سوعىس اشۋدىڭ ميعا قونىمسىز سەبەپتەردىڭ بەستىگى
مىسالى: ۇزاق جىلدارعا سوزىلعان تۇسىنىسپەۋشىلىك، اۋماقتىق كىناراتتار، بيلىككە تالاس نەمەسە ەكونوميكالىق تۇراقسىزدىق. ءبىراق ميعا قونىمسىز سەبەپتەر دە جوق ەمەس ەكەن، مىسالى، كارتوپ الاڭىنا كىرگەن شوشقا نەمەسە ۇرلانعان اعاش شەلەك، ءتىپتى، شەكارادان ءوتىپ كەتكەن يت.
مۇندا سوعىستى تراگيكومەدياعا اينالدىرعان ەڭ جارقىن جانە كۇلكىلى ەپيزودتاردىڭ بەستىگىن تابا الاسىز.
اعاش شەلەك ءۇشىن بولعان سوعىس
سوعىستىڭ ورىن الۋىنا سەبەپ بولعانداردىڭ اراسىنداعى اقىماقتىق دەڭگەيى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندى اعاش شەلەككە بەرگەنىمىز دۇرىس بولار. ەلگە كادىمگى ەمەن شەلەكتى قايتارۋ ءۇشىن مىڭداعان ادامنىڭ جانىن قيۋىنا تۋرا كەلگەن.
XIV عاسىر، سولتۇستىك يتاليا مەملەكەتىندەگى ەكى كورشى قالا - بولونيا جانە مودەنا - ءبىر- بىرىمەن قىرعي- قاباق قارىم- قاتىناستا ءومىر ءسۇردى. بولونيا گۆەلفتاردىڭ پارتياسىن قولداسا، مودەنا - ولاردىڭ قاس دۇشپاندارى گيبەلليندەرمەن جاقسى بايلانىستا بولاتىن. بۇل ەكى ەلدىڭ اراسى جاقىن، شامامەن 50 شاقىرىمدى قۇرايتىن، ياعني، كەز- كەلگەن ۋاقىتتا جاۋ اسكەرى تاپ بەرىپ، سوعىستى باستاپ كەتۋى مۇمكىن ەدى. جانە باستالىپ كەتتى دە، ءبىراق بۇل قاقتىعىستىڭ سەبەبى ءتىپتى كۇلكىلى بولدى.
ءبىر نۇسقا بويىنشا (ەڭ كۇلكىلىسى) الدەبىر جالدامالى كاۆالەريست بولونيادان مودەناعا قاشىپ بارا جاتىپ، قۇدىقتىڭ باسىندا تۇرعان اعاش شەلەكتى قولىنا ىلە كەتكەن. بولونيا ۇكىمەتى بۇل شەلەكتى قايتارۋدى تالاپ ەتتى، سەبەبى ونى مۋنيتسيپالدىق، ياعني ورتاق مەنشىك دەپ ەسەپتەگەن.
سوعىسقا سەبەپ بولعان شەلەك.
ال باسقا نۇسقاسى (ءسال اقىلعا قونارلىق) بىرنەشە كاۆالەريست بولعانىن، اعاش شەلەكتىڭ بوس ەمەس، وندا قاراپايىم بولونيالىقتاردى توناۋمەن تاپقان قۇندىلىقتاردىڭ بارىن العا تارتادى. قالاي بولعاندا دا، رەنجىگەن تاراپ شەلەكتى عانا قايتارۋدى سۇرادى. سەبەبى سول كەزدە جەكە مەنشىككە قول سۇعۋ تۋرالى ەشكىم دە ويلاعان جوق، ال قالانىڭ قوعامدىق يگىلىگىن ۇرلاۋ - بۇل اسقان باسسىزدىق بولىپ ەسەپتەلدى.
قاقتىعىس باستالدى. ديپلوماتتار كەلىسە الماي، اتقىش قارۋلاردى قولدانۋعا تۋرا كەلدى. شەشۋشى شايقاستا 2000 سارباز قازا تاپتى. اقىرى شەلەككە قول جەتكىزگەن مودەنا بۇل سوعىستا جەڭدى. بۇل شەلەك ءالى كۇنگە دەيىن قالادا جادىگەر رەتىندە ساقتالىپ تۇر. تەك قارعىس اتقان شەلەكتى قايتارىپ العانى بولماسا بۇل شاعىن مەملەكەت قازىناسىن باسقا زاتپەن تولىقتىرا المادى.
