اقىت ءۇلىمجى ۇلى - كىتابي اقىن

None
None
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - ءتورت سالالى التايدىڭ موڭعولياعا قاراعان بولىگى - قوبدا بەتى دەپ اتالادى.

بۇل اتاۋ - التايدىڭ بەسبوعدا شىڭىنان باستاۋ الىپ، كۇنشىعىستاعى قاراسۋ كولىنە قۇياتىن قوبدا وزەنى مەن، باتىس موڭعوليانىڭ اكىمشىلىك ورتالىعى بولىپ سانالاتىن، ءتورت عاسىرلىق تاريحى بار قوبدا قالاسىنا بايلانىستى.

ⅩⅨ عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىنان موڭعوليانى مەكەندەگەن قازاقتار العاش قونىستانۋ تۋرالى ىقتيارلىقتى وسى قوبدا قالاسىنداعى ءمانجى بيلەۋشىسىنەن سۇراعان ەدى. ال قوبدا ولكەسىنىڭ ءوزى موڭعوليا قۇرامىنا 1911 -جىلدان كەيىن عانا وتكەن. مانجى-چين يمپەرياسىنا قاراستى ءور التاي مەن قوبدا بەت قازاقتارى تاۋدى ارى اسىپ، بەرى اسىپ مەكەندەي بەرەتىن بۇل زاماندا جاساعان كوپتەگەن بەلگىلى تۇلعالاردىڭ شىعارماشىلىعى قازىرگى موڭعوليا مەن ق ح ر-عا ورتاق بولۋى زاڭدىلىق. بۇلاردىڭ قاتارىنا تانىمال اقىن، ءدىن عۇلاماسى اقىت قاجى ءۇلىمجى ۇلىن دا جاتقىزۋعا بولادى.

اقىت ءۇلىمجى ۇلى - التاي تاۋىنىڭ قىتايعا قاراعان بەتىندە تۋىپ وسكەنىمەن، شىعارماشىلىق تۇرعىدا كەمەلدەنىپ ءوسۋ كەزەڭى قوبدا بەتتە عۇمىر سۇرگەن جىلدارمەن تۇسپا- تۇس كەلەدى. اتاپ ايتقاندا ۇستازدىق قىزمەت جاساۋى، ەل يگى- جاقسىلارىمەن بىرگە قاجىلىق ساپارعا اتتانۋى، ەل- مەن جەر كورىپ، الىس- جۋىقپەن شىعارماشىلىق بايلانىستارىن ارتتىرعان شاقتارى قوبدا بەتتەگى جىلدارمەن ورايلاسادى.

سوندىقتان دا بولار، اقىت ءۇلىمجى ۇلىنىڭ موڭعولياداعى قازاقتارعا جاساعان رۋحاني ىقپالى وتە زور بولدى. اقىت ولەڭدەرى مۇنداعى حالىق اراسىندا كەڭ تارادى. اقىتتىڭ كەزىندە قازان قالاسىندا باسىلىپ جارىق كورگەن داستاندارىن جاتقا بىلەتىن، نەمەسە اقىن ولەڭدەرى مەن داستاندارىنىڭ قولجازبا نۇسقالارىن كۇنى بۇگىنگە دەيىن بايان- ولگييدىڭ ءار وڭىرىنەن تابۋعا بولادى.

اقىت قاجى شىعارماشىلىعى 1990 -جىلعا دەيىن وتباسىنداعى شاعىن داستارحان دەڭگەيىندە عانا ايتىلىپ كەلدى. سەبەبى، اتالعان ەلدەگى كوممۋنيستىك رەجيمنىڭ تاپتىق كوزقاراسىنا بايلانىستى، بايلار مەن فەودالدار، ءدىن وكىلدەرى تۋرالى ناسيحاتتاۋعا تىيىم سالىندى. اقىت قاجىنىڭ ەسىمى دە كەڭەس وداعىندا باستالعان قايتا قۇرۋ، جاريالىلىقتىڭ لەبى موڭعولياعا ەسە باستاسىمەن، قايتا ورالدى. وتكەن عاسىردىڭ 80-جىلدارى سوڭىنان اتالعان ەلدە اقىت قاجى شىعارمالارىن جيناقتاۋ، كىتاپ قىلىپ باستىرۋ جۇمىستارى قىزۋ قولعا الىندى. وتكەن عاسىردىڭ 80-90 -جىلدارى اقىت قاجىنىڭ ولەڭدەرىن، ءدىني، تاريحي داستاندارىن جاتقا بىلەتىن قاريالار ءاربىر ولكەدە كوپ بولعاندىقتان، اتالعان جۇمىستى اتقارۋ بارىسىندا اسا قيىنشىلىقتار تۋىنداماعان بولسا كەرەك. اقىت قاجى شىعارمالارىنىڭ قادىمشا، توتە جازۋمەن كوشىرىلگەن نۇسقالارى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەل ىشىنەن كوپ تابىلادى.

