ماكسيم گوركي. وپاسىزدىڭ اناسى
كوكپەڭ-كوك تەمىر قۇرسانعان جاۋدىڭ قالانى قاتتى قىسپاققا الىپ، قاماپ جاتقانىنا بىرنەشە اپتا بولىپ قالعان ەدى؛ جاۋدىڭ ءتۇن سايىن لاۋلاتا جاققان وتتارى قالا دۋالدارىنا قاپ-قارا تۇنەك ىشىنەن قىرۋار قىپ-قىزىل كوزشە قادالىپ، تابالاي لاپىلداعان كەزدە، سول ءبىر اڭدي مازداعان وت قاماۋداعى قالا تۇرعىندارىنىڭ كوڭىلىنە سۇمدىق ءبىر وي دا سالاتىن.
قالاداعى جۇرت دۋالداردان بارعان سايىن قىل مويىنعا تاياپ، قىسىمعا الىپ كەلە جاتقان جاۋدىڭ ەربەڭدەگەن قارا كولەڭكەلەرىن وت توڭىرەگىنەن كورىپ تە ءجۇردى: سەمىز اتتاردىڭ وقىرانعان داۋىسى، قارۋ-جاراقتىڭ سىلدىراعان دىبىسى كەلىپ، جەڭەتىنىنە كوزدەرى كامىل جەتكەن ادامداردىڭ قارقىلداعان كۇلكىسى مەن شىرقاتا سالعان اندەرى دە ەستىلىپ تۇرعان ەدى، - ءسىرا، جاۋدىڭ ءانى مەن كۇلكىسىن ەستىگەننەن قيىن نارسە بولا قويار ما ەكەن؟
قالا حالقى سۋ الاتىن بۇلاق اتاۋلىعا جاۋ ولگەن ادامداردىڭ مۇردەسىن تاستاپ، دۋال اينالاسىنداعى ءجۇزىم ەگىستەرىن ورتەپ، ەگىن-جايدى تاپتاپ، باقتاردى قىرقىپ قۇرتقان ەدى؛ ءسويتىپ جاۋ كۇن سايىن زەڭبىرەك پەن مىلتىقتان وق اتىپ، جان-جاعى جالاڭاشتانعان قالانى قارشا بوراعان شويىن- قورعاسىننىڭ استىنا الىپ تۇرعان بولاتىن.
ۇرىستان قالجىراپ، قارنى اشقان سولداتتاردىڭ لەك-لەگى قالانىڭ قىپ-قىلتا كوشەلەرىندە جابىعا اياڭداپ جۇرگەن ەدى؛ ءۇي- ءۇيدىڭ تەرەزەلەرىنەن جارالىلاردىڭ بەۋ- بەۋلەگەن ىڭقىلى، ساندىراقتاعان ادامداردىڭ ايقاي- اتتانى، دۇعا قىلعان ايەلدەر مەن جىلاعان بالالاردىڭ داۋىستارى كەلەدى. كۇڭكىلدەپ، كۇبىرلەپ قانا سويلەسىپ، ءبىرىنىڭ ءسوزىن ءبىرى جارىم سوزدەن توقتاتىپ، «جاۋ شابۋىلعا شىعىپ كەلە جاتقان جوق پا ەكەن» دەپ ەلەڭدەپ، ىنتىعا قۇلاق ءتۇرىپ قويادى وزدەرى.
تىرشىلىك اسىرەسە ىمىرتتان بەرى قاراي قيامەت ءبىر قيىنعا اينالعان ەدى، ويتكەنى، بۇل كەزدە قۇلاققا ۇرعان تاناداي تىنىشتىقتا ىڭقىلداعان جانە زارلاعان داۋىستار سايراپ ءارى سامبىرلاي ەستىلىپ، شالعايداعى تاۋ قويناۋىنان شۇباتىلىپ شىققان قارا- كوك كولەڭكە جاۋ جاقتى جاسىرىپ، شالا-شارپى بۇزىلعان دۋالدارعا قاراي جىلجىپ، قاپ- قارا تاۋ وركەشتەرىنىڭ ۇستىنەن اي، سەمسەردىڭ سوققىسىنان قيراپ قياندا قالعان قالقان تارىزدەنىپ، جاڭا عانا تۋىپ كەلە جاتقان بولاتىن.
