ءبارىن تۇگەل اتىپ تاستاڭدار! - كەڭەس وفيسەرىنىڭ بۇيرىعى
***
جاسى ەلۋدىڭ ۇستىندەگى ايەلدى ءبىر وتىرىستا كەزدەستىردىم. ول كىسى مىنا تومەندەگى اڭگىمەنى تەبىرەنىپ، جىلاپ تۇرىپ بىزگە بايانداپ بەردى. ۇرەي، قورقىنىش ۇرپاقتان- ۇرپاققا بەرىلە مە، كىم ءبىلسىن، ەسىمىن ايتۋعا ءۇزىلدى- كەسىلدى ول كىسى قارسى بولدى. ايتپەسە ول ايتقان قارالى وقيعا ⅩⅩ عاسىردىڭ وتىزىنشى جىلدارى وتكەن. قازىر شۇكىر، تاۋەلسىز ەلمىز. نەدەن قورقادى، نەدەن ۇرەيلەنەدى؟ تۇسىنبەدىم. ءالقيسسا اتىن ايتپاعان ايەلدىڭ اڭگىمەسىن قىسقاشا بايانداپ بەرەيىن...
- انام جالعىز ەدى. الدى- ارتىندا ەشكىمى جوق تۇلدىر جەتىم. كوزدەرىنەن ىلعي مۇڭ كورەتىنمىن. كەيىن ەسەيگەندە ونىڭ مۇنداي حالدە جۇرگەنىنە، الاڭداپ، تام- تۇمداپ ودان سۇراي باستادىم. « قىزىم ونى نە قىلاسىڭ؟ ول وقيعا مەنىمەن بىرگە مولاعا كەتەدى. بىرەۋ- مىرەۋ ساعان زيانىن تيگىزىپ جۇرەر» دەپ، مەنىڭ ساۋالدارىما ول جاۋاپ بەرمەي بۇرىلىپ كەتۋشى ەدى. مەنىڭ ءبىر ادەتىم بىردەڭەنى بىلگىم كەلسە سونىڭ تۇبىنە جەتپەي تىنبايتىنمىن.
اقىرى انام سىر ۇشتىعىن شىعاردى. «ءبىزدىڭ ۇلكەن اۋىلىمىز بار ەدى. بەس جۇزگە جۋىق ادامى بار دەپ ەستىگەنمىن. سول اۋىلدىڭ ءبارىن ءبىر ساتتە- اق قىرىپ سالدى»، - دەدى ول كوزدەرىنەن جاس پارلاپ. «ولاردى كىم قىرعان؟» - دەپ مەن قويمادىم. «اسكەرلەر! قىزىل اسكەرلەر!» «نە ءۇشىن؟» «ءبىر قىزىل اسكەردى جارالاعانى ءۇشىن!» «سوندا سول اۋىلدا ءسىزدىڭ دە اكە- شەشەڭىز بولدى ما؟» «ءيا، اتام، اجەم، اكەم، شەشەم، باۋىرلارىم. مەن شامامەن ول كەزدە ءۇش- ءتورت جاستامىن. ءبىر قۇدىرەتپەن ءتىرى قالىپپىن. ءبىر اعام بار. ول ءتىرى دەگەندى بىرەۋلەردەن ەستىگەنمىن. ءبىراق ونى تاپپادىم».
ماعان سودان كەيىن مازا بولمادى. اركىمنەن سۇراي باستادىم. ءبىراق كوڭىلگە دەمەۋ بولار دەرەكتەردى تاپپادىم. سودان گەنەرال اعام بار ەدى، سوعان شىقتىم. اسكەري ارحيۆكە رۇحسات اپەرۋىن ءوتىندىم. كومەكتەستى. ايتپەسە ول ارحيۆكە جاي ادامدار كىرە المايدى ەكەن. سىزگە وتىرىك، ماعان شىن ارحيۆتە ۇزاق وتىرىپ ىزدەنۋدىڭ ناتيجەسىندە سول كۇرشىم اۋدانىنا قاتىستى، انامنىڭ اعاسى جايلى كوڭىلگە جۇبانىش بولاتىن ساۋلە- ءجىپتى تاپتىم.
انامنىڭ «500 ادام» دەگەنى راس بولىپ شىقتى. الگى قىزىل جاۋىنگەردىڭ جارالانعانىن جانە قىتايعا ءوتىپ كەتۋگە تىرىسقان اۋىلدى تۇگەل قىرعىنعا ۇشىراتقان. اعاسى امان قالعان. ارحيۆ قۇجاتتارىن اۋدارعان كەزدە نەبىر سۇمدىق وقيعالاردى كەزدەستىردىم. ءبىر ورىس كومانديرىن ولتىرگەنى ءۇشىن ون جەتى قازاقتى ولتىرگەنىن وقىدىم. تاعى دا وسىنداي بايعۇس قازاقتاردى جازىقسىز قىرعان جاعدايلار كوپ ەكەن. ولاردى وقىعان سايىن جانىم تۇرشىكتى. سول ارحيۆ قۇجاتىنان «ءبارىن تۇگەل اتىپ تاستاڭدار!» دەگەن ورىس وفيتسەرىنىڭ بۇيرىعىن وقىپ، ال جىلايىن كەپ! نە كەرەك، انامنىڭ اعاسىنىڭ قاي اۋداندا، قاي اۋىلدا ەكەنىن تاپتىم. ەڭ باستىسى، انامنىڭ قۋانعانىن كورسەڭىز سوندا.
ىزدەپ شىقتىق. جاقىنداعاندا ول اعامىز ءولىم اۋزىندا جاتقانىن ەستىدىم كەزدەيسوق. كوڭىلسىزدەنگەن ماعان انام ايتتى: «مەيلى، بارايىق، كورەيىك. ول كىسىنىڭ مەنىڭ اعام ەكەنىنە كوزىمدى جەتكىزەيىن. قالعان ۇرپاقتارىمەن كەزدەسەيىن»، - دەپ جانى تىنشىمادى. باردىق. شىنىندا دا قاتتى اۋىرىپ، جان- جاقتاعى بالالارى جينالىپتى. اللا تاعالانىڭ قۇدىرەتى عوي، ءولىم اۋزىندا جاتقان اعامىز قۋانعاننان قايتا تۇرىپ كەتتى. انام ەكەۋى جىلاپ كورىسىپ، ءبىر- ەكى جىلداي ءارى- بەرى قاتىناسىپ، مارە- سارە بولىستى.
كەيىن سول قولىم جەتكەن ارحيۆتە ءبىر دەرەكتەردى انىقتايىن دەپ بارسام، الگى ءوز كوزىممەن كورگەن قۇجاتتاردىڭ كوبىسىن تاپپادىم. كىم قۇرتقان، كىم جويعان؟ تاڭعالدىم...
***
ءيا، قازاق تەك اشتىقتان عانا قىرىلعان جوق. قۋعىن- سۇرگىننەن، اۆتومات- پۋلەمەتتىڭ قارداي جاۋعان وقتارىنان قىرىلعان. قىتايمەن ەكى اراداعى شەكارادا «جالايىر قىرىلعان» دەگەن جەر بار. سۇيەكتەرىن وقتەسكەن ادامداردى جاپپاي كومە سالعان قورىمدار كوپ...
ەرتاي ايعالي ۇلى