مىنە، وسىنىڭ ناتيجەسىندە بايان- ولگيي ايماعىندا 1991 -جىلى كاكەي جاڭجۇڭ ۇلىنىڭ جيناپ قۇراستىرۋىمەن «قاجىبايان»، 1994 -جىلى شىناي راحمەت ۇلىنىڭ قۇراسىرۋىمەن «عاقىليا» اتتى كىتاپتارى جارىق كورەدى.

ⅩⅨ عاسىردىڭ ورتاسى، ⅩⅩ عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا قازاق ادەبيەتىندە قالىپتاسقان ۇلكەن شوعىر - كىتابي اقىندار قاتارىنا جاتاتىن ءىرى شىعارماشىلىق يەسى. اقىت ءۇلىمجى ۇلى موڭعوليا قازاقتارى جازبا ادەبيەتىنىڭ، ونىڭ ىشىندە پوەما جانرىنىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ ءبىرى. كىتابي اقىنداردىڭ مەن فولكلورلىق سارىن باسىم حالىق اقىندارىنان ەداۋىر ايىرماشىلىعى بار.

«قازاقتىڭ جازبا ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن مۇسىلمانشا وقىعان ساۋاتتى اقىندار سالعانى ءسوزسىز. سوندىقتان دا جازبا ادەبيەتتىڭ العاشقى ۇلگىلەرىن حالىق پوەزياسىنىڭ ءدىني جانە عيبراتتىق تۇرلەرىنەن ىزدەۋ قاجەت» [1, 20]، - دەگەن ەكەن، الاششىل عالىم حالەل دوسمۇحامەد ۇلى.

اقىت ءۇلىمجى ۇلى تۋىندىلارىنىڭ مازمۇنى ءدال وسى ءدىني جانە عيبراتتىق سارىندا ەكەندىگىن ەسكەرسەك، مۇنىڭ ءوزى دە سول كەزەڭدەگى قازاق قوعامىندا قالىپتاسقان ءدىني، ساياسي احۋالعا قاتىستى دەپ ايتۋعا بولادى. ⅩⅩ عاسىردىڭ باسىنداعى قازاق، ءتىپتى قازاق عانا ەمەس، بارشا تۇركى الەمىندە جاديتشىلدىكتىڭ سارىنى ەسىپ، ۇلتتىق سانا سەزىمدە ورلەۋ پايدا بولىپ جاتقان ەدى. اقىت قاجىنىڭ ءدىني اعارتۋشىلىقپەن شۇعىلداناتىنى دا وسى تۇس ەدى.

اقىت قاجى ءۇلىمجى ۇلىنىڭ قوبدا بەت قازاقتارى ادەبيەتىندەگى پوەما جانرىن قالىپتاستىرۋداعى ورنىن قاراستىرۋ بارىسىندا اقىننىڭ ومىرىنە از- كەم توقتالماقپىز.

«اقىت ءۇلىمجى ۇلى التاي ايماعىنىڭ كوكتوعاي اۋدانىنان، مولقى رۋىنان بولىپ، 1868 (جىلان) جىلى قايىرتىدا تۋىلعان. اقىتتىڭ اكەسى ءۇلىمجى اتى شىققان باي دا، بي-مولدا دا ەمەس، ءۇپى-ءتاپى داۋلەتى عانا بار قاراپايىم شارۋا. اناسىنىڭ اتى جىبەك» [2, 8]، - دەپ جازعان ەكەن، اقىننىڭ ۇلى عازەز.