ەشقايدان كومەك كۇتپەي، كۇن سايىن كۇدەرىن ءۇزىپ، جۇمىس پەن اشتىقتان ابدەن تيتىقتاعان جۇرت وسى ءبىر ايعا، سۇستيعان تاۋ وركەشتەرىنە، قويناۋدىڭ قاراۋىتقان اڭعارى مەن قيقۋلاعان جاۋ جاساعىنا ۇرەيلەنە قاراپ تۇرعان ەدى، ويتكەنى، وسىلارىنىڭ ءبار- ءبارى دە ويلارىنا تەك اجالدى عانا سالعان ولاردىڭ جىلت ەتىپ جاندارىن جۇباتقانداي جالعىز جۇلدىزى دا جوق بولاتىن.
قورىققاننان ءۇي- ۇيگە جۇرت جارىق جاقپاي، كوشە- كوشەنى قويۋ تۇنەك باسىپ تۇرعان وسىناۋ شاقتا باسىنا قارا پلاش بۇركەنىپ، ءۇن- ءتۇنسىز اياڭداعان ءبىر ايەل، اۋماعان تۇڭعيىقتىڭ تۇبىندەگى بالىقتاي، تۇنەك ىشىنەن قاراڭ ەتە قالعان ەدى.
ونى كورە قويعان جۇرت ءبىر- بىرىنەن سۇراسا كەتتى:
- مىناۋ سول ما؟
- سول!
ءسويتىپ، وزدەرى قاقپالاردىڭ استىنداعى قۋىس- قۋىسقا تىعىلىپ نەمەسە ونىڭ قاسىنان ۇندەمەي، تومەن قاراپ، جۇگىرە باسىپ ءوتىپ كەتتى دە، كۇزەتشى اسكەر باستىعى ايەلگە قاتاڭ سويلەپ ەسكەرتىپ قويدى:
- تاعى دا كوشەگە شىقتىڭىز با، موننا مارياننا؟ ابايلاڭىز، ءولتىرىپ كەتۋلەرى مۇمكىن، وعان ايىپتىنى ەشكىم دە ىزدەپ جاتپايدى...
ايەل كوكىرەگىن كەرىپ، كۇتە قالعان ەدى، ءبىراق وعان قول كوتەرۋگە باتىلى بارمادى ما ەكەن الدە جەركەندى مە ەكەن، كۇزەتشى ايتەۋىر جانىنان جاي عانا وتە شىقتى؛ قارۋلى ادامدار ونىڭ قاسىنان، ولىك سىقىلدى، اينالىپ وتە بەردى دە، قاراڭعىدا قالىپ قويعان ايەل، قالانىڭ كوردەن تۇرعان قىرسىعىنداي، قاپ- قارا بولعان بويى، مەڭىرەۋ تارتىپ، ءبىر كوشەدەن ەكىنشى كوشەگە ءتۇسىپ، الدەقايدا تاعى دا جاپادان- جالعىز، ەپتەپ باسىپ كەتە باردى، بۇل كەزدە اينالادا: كۇڭىرەنگەن، ەڭىرەگەن، دۇعا قىلعان ادامدار مەن جەڭىستەن كۇدەر ۇزگەن سولداتتاردىڭ جابىققان سوزدەرىنىڭ جان ەلجىرەتكەندەي زارلى ۇندەرى ىزىڭداپ، ونىڭ قىر سوڭىنان قالماي دا قويعان بولاتىن.
