بوكس پاتشاسى مۇحاممەد ءالي ومىرىندەگى ايەلدەر
ونىڭ ەسىمى مەن بوكس ۇعىمى ەگىز سەكىلدى. داڭقتى بوكسشىنىڭ جەكە ءومىرى اسا قۇپيا ەمەس. وتباسىلىق جاعدايى دا جالپاق جۇرتقا ايان. رەسمي تۇردە ءتورت رەت ۇيلەنگەن. الەم تانىعان بوكسشىنى جاقسى كورگەن ارۋلار قانشاما؟ ونىڭ جانىنان سانبيكە دە، اكتريسا دا، ءانشى دە، ءبيشى دە تابىلدى. بالا كەزىندە ءالي وتە ۇيالشاق بولعان.
قىزدار سوزبەن، بولماسا كوزبەن قاعىتا كەتسە، ءتىلى كۇرمەلىپ، ءۇن قاتپاي قالادى ەكەن. ءبىراق العاشقى ايەلىمەن تانىسقاندا ءبارى باسقاشا بولعان دەسەدى... 
مۇحاممەد ءالي ءبىرىنشى ايەلى سونجدي رويمەن شاڭىراق كوتەرگەندە جيىرما جاسقا ەندى عانا تولعان. ءوزى - بوكسشى، ال ايەلى مەيرامحانالاردىڭ بىرىندە داياشى بولدى. تۇستەنەم دەپ بارىپ تانىسقان. ءبىر اي عانا تانىس بولىپ ءجۇرىپ، ارى قاراي رەسمي تۇردە نەكە قيعان.
باستاپقىدا بوكسشى ءومىرى ەرتەگى ىسپەتتى بولدى. مەيرامحانا، كلۋب، كينو... ءبارى-ءبارى كەزەگىمەن ءوتىپ جاتتى. جۇبايىن جۇرت الدىندا الىپ جۇرۋدەن ءبىر ءسات تە ارلانبادى. سەبەبى سوندجي قارا تورىنىڭ حاس سۇلۋى بولاتىن. وزىندىك تالعامى مەن كيىم ۇلگىسى دە بوكسشىنى تاڭ-تاماشا قىلاتىن. ءبىر قيىن تۇسى - ول مۇسىلمان ەمەس ەدى...
ال كاسسيۋس كلەي بولسا «يسلام ۇلتى» قوزعالىسى قۇرامىنا قوسىلىپ ۇلگەرگەن. «ايەلىڭە يسلام ءدىنىن قابىلدات، ۇيدە وتىرسىن» دەپ بوكسشىعا ۇگىتتەگەندەر كوپ بولدى. ونىڭ ىشىندە ۇيىم باسشىسى دا بار ەدى. بوكسشى وزگەنىڭ ايتقانىنا قۇلاق اسپاۋعا تىرىستى. ءبىراق ساندجيمەن ۇزاق وتاسا المادى. ارالارىندا ۇرپاق تا بولعان جوق. 1965 -جىلدىڭ جازىندا ەكەۋى ءبىرجولا اجىراسۋ جايلى شەشىم قابىلدادى. 
مۇحاممەد ءالي چەمپيون اتانىپ، اتاعى جەر جارىپ تۇرعان كەز. جالعىزدىعى دا ۇزاق جىلدارعا سوزىلعان جوق. 1967 -جىلدىڭ 17 -تامىزىندا بەليندا بويدپەن ۇيلەندى. ول دا قارا ءناسىلدى قىز بولاتىن. ول العان ايەلدىڭ بارلىعى قارا ءناسىلدى. بالكىم، «يسلام ۇيىمىنىڭ» وسىنداي شارتى بولۋى دا مۇمكىن... بەليندا وتە جاس بولدى. مۇحاممەد اليگە تۇرمىسقا شىققاندا 17 جاستا ەدى. بوكسشى بولسا 25 كە كەلگەن كەزى. ەكىنشى جۇبايى العاشقىسى سەكىلدى اسا سۇلۋ ەمەس. ءبىراق تارتىمدى، ءبىر كورگەندە باۋراپ الاتىن جىلى شىرايلى بولاتىن.
ەرىنىڭ ايتقانىنا قارسىلىق تانىتقان جوق. بىردەن يسلام ءدىنىن قابىلداپ، ەسىمىن حاليلا الي دەپ وزگەرتتى. مۇحاممەد ءالي كىشكەنتايىنان ءتاتتى تاعامداردى جاقسى كوردى. بىردە كوفە مەن ءتاتتى نان جەۋ ءۇشىن مۇسىلماندارعا ارنالعان شاعىن مەيرامحاناعا باس سۇعادى. بەليندانى وسىندا كەزدەستىرەدى. بوكسشى ءوز ءومىربايانىندا وسى ءبىر ءسات جايلى دا جازادى.
- مۇسىلمان كونديتەرلىك ورتالىعىندا نەگە وزگە ءدىن وكىلى جۇمىس ىستەپ ءجۇر دەگەن وي كەلدى. دەمەك ول وسى جولعا جاقىن جۇرگەن. تەك دۇرىس باعىت سىلتەۋ عانا قاجەت ەدى، - دەپ ەسكە الادى ايەلىنىڭ يسلام ءدىنىن قابىلداعانى جايلى.
