى ورنالاسقان. 250 توننالىق ەسكەرتكىشتىڭ بيىكتىگى - 40 مەتر.

اڭىز بويىنشا، بۇل جەردە جاس تيمۋجين ۇلى مەملەكەتتىڭ قۇرىلۋىن بولجاعان التىن قامشىنى تاپقان.

جەرگىلىكتى ەكسكۋرسوۆودتار بۇل قامشىنىڭ شامامەن قانداي بولعانىن كورسەتتى.

ونىڭ جانىندا، بالكىم، الەمدەگى ەڭ ۇلكەن، 7500- ولشەم ەتىك تۇرعان شىعار. مۇمكىن، ول بۇكىل الەمدى تىرەپ تۇرعان حان ەتىگىن بەينەلەيدى.

مونۋمەنتتىڭ ىشىندە ورنالاسقان ليفتپەن اتتىڭ باسىنا شىقسا بولادى.

موڭعول حانى قاراۋ الاڭىنان وسىلاي كورىنەدى. وتە كەرەمەت كورىنىس ەكەنىنە كەلىسىڭىز.

ءمۇسىننىڭ اينالاسىندا تۋريستەرگە الاسا موڭعول جىلقىلارى نەمەسە تۇيەمەن سەرۋەندەۋ ۇسىنىلادى.

موڭعوليادا ەتنوتۋريزم تاماشا دامىعان جانە ونىڭ شىنايى رەڭى قىزىعۋشىلىق تانىتادى. قالادان كەلە جاتىپ شاتقالداردىڭ بىرىنە توقتاعاندا، ءبىر وتباسىدان تۇراتىن شاعىن اۋىلعا كەزىكتىك. گيدتەردىڭ ايتۋىنشا، مۇندا ۇستالار وتباسى تۇرادى، ولاردىڭ اتا-بابالارى وردا حاندارىنا قارۋ- جاراق جاساعان ەكەن.

سپۋتنيكتىك تارەلكە مەن كۇن باتارەياسى پانەلىنە نازار اۋدارماسا، سول كەزدەن بەرى بۇل وتباسىنىڭ ومىرىندە كوپ نارسە وزگەرمەگەنىن تۇسىنەسىڭ.

بارلىق ءرولدى ادەتتە ۇلتتىق كيىم كيىپ العان اكتەرلەر وينايتىن ەتنواۋىلدارعا قاراعاندا، مۇندا ءبارى شىن مانىندە ەسكىشە. كيىز ۇيلەردىڭ ءبىرى ءوزىنىڭ تىكەلەي ماقساتى بويىنشا پايدالانىلادى: وندا دالاداعى سۇيەكتەن وتەتىن جەلگە قاراماستان وتە جىلى جانە ءتىپتى تەلەديدار كورسەتىپ تۇر.

كيىز ءۇي يەسى قۋانا- قۋانا بىزگە قالۋىمىزعا ۇسىنىس ايتتى.

قالعان ەكى كيىز ءۇي وسى ماقساتتا قۇرىلعان ەكەن. وندا اقى تولەپ بىرنەشە كۇن تۇرۋعا بولادى. وعان ءتىپتى ۇلتتىق كيىم دە كىرەدى.

سول ۋاقىتتا قوجايىننىڭ ۇلى بىزگە استىقتى قول ديىرمەنىمەن قالاي دۇرىس جارمالاۋ كەرەكتىگىن كورسەتتى. تاعى ءبىر دالا گازدالعان سۋسىننان ءدام تاتىپ تۇردى.

شاعىن فوتوسەسسيادان كەيىن كەلەسى حان اۋىلىنا جول تارتتىق.

اڭىزعا سايكەس ۇزاق ۋاقىت شىڭعىس حاننىڭ ورداسى تۇرعان جەرگە باردىق.

كيىز ۇيلەردەگى التىن كۇمبەزدەر ونداعى تۇرعىندارىنىڭ مارتەبەسىن كورسەتەدى. وكىنىشكە قاراي، ۇزاق جولدىڭ سالدارىنان كەشەنگە كىرە المادىق، جابىلىپ قالىپتى. الايدا، گيد بۇل جەر تۋريستەر اراسىندا ۇلكەن تانىمالدىققا يە ەكەنىن ايتتى.