ازاماتشا ءارى انا بولا تۇرىپ ايەل بالاسى مەن وتانى جايىندا ويلاناتىن: ونىڭ جايدارى ءارى قايىرىمسىز- قاتال بالاسى بۇگىندە قالانى ويرانداپ جاتقان ادامداردى باستاپ جۇرگەن ەدى؛ بالاسىنا ايەل كۇنى كەشە عانا، ءوزىنىڭ وتانىنا تارتقان ءبىر اسىل سىيىنداي كورىپ، ءارى ءوزى دۇنيەگە كەلىپ، بالا تاۋىپ، ونى تاربيەلەپ وسىرگەن ۇياسى - قالا ادامدارىنا كومەكتەسسىن دەپ ءيىپ بەرگەن ىزگى ءبىر كۇشىنە بالاپ قارايتىن. جۇزدەگەن جەلىگە تارتىلعان وسى ءبىر جۇرەك ءوزىنىڭ اتا- بابالارى ءۇي سالىپ، قالا دۋالدارىنا قالاعان تاستارعا، بۇگىندە تۋعان- تۋىسقاندارىنىڭ سۇيەگى جاتقان جەرىنە، اڭىزدارعا، اندەر مەن ادام ارماندارىنا نىق شىرمالعان ەدى، سويتكەن جۇرەكتىڭ ەندى دۇنيەدەگى ەڭ جاقىن ادامىنان ايىرىلىپ زار يلەپ جۇرگەن جايى وسى: ونىڭ ءوزى ءبىر تارازى ءتارىزدى دە بولعانمەن، ءبىراق سول تارازىعا بالاسى مەن قالاسىنا دەگەن ماحابباتىن قانشا تارتىپ كورسە دە، قايسىسىنىڭ جەڭىل، قايسىسىنىڭ اۋىر ەكەنىن ءوزى بىلە الماي دا قويعان ەدى.
ءسويتىپ ايەل كوشە- كوشەنى ءتۇن سايىن وسىلاي شارلاپ جۇرگەن كەزدەرى تانىماعان كوپتەگەن جۇرت قارا جامىلعان ونى اۋەلدە اجالدىڭ اركىمگە ايان سۇلدەسىنە جورىپ، شوشىناتىن بولسا، تاني كەلە وپاسىزدىڭ اناسىنان بەزىپ، اۋلاق كەتەتىن.
دەگەنمەن، ءبىر كۇنى ايەل قالا دۋالىنىڭ قاراڭعى تۇكپىرىنەن باسقا ءبىر ايەلدى كورگەن ەدى: ءبىر مۇردەنىڭ قاسىندا شارت جۇگىنىپ، تومپايعان توپىراقتان اۋماي تىرپ ەتپەستەن جۇلدىزدارعا مۇڭايا قاراپ، دۇعا قىلىپ وتىرعان سول ءبىر ايەلدىڭ توبەسىندە، دۋال ۇستىندە كۇزەتشى اسكەرلەر كۇبىرلەي سويلەسىپ، تاستىڭ قىرىنا قاجالعان قارۋ- جاراق شىقىرلاپ شىقىلداپ تۇر ەكەن.
وپاسىزدىڭ اناسى ايەلدەن سىر تارتىپ سۇراي قويدى:
- كۇيەۋىڭ بە؟
- جوق.
- باۋىرىڭ با؟
- بالام. كۇيەۋىمدى وسىدان ون ءۇش كۇن بۇرىن ولتىرگەن ەدى، مىنانى بۇگىن ءولتىرىپ كەتتى.
ءسويتىپ، ولگەن جىگىتتىڭ اناسى جۇرەسىنەن وتىرعان جەرىنەن تۇرەگەلىپ:
- ءبارىن دە ءبىر مادوننا كورىپ، ءبىلىپ وتىر، رازىمىن ءبىر سوعان! - دەدى تاۋبە عىپ.
- نەسىنە رازىسىڭ؟ - دەپ ەدى العاشقى ايەل، اناۋ تۇرىپ:
- قازىردە، مۇنىڭ وتان ءۇشىن شايقاسىپ، ءشايىت بوپ جاتقان كەزىندە ايتۋىما بولادى ەندى، وزىنەن اۋەلدە قورقاتىن دا ەدىم: ويتكەنى، مىنەزى ۇشقالاقتاۋ كەلگەن مۇنىڭ دۋماندى ومىرگە جانى قاتتى قۇمار دا بولاتىن، ءسويتىپ دۇشپانىمىزدىڭ قولباسشىسى بولىپ جۇرگەن، اللا مەن ادامنىڭ قاساقى جاۋى، ءوزىن كوتەرگەن قۇرساعىمەن قوسا قارعىس اتقىر مارياننانىڭ بالاسىنا ۇساپ، سول ءبىر دۋماندى ومىرگە بولا قالاعا وپاسىزدىق ىستەپ كەتپەسە يگى دەپ سەسكەنەتىن دە ەدىم!...- دەدى.