1968 -جىلى ەكى جاس بالا ءسۇيدى. بوكسشىنىڭ قىزى ماريۋم دۇنيەگە كەلدى. اراعا 2 جىل سالا ەگىز قىزدارى دجاميلا مەن راشيدا ءومىر ەسىگىن اشتى. 1972 -جىلى بوكسشىنىڭ ءىزباسارى مۇحاممەد ءالي (كىشىسى) ومىرگە كەلدى. ءبىراق 1970 -جىلداردان كەيىن ەكى جاس اراسىنا سىزات تۇسە باستادى. بوكسشىنىڭ سوڭىنان ەرگەن ارۋلار كوپ بولدى. اسىرەسە ۆەرونيكا پورشپەن قارىم-قاتىناسى اممەگە ايان بولا باستادى.
مۇحاممەد ءالي مەن حاليلا 1977 -جىلى اقىرى اجىراسىپ تىندى. ال ول كەزدە بوكسشىنىڭ ۆەرونيكادان حانا ەسىمدى قىزى بولدى. ال ۇيلەنگەن كەزدەرىندە ءۇشىنشى ايەلىنىڭ اياعى لەيلاعا اۋىر ەدى. كەيىننەن لەيلا ءالي اكە جولىن قۋىپ، ابسوليۋتتى الەم چەمپيونى اتاندى. سپورتشى مەن فوتومودەل 9 جىل نەكەدە بولدى. ۆەرونيكا وتباسىلىق ومىرلەرىنە جەڭىل-جەلپى قارادى. بوكسشىنىڭ وزگە ايەلدەن تۋعان بالالارى جايلى ەستىسە دە، قۇلاق اسپاۋعا تىرىستى. سەبەبى ءوزى دە حانانى سولاي تاپتى ەمەس پە؟ ال «يسلام ۇلتى» قوزعالىسى اليگە «ءاي» دەگەن جوق. ەلايدج مۇحاممەد كوز جۇمىپ، ورنىنا كەلگەن ۋوللەستىڭ بوكسشىمەن جۇمىسى بولمادى. 1986 -جىلى مۇحاممەد ءالي مەن ۆەرونيكا پورش ەشقانداي ايقاي- شۋسىز اجىراسىپ، ەكى جاققا كەتتى. وسى جىلدىڭ كۇزىندە بوكسشى ءتورتىنشى رەت ۇيلەندى.
بالا كەزدەگى تانىسى يولانتا ۋيليامسپەن وتاۋ قۇردى. ونى ءبارى لونني دەپ ەركەلەتەتىن. سول لونني سپورتشى سوڭعى ساپارعا اتتانعانعا دەيىن جانىندا بولدى. 30 جىل... 
ەكەۋى بالا سۇيگەن جوق. بەس جاسار بالا اسساد ءاميندى (1981 -جىلعى) اسىراپ الدى. ول دا كاسىبي سپورتشى بولدى. ءبىراق بوكسشى ەمەس، بەيسبولشى. لونني مۇحاممەد ءالي ءۇشىن كوپ ەڭبەك ءسىڭىردى. كاسىبى مەن دىندەگى جولىن جالعادى. وعان ءارقاشان قولداۋ ءبىلدىرىپ، جاعدايىن جاساي ءبىلدى. دەرتكە شالدىققان بوكسشىدان لونني تەرىس اينالعان جوق.
كەرىسىنشە سپورتشىنىڭ قوعامنان ءبولىنىپ قالماۋى ءۇشىن كۇش سالدى. ەكەۋى الەمدى ارالاپ ساياحات جاسادى. ءتۇرلى سپورتتىق شارالاردا قۇرمەتتى قوناق بولدى. سپورتشىنىڭ تۋىستارى لونني مۇحاممەد ءاليدىڭ جانىندا بايلىعى ءۇشىن ءجۇر دەگەن ويدا بولدى. ول ويلارىنان اينىعان دا ەمەس. ءبىراق لونني بوكسشىعا ادال جار بولىپ، قايىرىمدىلىق ءىسىن جالعاي ءبىلدى. پاركينسون دەرتىنە شالدىققاندارعا كومەك قولىن سوزاتىن ورتالىق قۇردى. ءتۇرلى قايىرىمدىلىق قورلارىنىڭ اشىلۋىنا سەپتىگىن تيگىزدى. 
- جەلىدە مۇحاممەد ءالي مەن لوننيدىڭ قارتايعان شاقتاعى جان تەبىرەنتەر ءبىر سۋرەتى بار. لونني ەرىنىڭ باسىنان ءسۇيىپ تۇرعان ءسات. ول ەشقانداي دا ارنايى جاسالعان فوتو ەمەس، شىنايى سەزىمنىڭ كورىنىسى. لوننيدى كوپشىلىك بەكەر كىنالايدى. ول بارلىق ايەلدەرىنىڭ اراسىندا بوكسشىعا ناعىز قولداۋ ءبىلدىرىپ، قورعان بولا ءبىلدى، - دەپ جازادى جازۋشى پول مورگان «مۇحاممەد ءالي: عاسىر جەكپە-جەگى» اتتى كىتابىندا.
Massaget.kz