موڭعوليا شەتەلدىك تۋريستەردى شىڭعىس حاننىڭ وتانى رەتىندە عانا ەمەس، دينوزاۆر سۇيەكتەرىنىڭ كوپ بولىگى تابىلعان ەل رەتىندە دە تارتادى. سوندىقتان شىعار، مۇندا قازبا قاڭقالارىن مۇراجايلار مەن قازبا ورىندارىندا عانا ەمەس، ساۋدا ورتالىقتارىندا دا كورۋگە بولادى.

بۇل شىنىمەن دە قازبا قاڭقاسى - دالبەدەر ەمەس. ءدال وسى ءۇشىن كوپتەگەن شەتەلدىك تۋريست، اسىرەسە اۆستراليالىقتار موڭعولياعا ەجەلگى كەسىرتكەلەردى قازۋعا قاتىسۋ ءۇشىن بارادى. ۇلان-باتىردان گوبي شولىنە جەتۋ، ارينە، ۇزاق ءارى الىس، سوندىقتان باس قالادا قالاعان ادام مۇراجايداعى عاجايىپ جانۋارلاردىڭ سۇيەگىن كورە الادى. كەيبىرەۋگە مۇراجايلار قىزىقسىز بولۋى مۇمكىن، موڭعولدار ونىڭ دا شەشىم تاپقان سياقتى. استانا ماڭىنداعى ۇلتتىق پارك اۋماعىندا دينوزاۆرلاردىڭ مۇسىندەرى ورناتىلعان.

شىنايى جاعدايدا دەسەك بولادى.

قالانىڭ الىستىعىنا قاراماستان، مۇندا قوناق ۇيلەر مەن مەيرامحانالار جاقسى جۇمىس ىستەپ تۇر. ايتپاقشى، ءداستۇرلى موڭعول اسحاناسى تۋرالى ايتا كەتكىم كەلەدى - ول وتە اۋىر، كالورياسى كوپ، ءبىراق وتە ءدامدى. مىسالى، موڭعولداردىڭ ەڭ باستى مەرەكەلىك تاعامدارىنىڭ ءبىرى - تاستا پىسكەن ەت.

سونداي-اق، ءبىر كەسە ءسۇت، ماي، تۇز جانە ۇن قوسىلعان موڭعول شايىنسىز قايدا كەتەسىڭ.

اسقازان ۇيرەنبەگەن اۋىر تاعامداردان قورقۋدىڭ قاجەتى جوق. ۇلان-باتىردا ءتۇرلى ءمازىرى بار مەيرامحانالار كوپ. ۇلتتىق موڭعول تاعامدارى كوشپەلىلەر ءۇشىن ويلاپ تابىلعانىن ەستە ساقتاعان ءجون، سەبەبى قاتاڭ كليماتتىق جاعدايلاردا ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن ولارعا كۇش-قۋات قاجەت بولدى.

ارينە، ساپار سوڭىندا جاقىندارعا كادەسىي الۋ تۋرالى ويلايسىڭ. ءسىزدى بۇل ماسەلەدە بويىنشا مۇلدە پروبلەما تۋىندامايدى دەپ سەندىرەمىز. بىلعارى، تەرىدەن جاسالعان بۇيىمداردىڭ ءتۇرى مۇندا كوپ. سونىمەن قاتار، موڭعول كاشەميرى تۋرالى ۇمىتپاڭىز. باعاسى ءبىز قالاعانداي تومەن ەمەس، ءبىراق تاۋاردىڭ ساپاسى مەن ارتۇرلىلىگى ساتىپ الۋعا تۇرارلىق.

مىنە، موڭعوليا ءبىز ءۇشىن وسىنداي عاجايىپ جانە كۇتپەگەن توسىن سىيلارعا تولى بولدى، ال ءبىز ءالى دە وسى تاماشا ەلدىڭ كوپ بولىگىنە كەلمەدىك.

ايتپاقشى، قازاقستاندىقتار ءۇشىن بيىلدان باستاپ كوشپەلى ەكزوتيكامەن تانىسۋ الدەقايدا وڭاي بولدى. 2 -ماۋسىمدا SCAT اۆياكومپانياسىنىڭ نۇر-سۇلتان - ۇلان-باتىر تىكەلەي رەيسى اشىلدى.

اۆتور: ميرحات اجيگاليەۆ اۋدارعان: كاميلا دولايەۆا

Kaz.tengrinews.kz