مارياننا بەتىن باسىپ، اياڭداپ اۋلاق كەتتى دە، ەرتەڭىنە تاڭەرتەڭ قالانىڭ قورعاۋشىلارىنا كەلىپ:
- بالامنىڭ وزدەرى دە جاۋ بوپ شىققاندىعى ءۇشىن نە مەنى ولتىرىڭدەر دە، نەمەسە ماعان قاقپانى اشىپ بەرىڭدەر، بالاما بارامىن.. .- دەدى.
- سەن - ادامسىڭ، سوندىقتان ساعان وتان قىمبات بولۋعا ءتيىس؛ سەنىڭ بالاڭ ءبىزدىڭ ءارقايسىمىزعا قانداي جاۋ بولسا، ساعان دا سونداي جاۋ - دەپ ەدى ولار.
- مەن - انامىن، - دەدى ايەل، - مەن ونى جاقسى كورەمىن جانە ونىڭ مۇنداي بولعانىنا ءوزىمدى ايىپتىمىن دەپ تە سانايمىن.
سول جەردە ولار مۇنى قايتسەك ەكەن دەسىپ، اقىلداسا كەلدى دە، مىناداي بايلام جاسادى:
- ادىلدىگىنە كەلگەندە، ءبىز سەنى بالاڭنىڭ كۇناسىنا كۇيدىرىپ ولتىرە المايمىز، ويتكەنى، مۇنداي سۇمدىق كۇنانى ونىڭ قۇلاعىنا قۇيا الماعانىڭدى بىلەمىز، ءسويتىپ سەنىڭ اۋىر قاسىرەت شەگەتىنىڭدى دە ءىشىمىز سەزەدى. ءبىراق سەنىڭ قالاعا ءتىپتى امانات ەسەبىندە دە كەرەگىڭ جوق، ويتكەنى، بالاڭ سەنىڭ قامىڭدى ويلامايدى، ول پەرىنىڭ ءوزى سەنى ءتىپتى ۇمىتىپ تا كەتتى عوي دەپ ويلايمىز، ءسويتىپ وزىڭە ەگەر لايىق كورەتىن بولساڭ، سەنىڭ تارتقان سازايىڭ وسى ەندى! بۇل بىزگە ءتىپتى ولىمنەن دە سۇمدىق سىقىلدى!
- يا! - دەدى ايەل. - بۇل - ولىمنەن دە سۇمدىق.
ولار قاقپانى اشىپ، ايەلدى سىرتقا شىعارىپ جىبەردى دە، ءوزىنىڭ بالاسى توككەن قانعا كىلكىگەن تۋعان جەرىنىڭ توپىراعىن باسىپ كەتىپ بارا جاتقان ايەلدىڭ ارتىنان دۋالعا شىعىپ ۇزاق قاراپ تۇرىپ قالدى: ايەل جەردەن اياعىن ارەڭ الىپ، قالا قورعاۋشىلارىنىڭ مۇردەلەرىنە باس ءيىپ، قيراعان قارۋ- جاراقتاردىڭ قالدىعىن اياعىمەن جەركەنە تەۋىپ، باياۋ عانا باسىپ بارا جاتقان ەدى، - ويتكەنى، ايەلدەر تەك ءومىردى قورعايتىن قارۋ عانا بولماسا، شاپقىنشىلىققا قولداناتىن قارۋدى جەك كورەدى.
تۇرىنە قاراعاندا ءوزى بەينە ءبىر پلاشىنىڭ ىشىنەن قولىنا توستاعان تولى سۋ الىپ، سول سۋدى توگىپ الام با دەپ قورىققان ادام ءتارىزدى ەدى؛ ۇزاعان سايىن قاراسى كىشىرەيە بەرگەن ايەلدىڭ ارتىنان دۋالعا شىعىپ قاراپ تۇرعان ادامدارعا وزدەرىنىڭ كوڭىلدەگى مۇڭى مەن كۇدەر ۇزگەن ويلارى سول ايەلمەن بىرگە كەتىپ بارا جاتقانداي بوپ تا كورىندى.