قورلانعان بالىشتەر ءۇشىن بولعان سوعىس
زاماناۋي مەكسيكالىقتار ادەتتە اشتى ءدامدى تاعامداردى جاقسى كورەدى دەگەن ستەرەوتيپ بار. ال XIX عاسىردىڭ ستەرەوتيپتى مەكسيكاندىقتارى اشتى ءدامدى تاعامداردى جاقسى كورىپ قانا قويماي، ءتاتتى تاعامداردان تۇبەگەيلى باس تارتقانمىس. سوندىقتان بولار، 1828 -جىلداعى كوشەدەگى تارتىپسىزدىكتەر كەزىندە، مەكسيكالىق وفيتسەرلەر فرانسۋز ازاماتىنىڭ كونديتەرلىك دۇكەنىن تاس-تالقان ەتكەن.
بالىشتەر جانە تورتتاردى اياق ەستى ەتىپ، دۇكەندە جانجال شىعارعان، جيھازداردى سىندىرىپ، ىدىس- اياقتاردى قيراتقان، ال شوكولادتان جاسالعان ءفونديۋدى ءتىپتى ايتۋعا اۋىز بارماستاي ەتىپ قورلاعان. فرانسۋز وتەماقى تالاپ ەتتى جانە ءوتىنىشى جوعارى ينستانسياعا - تۋعان ەلىنىڭ پاتشاسى لۋي- فيليپپ I-گە دەيىن جەتتى. پاتشا ءوز كەزەگىندە قاراپايىم كونديتەردىڭ قايعىسىن تىڭداپ، زارداپ شەككەن كونديتەرگە 60 مىڭ پەسو بەرۋدى تالاپ ەتىپ مەكسيكاعا ۋلتيماتۋم جاريالادى. بۇل سوما ول كەزدەرى قوماقتى قاراجات ەدى.
سونداي-اق مەكسيكالىقتار ماسەلەنىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن تۇسىنۋلەرى ءۇشىن، پاتشا مەكسيكانىڭ فرانتسيادان العان بارلىق قارىزىن قايتارىلۋىن تالاپ ەتتى. الايدا ۋلتيماتۋم جاۋاپسىز قالدى. بۇل پاتشا لۋي- فيليپپ I-نىڭ اشۋىن تۋدىرىپ، مەكسيكاعا سوعىس جاريالادى: ونىڭ فلوتى ۆەراكرۋس پورتىن بۇعاتتاپ، سان- حۋان-دە-ۋلۋا بەكىنىسىن بومبالاي باستادى.
مەكسيكالىقتار دا قاراپ قالماستان، ەلدە اسكەري جاعداي ەنگىزدى. سونىمەن قاتار سول كەزدە ءوز الدىنا دەربەس مەملەكەت بولىپ تۇرعان تەحاستىڭ قولداۋىنا قول جەتكىزۋگە تىرىستى. الايدا كەدەي مەملەكەتتىڭ فرانتسياداي الپاۋىتپەن كۇرەسۋگە شاماسى جەتپەيتىنىن تۇسىنگەن مەكسيكا، فرانتسيا تاراپىنىڭ تالاپتارىن قابىل الىپ، اقىر سوڭىندا قارىزىن تولەۋىنە تۋرا كەلدى. و باستان- اق بالىشتەردى تاپتاماعاندا مۇنىڭ ءبىرى دە بولماس ەدى.
شوشقا ءۇشىن بولعان سوعىس
ناعىز الاپات سوعىسقا اينالىپ كەتە جازاعان بريتان- امەريكالىق قاقتىعىس. بۇل قاقتىعىسقا كارتوپ ەگىستىگىنە كىرگەن شوشقا سەبەپكەر بولعان.
بريتانيا مەن ا ق ش-تىڭ اراسىندا 1846 -جىلدىڭ 15 -ماۋسىمى كۇنى تىنىق مۇحيتى جاعالاۋلارىنداعى مەملەكەتتەردىڭ شەكاراسىن انىقتايتىن ورەگون كەلىسىمىنە قول قويىلعان بولاتىن. جوسپار بويىنشا قۇجات جاعدايدى انىقتاۋعا سەپتىگىن تيگىزىپ، كەلەڭسىزدىكتەردەن قۇتقارۋعا ءتيىس ەدى، ءبىراق ءبارى كەرىسىنشە بولدى.
سەبەبى ايماق كارتاسى ءدال سىزىلماي، ناتيجەسىندە ەكى مەملەكەت تە سان-حۋان ارالدارىن ءوز اۋماعى دەپ سانادى. سوندىقتان مۇندا بريتاندىق جانە امەريكالىق كولونيستەر جاپپاي قونىستانا باستادى. ءارى ءبىر-ءبىرىن زاڭسىز يمميگرانتتار دەپ ەسەپتەدى.
1859 -جىلدىڭ 15 -ماۋسىمى، تۋرا 13 جىل وتكەن سوڭ، تاريحتاعى ەڭ اقىماق قاقتىعىستاردىڭ ءبىرى ءدال وسى جەردە ورىن الدى.
