ءبىز جانارىمىزدان تىس كوزقاراستى قالاي سەزەمىز؟
كەيبىرەۋلەر مۇنى ەرەكشە التىنشى سەزىم دەپ اتايدى. الايدا، عىلىمي ورتادا بۇل «كوزقاراستى انىقتاۋ جۇيەسى» دەپ اتالادى. ونىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن بىلايشا تۇسىندىرۋگە بولادى.
كوزقاراستى انىقتاۋ جۇيەسى ءومىر ءسۇرۋ ينستينكتىنىڭ (ميىڭىز الدىڭىزدا بولماعان وزگەلەردىڭ جاسىرىن كوزقاراسىن سەزگەن كەزدە ءاردايىم ىسكە قوسىلاتىن) جۇيەسىمەن تىعىز بايلانىستى. مۇندايدا ميدىڭ كەي جاسۋشالارى «دابىل» قاعىپ، ىسكە قوسىلادى. ەڭ قىزىعى، سىزگە قاراپ تۇرعان ادام كوزىن بىرنەشە گرادۋسقا وڭعا نە سولعا قاراي بۇرعاندا ولار قايتا وشكەن بولادى.
كوزقاراستى انىقتاۋ جۇيەسىنىڭ مەحانيزمى باسقا ادامدارمەن قارىم- قاتىناس كەزىندە ءسىزدىڭ كوزقاراسىڭىز قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن كورسەتەدى. بىرەۋگە قاراۋ ارقىلى وعان ءوز سەزىمدەرىڭىز بەن نيەتىڭىزدى ءبىلدىرىپ، ۇناتىپ نەمەسە ۇناتپاي تۇرعانىڭىزدى كورسەتە الاسىز. سونىمەن قاتار، «كوزبە كوز» بايلانىس قورقىتۋى مۇمكىن.
بۇل جىرتقىشتىڭ قۇربانىنا قاراپ، وعان تاپ بەرمەس بۇرىن جاسايتىن ءىس ارەكەتى سياقتى. دامىعان پەريفەريالىق كورۋدىڭ ارقاسىندا قۇرباندىق بۇل كورىنىستى بايقاپ، بىردەن جۇگىرە جونەلەدى. ءقازىر ەرتە زاماندارداعىداي قاراپايىم ومىردە جىرتقىش اڭدار ادامدارعا شابۋىل جاسامايدى. الايدا، كوزقاراستى انىقتاۋ جۇيەسى (مۇمكىن جىرتقىش جانىڭىزدا شىعار؟) ءوزىن-ءوزى قورعاۋ ينستينكتى ءالى دە جۇمىس ىستەيتىندىكتەن جوعالىپ كەتكەن جوق.
كوزقاراستى انىقتاۋ جۇيەسى ءبىزدى باسقالاردىڭ كوزقاراسىنا سەزىمتال ەتتى. مۇنىڭ ءبارى ادام كوزىنىڭ اناتومياسىنا - اق شىرىشتى قابات پەن قاراشىققا - بايلانىستى. ادەتتە، جانۋارلاردا قاساڭ قابىق كوزدىڭ ءبىرشاما بولىگىن الادى، ال اق شىرىشتى قابات ادامدىكىنە قاراعاندا قارا بولىپ كەلەدى. قاراشىق پەن اق شىرىشتى قابات اراسىنداعى قاراما- قايشىلىق ءبىز ءۇشىن باسقا ادامنىڭ قايدا قاراپ تۇرعانىن انىقتاۋدى جەڭىلدەتەدى. ادامدار وركەنيەتتىڭ باستاپقى كەزەڭدەرىنىڭ وزىندە توپتارعا بىرىگە وتىرىپ، قارىم- قاتىناس داعدىلارىن دامىتتى. مۇندا دا كوز ماڭىزدى ءرول اتقاردى.
بيولوگتاردىڭ بولجامى بويىنشا، كوزدەگى اق شىرىشتى قابات ادامداردىڭ ءبىر- بىرىمەن قارىم-قاتىناسىنىڭ جاقسارۋى ءۇشىن دامىعان. ويتكەنى، كوز ارقىلى سويلەسۋگە ۋاقىت جۇمساماي- اق ءقاۋىپ تۋرالى سيگنال جىبەرۋگە بولادى. سوندىقتان كوزقاراستى انىقتاۋ جۇيەسى - ادامدار ءۇشىن ۇلكەن ارتىقشىلىق. وسىلايشا مي ماڭىزدى نارسە بولىپ جاتقانى تۋرالى سيگنال بەرەدى.