جاستايىنان عۇسمان اتتى اۋىل مولداسىنان جانە نەمەرە اعاسى سادىقتان ەسكىشە وقىپ حات تانىعان جاس جەتكىنشەك اقىت ەرجەتە باستاعان شاعىندا مولقى رۋىنىڭ ۇكىردايى جۋانعان قاجىنىڭ اۋلىنا بۇقارادان كەلىپ بالا وقىتقان ماحبۋبۋللا اتتى موللادان ساباق الىپ، الدىڭعى العان ءبىلىمىن تەرەڭدەتە باستايدى. بۇل تۋراسىندا اقىن كەيىنىرەك ءوزى جازعان عۇمىرباياندىق جىرىندا بىلاي دەپ جازادى:

پاقىر اقىت سويلەيدى ءاربىر تۇستان،

جاستان تۇركى تانىتتى مولدا عۇسمان.

سادىق اعا ۇيرەتتى ء«الىف- بي» دەپ،

تانىتتى حات- قاعازدى اسىعىستان،

ەرجەتىپ داموللادان الدىم ساباق،

ەسىمى- ءدۇر ماحۋبۋللا اسىل تالاپ.

بۇقاردىڭ اقسۇيەگى ءدال وزىنەن،

شىعادى دەمى سايىن عىلىم تاراپ [2, 6-7].

ماحۋبۋللا مولدادان تۇركي- شاعاتايشانى تانىپ، قاديمشە ساباق الادى. ءار بالانىڭ قابىلەتى ءتۇرلى بولاتىنى ول زاماندا دا انىق اڭعارىلسا كەرەك. اقىت ساباقتاستارى اراسىنان زەيىندىلىگىمەن، العىرلىعىمەن جىلدام كوزگە ءتۇسىپ، اراب ءتىلىن ءوز بەتىنشە ءتۇسىنىپ، وقي بىلەتىن دارەجەگە جەتەدى. وسىدان كەيىن بۇقارا، قازان، ستامبۋل ت. ب. قالالاردا شىعاتىن تۇركى تىلىندەگى كىتاپتارمەن تانىسا باستايدى.

ەل ىشىندە جۇرەتىن نوعاي، وزبەك ساۋداگەرلەرى مۇنداي كىتاپتاردى ءجيى اكەلىپ ساۋدالايتىن بولعان. حالىقتىڭ سۇرانىسىنا، ءارى پاتشا بيلىگىنىڭ ىقپالىنا جاراي، ول كەزدەگى قازاننان، ۋفادان جانە ت. ب. رەسەيگە قاراستى قالالاردان شىعاتىن كىتاپتاردىڭ كوبى «مۇحاممەديا»، «قيساسۋل- ءانبيا» سياقتى كىتاپتار بولعان ەكەن. بۇل كىتاپتاردىڭ مازمۇنى يسلام ءدىنىنىڭ كۇرەسكەرلەرى پايعامبارلار ومىرىنە قۇرىلاتىن بولعان. جاسىنان وسىنداي ءدىني داستانداردى داستانداردى وقىپ، زەيىنگە توقىپ جاتتاپ وسكەن اقىت بالا ءوزى دە ولەڭگە قۇمارتىپ، تىرناقالدى تالپىنىس ولەڭدەرىن جازا باستايدى. سونداي ولەڭدەرىنىڭ ءبىرى مىناۋ ەكەن:

ءۇلىمجى - ءبىزدىڭ اتامىز،

قۇدايعا كوپ-ءدۇر حاتامىز.

عىلىم نۇرىن ءبىر كورمەي،

قاراڭعى قايتىپ جاتامىز[2, 7].

اقىتتىڭ وسىلايشا اقىندىق جولعا ءتۇسىپ، ەرجەتە باستاعان شاعىندا التاي مەن قوبدا بەتتەگى ەل اراسىندا پوشتا قىزمەتىنە جۇمىسقا ورنالاسۋىنا مۇمكىندىك تۋادى. بۇل وعان ەكى وڭىردەگى ەلدى بىردەي ءبىلىپ، ارالاس- قۇرالاس بولۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. پوشتا قىزمەتى ارقىلى قازاندا شىعاتىن ادەبي تۋىندىلاردى الدىرىپ وقي باستايدى.