بۇل كۇنى امەريكاندىق فەرمەر ليمان كاتلەر ءوزىنىڭ جەرىندە جايباراقات جايىلىپ جۇرگەن ۇلكەن قارا شوشقانى كوردى، ول ونىڭ باۋ-با ق شاسىن تاپتاپ، كارتوپتى جەپ جاتتى. بۇل شوشقانىڭ ونىڭ با ق شاسىنا العاشقى كەلۋى ەمەس ەدى: ءبىرىنشى مارتە ليمان ونى قۋىپ شىققان، سودان كەيىن تاياقپەن ايداپ كوردى، ءبىراق بۇل جولى ونىڭ شىدامى سارقىلىپ، ۇيدەگى مىلتىعىن الىپ شىعىپ، قاباندى اتىپ تاستادى.
سويتسە بۇل چارلز گريففين اتتى جەرگىلىكتى يرلاندىق ازاماتتىڭ شوشقاسى ەكەن. ەكى شارۋا ەكى بولەك مەملەكەتتىڭ ازاماتتارى بولعانى ماسەلەنى ءتىپتى ۋشىقتىرىپ جىبەردى. قاراپايىم اۋىل قاقتىعىسى داۋ-جانجالعا ۇلاسىپ، ەكى شارۋا دا ءوز بيلىگىنىڭ وكىلدەرىنەن كومەك سۇراي باستادى. جوعارعى جاقتاعىلار دا بۇل شوشقا وقيعاسىنا باسا نازار اۋدارىپ، بىردەن كومەك قولىن سوزدى.
امەريكالىقتار ارالعا ءتورت ءجۇز سارباز جىبەردى. ال بريتاندىقتار ءوز كەزەگىندە قاراپ قالمادى، بورتىندا ەكى مىڭ اسكەرى بار بەس كەمە اتتاندىردى. بريتاندىق كولونيانىڭ گۋبەرناتورى كونتر-ادميرال روبەرت بەينەسكە ەگەر امەريكالىقتار اۋماقتان كەتپەسە، اسكەري ءىس-قيمىلداردى باستاۋىنا بۇيرىق بەردى. الايدا وفيتسەر باسشىلىقتىڭ بۇل بۇيرىعىنا قۇلاق اسپادى، سونىسىمەن ەلدى سوعىستان قۇتقارىپ قالدى. ا ق ش پەن بريتانيا ساربازدارى كۇنى بويى ءبىر-ءبىرىن مازاقتاپ، اشۋلارىنا تيۋمەن كوڭىل كوتەردى، ءبىراق بۇيرىقتى قاتاڭ ساقتاپ ءبىرىنشى بولىپ وق اتپادى.
سان-حۋان ارالىنداعى بريتان اسكەرلەرى
شوشقا ءۇشىن بولعان قاقتىعىس جايلى لوندون مەن ۆاشينگتون ەستىگەندە، بىردەن بىتىمگە كەلۋدىڭ جولىن ىزدەستىردى. قاقتىعىستىڭ الدىن الۋ ءۇشىن اراعا گەرمانيا يمپەراتورى ۆيلگەلم I- ءنىڭ باسشىلىعىمەن بەيتاراپ سۋديالاردى تارتتى، ولار ارالدىڭ ا ق ش-تىڭ پايداسىنا قالدىرىپ، دوڭىز داۋىن شەشتى.
يت ءۇشىن بولعان سوعىس
وسىعان ۇقساس، ءبىراق قايعىلى اياقتالعان تاعى ءبىر وقيعا 1925 -جىلى گرەكيا مەن بولگاريا شەكاراسىندا ورىن الدى. بۇل جولى سەبەپكەر شوشقا ەمەس، شەكارادان اسىپ وتكەن قاڭعىباس يت ەدى.
سول كەزدە ەلدەر اراسىنداعى قارىم- قاتىناس وتە شيەلەنىسكە تولى بولدى: ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە ولار ەكى جاق ءۇشىن شايقاستى، وعان قوسا ءارقايسىسىندا اۋماقتىق كەلىسپەۋشىلىكتەر بولعان ەدى. سونىمەن قاتار، بولگاريا اۋماعىندا انتيگرەكيالىق پارتيزاندىق توپتار كەڭ تارالعان بولاتىن. وسىنداي توپتاردىڭ ءبىرى شەكاراداعى پەتريچ قالاسى اۋماعىنداعى بيلىكتى باسىپ الدى. بۇل مەملەكەت ىشىندەگى مەملەكەت ەدى، شەكارالىق تەرريتوريانى «ىشكى ماكەدون رەۆوليۋتسيالىق ۇيىمى» باسقاردى. قاقتىعىس ءدال وسى جەردەن باستالدى.