جارىم جولعا جەتە بەرە كىدىرىپ، باسىنان پلاشىنىڭ كۇلاپاراسىن سىپىرىپ، قالاعا ۇزاق ۋاقىت قاراعان ونى جۇرت كورىپ تۇرعان كەزدە، جازىقتا جالعىز جۇرگەن ايەلدى جاۋ جاقتىڭ كوزى شالىپ قالدى دا، ءوزى سىقىلدى كىلەڭ قارا كيىم كيگەن الدە بىرەۋلەر وعان قاراي اسىقپاي اياڭداپ تاياي بەردى.
جاقىن كەلگەن سوڭ «كىمسىڭ، قايدا باراسىڭ» دەپ ءجون سۇراستى جاڭاعىلار.
- سەندەردىڭ قولباسشىلارىڭ - مەنىڭ بالام بولادى، - دەگەن ەدى ايەل، سوزىنە بىردە- ءبىر سولدات ءشۇبالانعان جوق. ولاردىڭ قاتارلاسا ءجۇرىپ، بالاسىنىڭ بىلگىر ءارى باتىر ەكەندىگىن ماداقتاپ ايتقان اڭگىمەلەرىن كوكىرەگىن كوتەرىپ تاكاپپارلانا تىڭداعان ايەل تيتتەي تاڭدانعان جوق، ويتكەنى، ونىڭ ۇلى وسىنداي بولۋعا ءتيىس ەدى!
ءسويتىپ ول تۋماستان ءوزى توعىز اي بۇرىن بىلگەن ءارى ءومىر بويى جۇرەگىندە ساقتاپ كەلگەن ادامىنىڭ الدىنا دا كەلدى، جىبەك پەن بارقىتقا بولەنىپ، قارۋ- جاراعى اسىل تاسپەن زەرلەنگەن بالاسى ونىڭ قارسى الدىندا تۇرعان ەدى. ءبارى دە ويلاعان جەردەن شىققان ەكەن، ونىڭ ءوزىن ايەل تۇسىندە تاپ وسىنداي - باي، اتاقتى، ءارى سۇيكىمدى كۇيدە سان رەت كورگەن دە بولاتىن.
- انا!- دەدى ول ايەلدىڭ قولىنان ءسۇيىپ. - كەلگەنىڭە قاراعاندا، مەنىڭ ويىمدى تۇسىنگەن ەكەنسىڭ، ءسويتىپ مىنا قارعىس اتقان قالانى ەندى كۇنى ەرتەڭ- اق الامىن!
- ءوزىڭنىڭ تۋعان قالاڭدى، - دەپ ايەل ونىڭ ەسىنە سالىپ قويدى.
ەرلىك قيمىلىنا ەلتىپ، ەسى- دەرتى بۇدان دا اسقان اتاق بولىپ العان جىگىت جاستىقتىڭ جالىنداعان ادۋىنىمەن:
- دۇنيەگە كەلگەندە مەن ءوزىم ونى توبەسىنەن جاي تۇسكەندەي عىپ، تاڭىرقاتۋ ءۇشىن كەلگەن ەدىم! ءبىر سەن ءۇشىن عانا اياپ، قولىم باتپاعان بۇل قالا، تابانىما كىرگەن شوگىردەي، داڭققا تەز جەتۋىمە قىرسىق تا بولعان ەدى! ءبىراق قايسارلاردىڭ ۇياسىن كۇنى ەرتەڭ- اق ويراندايمىن ەندى! - دەپ ەدى.
- ءاربىر تاسىنا دەيىن ءوزىڭدى بالا كۇنىڭنەن ءبىلىپ، جادىندا تۇتقان قالانى، - دەدى ايەل.
- ەگەر ادام ءوزى ەرىكسىز سويلەتپەسە، تاستا - ءتىل جوق، - مەيلى، مەن تۋرالى تاۋلار كۇڭىرەنىپ جىر ەتەتىن بولسىن، ماعان كەرەگى سول!