بۇل ونىڭ ولەڭ جازۋدىڭ تىڭ تەحنيكاسىن يگەرۋىنە، تانىمدىق تۇرىعىدا دامۋىنا زور يگى اسەر بەرەدى. جيىرما ەكى جاسىندا «جيھانشا» اتتى كولەمدى تۋىندىسىن جازادى. قوبدا بەكەتىندە جازىپ بىتىرگەن ول تۋىندىسىن قازانداعى كارىموۆتەر باسپاسىنا جولدايدى. داستان 1897 -جىلى كىتاپ بولىپ جارىق كورۋى زور قۋانىش، يگى لەپە بولادى.

وسىلايشا تانىلا تۇسكەن اقىتتى قوبدا بەتتەگى بوتاعارا، شۇبارايعىر رۋلارىنىڭ باردام، ورازبەك، لايىق قاتارلى ەل اعالارى بالالارىن وقىتۋ ءۇشىن قولقالاپ، وسى جاققا كوشىپ كەلۋىن وتىنەدى. مىنە، وسىلايشا اقىتتىڭ شىعارماشىل تۇلعا رەتىندەگى ءوسۋ، ورلەۋ جىلدارى قوبدا بەتكە كوشىپ كەلگەن كەزەڭنەن باستالادى.

اقىت ءۇلىمجى ۇلى قوبدا بەتتە، قازىرگى دەلۋىن ولكەسى اۋماعىندا بالا وقىتا ءجۇرىپ شىعارماشىلىقپەن شۇعىلدانادى. وسى كەزەڭدە جازعان تۋىندىلارى 1908 -جىلى قازان قالاسىندا «احۋال حيكمەت» دەگەن اتپەن جارىق كورەدى. اقىت اقىننىڭ اتاق- داڭقى قوبدا بەتكە تۇگەل ءمالىم بولادى. قوبدا بويىن مەكەندەگەن باردام، لايىق، ورازبەك باستاعان ءبىر توپ اۋقاتتىلار مەككە- مەدينەگە قاجىلىق ساپارعا شىقپاق بولادى.

اقىت اتالعان قاجىلاردى ەكى كۇنشىلىك شەكاراعا، ويعىر باسىنا دەيىن شىعارىپ سالۋعا بارادى. وسى كەزدە قاجىلار اقىتقا تاعى دا قولقا سالادى: «سەن اراب ءتىلىن بىلەسىڭ. قاجىلىق جولدا بۇل بىزگە ۇلكەن كومەك بولاتىنى انىق. جولعا كەتەتىن شىعىنىڭدى ءبىز كوتەرەمىز. بىزبەن بىرگە قاجىلىق ساپارعا شىعۋىڭدى وتىنەمىز»، - دەيدى. كارى اكەسى ۇلىمجىمەن، وتباسىمەن قوشتاسپاعانىن ايتىپ ءبىراز تارتىنعانىمەن، ساپارعا شىققان قاجىلاردىڭ كوڭىلىن قيماي، كەلىسىم بەرەدى. وسى ساپاردىڭ ناتيجەسى - جولساپارناما سيپاتىنداعى «قاجىبايان» داستانى.

مۇندا اۋىلىنان اتتانعاننان باستاپ، قازىرگى قازاقستان، رەسەي، ۋكراينا، تۇركيا، سيريا، مىسىر، ساۋد ارابياسى قاتارلى ەلدەر تۋرالى، ءار جەردە كورگەن حيكمەتتەر مەن قيىندىقتار جايىندا ولەڭ تىلىمەن باياندايدى. اقىتتىڭ بۇدان كەيىنگى عۇمىرىندا ونىڭ ەسىمىنە «قاجى» انىقتاۋىشى جازىلاتىن بولدى.

اللاھي ساعان جىلاپ قالام الدىم،

تاۋەكەل ءبىر ءىسىمدى ساعان سالدىم.

جارانلار، اتىم - اقىت، موللا ءتايىپ،

جاسىمدا وتىز توعىز مەككە باردىم.

سۇراساڭ اباق كەرەي - ارعى زاتىم،

كورگەن جول - ءتامسىل ەتىپ جازعان حاتىم.