18 -قازان كۇنى گرەك شەكاراشىلارىنىڭ ءبىرىنىڭ ءيتى قاشىپ، قىرسىققاندا شەكارادان ءوتىپ كەتكەن. شەكاراشى ءيتىن ىزدەپ شىعىپ، ءدال شەكارانىڭ قيىلىسىندا پەتريچتىك ءپاترۋلدىڭ وعىنا تاپ بولعان. بۇل جايدى گرەك زاستاۆاسىنىڭ وفيتسەرى ءبىلىپ، ماسەلەنىڭ ەگجەي- تەگجەيىن انىقتاۋ ءۇشىن سول جەرگە بارعان. ءبىراق وفيتسەر دە سول جەردە ولتىرىلگەن. وسى سەكىلدى باسقا قاقتىعىستار دا كوپ بولعان، ءبىراق ەكى تاراپ تا ءالى كۇنگە دەيىن كىنانى ءبىر- بىرىنەن ىزەۋدى قويمادى.
گرەك اسكەرى
گرەكيا قازا تاپقانداردىڭ وتباسىلارى ءۇشىن رەسمي كەشىرىم مەن وتەماقى تالاپ ەتتى. ال بولگاريا بولسا، وزىنە بەرىلگەن 48 ساعات ىشىندە جاۋاپ بەرمەدى، سوندىقتان گرەك اسكەرلەرى پەتريچتىڭ ماڭىنا باسىپ كىردى. شەكارا ماڭىنداعى بىرنەشە اۋىلدار، ءتىپتى قالانىڭ ءوزى سوعىسپەن باسىپ الىندى. باقىتقا وراي، بۇل ىسكە ۇلتتار ليگاسى ارالاسىپ (ب ۇ ۇ-نىڭ سول جىلدارداعى بەينەسى)، سوعىستى توقتاتتى. ەندى گرەكيا ورىن العان قولايسىزدىقتار ءۇشىن، سونىمەن قاتار، قازا تاپقان 50 جاۋىنگەر ءۇشىن وتەماقى تولەۋگە مىندەتتى بولدى.
ال الگى قاڭعىباس يت سول كۇيى تابىلماعان ەكەن.
فۋتبول سوعىسى
تاريحتاعى ەڭ كەلەڭسىز قاقتىعىستاردىڭ ءبىرى -سالۆادور مەن گوندۋراس اراسىنداعى «فۋتبول سوعىسى» بولعان. سول ويىن كەزدە فۋتبول ماتچىنداعى جەڭىلىس سالدارىنان مىڭداعان ادام قازا تاۋىپ، ال ەكى ەل ۇزاق ۋاقىت داعدارىسقا تۇسكەن ەدى.
1970 -جىلى سالۆادور مەن گوندۋراستىڭ فۋتبول قۇرامالارى الەم چەمپيوناتىنىڭ فينالىنا وتۋگە تىرىستى، سونىمەن قاتار، سپورت ەكى مەملەكەتتىڭ ەرتەدەگى قارسىلاستىقتارىن ودان بەتەر قىزدىرا ءتۇستى. سالۆادوردىڭ ءوز الاڭىنداعى جەڭىسى جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ الدىمەن گوندۋراستىقتاردى جاپپاي ۇرىپ-سوعۋىنا، سودان كەيىن كورشىلەرىنە وتە قيسىنسىز تالاپتارىمەن شابۋىل جاساۋىنا كۇش بەردى.
تىكەلەي سوعىس سالۆادورلىق ۇشاقتاردىڭ كورشى اۋە كەڭىستىگىنە وتۋىنەن باستالىپ، ەكى ەلدىڭ ءبىر- ءبىرىنىڭ ينفراقۇرىلىمدارىن تالقانداپ، جويعان شايقاسپەن جانە كورشى مەملەكەتتەردىڭ ارالاسىپ، سالۆادورعا ەشقاشان ەس جيا المايتىنداي ەكونوميكالىق بلوكادا جاريالايتىنىن ەسكەرتۋلەرىمەن اياقتالعان بولاتىن.
ايتپاقشى، ءدال وسى «فۋتبول سوعىسى» ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك ءداۋىردىڭ ۇشاقتارى بەلسەندى پايدالانىلعان سوڭعى اسكەري جانجال بولدى. بۇل ەلدەر وتە باي ەمەس ەدى، سوندىقتان باسقا ەلدەردىڭ ەسكى ۇشاقتارىن ساتىپ الۋىنا ءماجبۇر بولدى. ال مۇنداي ۇشاقتارعا وتىرۋعا باسقا ەلدىڭ ۇشقىشتارىنىڭ جۇرەكتەرى داۋالاماعانى انىق.