- ءبىراق، ادامداردى قايتەسىڭ؟ - دەدى ايەل.
- و، ولار دا ەسىمدە، انا! ولار دا كەرەك ماعان، ويتكەنى، ماڭگىلىك باتىرلار تەك ادامداردىڭ ەسىندە عانا جۇرەدى عوي!
- كىمدە-كىم اجالمەن ارپالىسىپ ءومىر ۇرىعىن ەگەتىن بولسا، كىمدە- كىم اجالدى جەڭەتىن بولسا، باتىر دەگەن سول انەكي...
- جوق! - دەدى بالاسى قاسارىسىپ. - قالالاردى جاساۋشىلار قانداي داڭقتى بولسا، ونى ويرانداۋشىلار دا سونداي داڭقتى بولماق. قاراشى ءوزىڭ - ءريمدى ەنەي مەن ءرومۋلدىڭ قايسىسى سالعانىن بىلمەگەنىمىزبەن، ءبىراق ونى ويرانداعان الاريحا جانە باسقا باتىرلاردىڭ ەسىمدەرى بەسەنەدەن بەلگىلى عوي.
- كۇللى ەسىمدەردى باسىپ وزعان، - دەدى ايەل ونىڭ ەسىنە سالىپ.
ءسويتىپ، بالاسى اناسىمەن كۇن باتقانشا وسىلاي سويلەسكەن ەدى، ونىڭ ەسىرگەن سوزدەرىن بارعان سايىن سيرەك قاققان ايەلدىڭ تاكاپپارلانا كوتەرىلگەن باسى سالبىراپ تومەن تۇسە بەرگەن بولاتىن.
انا - جاساۋشى، انا - قورعانىش، ەندەشە ونىڭ الدىندا ويرانداۋ جايىن اڭگىمە ەتۋ - وعان قارسى شىعۋ دەگەن ءسوز بولادى، ءبىراق مۇنى سەزبەگەن بالاسى انا ءومىرىنىڭ ماعىناسىن تەرىسكە سايىتقان ەدى.
انا ءاردايىم اجالعا قارسى تۇرادى؛ ادامنىڭ باسپاناسىنا اجال اكەلگەن قولدى انالار دۇشپان دەپ تانىپ، جەگىدەي جەك كورەدى، ءبىراق جۇرەكتى قاتىگەز عىپ جىبەرەتىن داڭقتىڭ سازارعان- سالقىن جالتىلىنا كوزى تۇنىپ العان ونىڭ بالاسى مۇنى كورمەگەن بولاتىن.
ءسويتىپ، اڭگىمە ەگەر انانىڭ ءوزى جاساپ، ءوزى قورعاپ جۇرگەن ومىرگە كەپ تىرەلەتىن بولسا، وندا انانىڭ قورىقپايتىندىعى سىقىلدى، سونشا ءبىر اقىلدى دا اڭ ەكەنىن ول بىلمەگەن ەدى.
بۇيىعىپ، بۇكشيە تۇسكەن ايەل قولباسشىنىڭ ءساندى شاتىرىنىڭ ءتۇرىپ تاستاعان ەتەگىنەن بويىنا العاش بالا ءبىتىپ، دەنەسى تۇشىركەنە شىمىرلاعان ءارى بۇگىندە دۇنيەنى ويرانداماقشى بوپ وتىرعان وسى بالاسىن تاباردا ءوزى قاتتى قينالىپ تۇرشىككەن ساتتەرىن باسىنان كەشكەن جەرى - قالاسىن كورىپ وتىر.
باتار كۇننىڭ قىزىل اراي شاپاعى دۋالدارى مەن مۇنارالارىن قانعا مالىپ، تەرەزەلەرىنىڭ اينەكتەرى قاتەرىن تىگە جالتىلداعان قالانىڭ تۇلا بويى جاراعا تولىپ، سول جۇزدەگەن جارادان ءومىردىڭ قىپ- قىزىل شىرىنى ساۋلاپ تۇرعان سىقىلدى ەدى؛ مەزگىل زىمىراعان سايىن قالا ولىككە ۇساپ، قاراۋىتا بەردى دە، بەينە ءبىر جىلتىلداعان جەرلەۋ شىراقتارى تارىزدەنىپ، قالا ۇستىنەن جۇلدىزدار دا جايناپ شىعا كەلدى.