التايدا ءۇلىمجىۇعلى اقىت ەدىم،

«ءتايىپ» دەپ باداۋيلەر قويعان اتىم [3, 11]، -دەپ جازادى «قاجىبايان» داستانىندا. باداۋيلەر ءمىناجات ساپارىندا كورسەتكەن مىنەز- قۇلقىنا قاراي قاجىلارعا ات بەرەتىن بولسا كەرەك. سوندا اقىت قاجىعا ءتايىپ ياعني، «جاعىمدى» دەگەن ماعىناداعى اتتى بەرگەن ەكەن. قاجىلار اۋرۋ مەن اشتىقتى باستان كەشە وتىرىپ، مەككەگە جەتەدى. وزگە قاجىلار ءدىني راسەمدەرىن وتەپ بولعان سوڭ ەلگە قايتۋعا بەتالعاندا، اقىت قاجى قۇدىسقا (يەرۋساليم)، شامعا (داماسكىگە)، ءماديناعا ساپار شەگىپ، ءبىلىمىن تولىقتىرادى.

قاجىلىق ساپاردان كەلگەن سوڭ، اقىتتى ەل-جۇرت ءدىني ماسەلەلەردى شەشەتىن قازى ەتىپ سايلايدى. ءدىني راسىمدەردى اتقارا ءجۇرىپ اقىت قاجى ءۇلىمجى ۇلى كوپتەگەن نازىم ولەڭدەر جازادى.

«اقىتتىڭ قىرىق نازىمى» دەيتىن ايگىلى سيكلدى جىرلارىنا قازاق قوعام ومىرىندەگى ادامداردىڭ ورنى، جاقسىلىق پەن جاماندىق، ت. ب. حال- احۋالدار ارقاۋ بولادى.

اقىتتىڭ «حيسسا-ي جيھانشاح تامۋز شاح ۇعلى»، «حيسسا- ي عابدۋلمۇلىك»، «احۋال حيكمەت»، «ءابيات عاحيديا»، «كەرەي يشانى مۇحاممەد ءمۇھمين»، «حيسسا-ي سايفىلمالىك»، «ءتارجىما-ي اقىت ءۋالاد ءۇلىمجى»، «مۇحاممەدقانافيا»، «سامۇرىق قۇس»، «اباق كەرەي شەجىرەسى»، «ەر جانىبەك»، «سماعۇلدىڭ حيكاياسى» ت. ب. داستاندارىنىڭ كوبى كىتاپ بولىپ جارىق كوردى. كەيبىرەۋلەرى باسپاعا جەتكىزۋشىلەردىڭ اتىمەن شىققانى، ولاردىڭ ىشىندەگى «اقىت پاقىر جىلايدى» دەگەن سوزدىك قولدانىسقا قاراپ، ءشۇباسىز اقىتتىكى ەكەندىگىنە كوز جەتكىزۋگە بولادى.

جالپى العاندا اقىت ءۇلىمجى ۇلىنىڭ قالامىنان تۋعان داستانداردى تاقىرىپتىق، مازمۇندىق سيپاتى جاعىنان شىعىستىق ۇلگىدەگى نازيراگويلىك، ءدىني جانە تاريحي داستاندار دەپ ۇشكە ءبولىپ قاراستىرۋعا بولادى.

اقىت ءۇلىمجى ۇلى - ءدىني تاقىرىپتا اسا ءوندىرتىپ جازعان اقىنداردىڭ ءبىرى. جيىرما ەكى جاسىنان باستاپ ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزەڭىنە دەيىن اتالعان تاقىرىپتا جازعان ونداعان داستاندارى سوزىمىزگە دالەل بولادى. سوندىقتان دا اقىت ءۇلىمجى ۇلىنىڭ تۇتاس قازاق ادەبيەتىندەگى ءدىني اقىندار، نەمەسە كىتابي اقىندار اراسىندا وزىندىك بيىك ورنى بار.

بەلگىلى ادەبيەتتانۋشى عالىم الما قىراۋبايەۆا كىتابي اقىندار شىعارماشىلىعى تۋرالى بىلاي دەپ اتاپ كورسەتەدى: «ⅩⅩ عاسىردىڭ باس كەزىندەگى كىتابي اقىن- شايىرلار قاتارىندا ءماشھۇر ماقىش قالتاي ۇلى، ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەي ۇلى، جۇسىپبەك قوجا شايحيسلام ۇلى، سۇلتان ءشادى جاڭگىر ۇلى، اقىلبەك سابال ۇلى، نۇرالى نىسانباي ۇلى، قاراساقال ەرىمبەت، اقىت ۇلىمجى ۇلى، تۇرماعامبەت ىزتىلەۋ ۇلى، ومار شوراياق ۇلى، مولدا مۇسا سەكىلدى كوپتەگەن اقىنداردى اتاۋعا بولادى» [4, 13]. جوعارىدا اتتارى اتالعان اقىنداردىڭ قاي- قايسىسى بولسىن، ءوزىنىڭ اقىندىق الەۋەتى، قالدىرعان تۋىندىلارىنىڭ كولەمى تۇرعىسىندا وسال تۇلعالار ەمەس.

اقىت ءۇلىمجى ۇلى - قازاق دالاسىنا جاديتشىلدىك تاراي باساتعان كەزدە جارقىراي كورىنىپ، الىس تۇكپىردەگى التاي قازاقتارى اراسىندا ءبىلىم ساۋلەسىن شاشقان قايراتكەر تۇلعا بولۋىمەن قاتار، تۋعان حالقىنىڭ كۇندەلىكتى ءومىر سالتىندا ۇستانىم-ۇلگى بولارلىقتاي، الۋان ءتۇرلى عيبراتتى داستاندار، تاربيەلىك ولەڭدەر جازدى.

«مولدا دەگەن - يسلام ءدىنىنىڭ كانوندارىن ۇعىندىرىپ، ءدىني راسىمدەر جاسايتىن ادامدار» دەگەن تۇسىنىك اقىت ءۇلىمجى ۇلىنىڭ ءىس- ارەكەت باعىتىنا تولىقتاي كەلە قويمايدى. ول - شىعارماشىلىق ادامى. قوبدا بەت قازاعىنا جازبا ادەبيەتتىڭ ۇلگىسىن تاراتىپ، ءبىلىمنىڭ نۇرىن شاشقان جاڭاشىل اقىن.

«جازۋ ادەبيەت دەپ جازىلعان شىعارمالاردى ايتامىز. جازىلعان شىعارمالار قازاققا جازۋ تاراي باستاعاننان بەرى قاراي شىققان سوزدەر. قازاققا جازۋ دىنمەن بىرگە كەلگەن. قازاق ىشىندە مولدالىق قىلىپ، ءدىن ۇيرەتۋشىلەر، بالا وقىتۋشى قوجالار، نوعاي مولدالار بولعان سەبەپتى جازبا ءسوزدى شىعارۋشىلار دا باستاپقى ۋاقىتتا سولار بولعان» [5, 13]، - دەگەن احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ سوزىنە ساياتىن بولساق، اقىت قاجىنىڭ التاي مەن قوبدا بەت قازاعى الدىنداعى ۇستازدىق قىزمەتى، جازبا ادەبيەتتى قالىپتاستىرۋداعى ەڭبەگى ايقىندالا تۇسەدى. اقىت ءۇلىمجى ۇلىنىڭ داستاندارى تۋرالى بۇدان كەيىنگى ماقالالارىمىزدا كەڭىنەن توقتالاتىن بولامىز.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى

1 ح. دوسمۇحامەد ۇلى الامان. - الماتى: انا ءتىلى، 1991. - 211 -بەت.

2 ا. ءۇلىمجى ۇلى عاقىليا. - ولگي: بايان- ولگي ايماقتىق باسپاحانا، 1994. - 328 -بەت.

3 ا. ءۇلىمجى ۇلى قاجىبايان. - ولگي: بايان-ولگي ايماقتىق باسپاحاناسى، 1991. - 112 -بەت.

4 ا. قىراۋبايەۆا قازاق ادەبيەتىندەگى شىعىستىق قيسسا-داستانداردىڭ ءتۇپ-توركىنى مەن قالىپتاسۋى. فيلول. ع. د. ديسس. - الماتى: 1997. - 337 ب.

5 بايتۇرسىنوۆ ا. اق جول (زەرتتەۋ مەن ولەڭدەر). - الماتى: جالىن، 1991. - 464 -بەت.

اۆتور: اسىلبەك بايتان ۇلى

«ادەبيەت پورتالى»


سوڭعى جاڭالىقتار