ايەل سول جاقتان، جاۋ كورىپ قويار دەپ جارىق جاعىلماعان ۇيلەردەن، مۇردەلەردىڭ ءيىسى مۇڭكىگەن، تاستاي قاراڭعى كوشەلەردەن اجالدى كۇتىپ كۇبىرلەپ سويلەسكەن ادامداردىڭ سىبىرىن سەزىپ، كۇللى جۇرتتى كورىپ وتىر؛ جاناشىر، جاقىن دۇنيەسى ونىڭ كەسىمىن ءۇنسىز عانا كۇتىپ، قارسى الدىندا تۇرعان ەدى، سول جەردە ايەل ءوزىن ءوز قالاسىنىڭ بار ادامىنا بىردەي انامىن دەپ سەزىندى.
قاراۋىتقان تاۋ شوقتىعىنان جازىققا شۇيىلگەن ءبىر تۇيدەك قارا بۇلت اجالدىڭ شەڭگەلىندە تۇرعان قالاعا قاراي، قاناتتى اتشا، جۇيتكىپ الا جونەلگەن ەدى.
- ەگەر ءتۇن ايتارلىقتاي قاراڭعى بولسا، بالكي بۇل قالانى ءبىز ءتۇن ىشىندە- اق تارپا باس سالارمىز! - دەدى ايەلدىڭ بالاسى. - ادامدى شاقىرايا قاراعان كۇن مەن قارۋ- جاراقتىڭ جالتىلداعان ساۋلەسىنە كوزىڭ شاعىلىسقان كەزدە ءولتىرۋ ىڭعايسىز - مۇندايدا سىلتەگەن سوققىڭ دەنەلەي ءمۇلت كەتە بەرەدى، - دەدى ول، سەمسەرىن ابايلاپ كەرىپ جاتىپ.
- بەرى كەلشى، باۋىرىما باسىڭدى قويىپ، بالا كۇنىڭدە قانداي جايدارى ءارى مەيىرىمدى بولعانىڭدى جانە ءوزىڭدى جۇرتتىڭ قانداي جاقسى كورگەنىن ەسىڭە ءتۇسىرىپ، دەمىڭدى الشى...- دەدى اناسى وعان.
اناسىنىڭ ءتىلىن الىپ ول تىزەسىنە باسىن سۇيەپ، كوزىن جۇمدى دا:
- مەن تەك داڭق پەن ءوزىمدى وسىنداي عىپ تاپقان سەنى عانا جاقسى كورەمىن - دەدى.
- ال، ايەلدەردى شە؟ - دەدى انا ونىڭ ۇستىنە ءتونىپ.
- ايەل دەگەندە سان جوق، ءتىل ۇيىرگەن ءتاتتى نارسەلەر سىقىلدى، ولار دا ادامدى ىلەزدە جالىقتىرىپ جىبەرەدى.
- ءسويتىپ، بالا- شاعالى بولعىڭ كەلمەي مە؟ - دەدى ايەل سوڭعى سۇراۋىن بەرىپ.
- بالا نەگە كەرەك؟ بىرەۋ ءولتىرىپ كەتسىن دەمەكپىسىڭ؟ مەن سىقىلدى بىرەۋ ولتىرەدى ولاردى، ال ەندى ول ماعان اۋىر تيەدى، اۋىر تيگەنمەن، ولاردىڭ كەگىن الۋعا ول كەزدە قارتايىپ، قالدەن دە تايامىن.
- سەن ءوزىڭ كەلبەتتىسىڭ، ءبىراق كەلبەتتى بولعانىڭمەن، جاي وعىنداي جالاڭسىڭ، - دەدى ايەل كۇرسىنىپ.
- يا، جاي وعىنداي... - دەپ قويدى بالاسى دا جىميىپ.
اناسىنىڭ باۋىرىندا ءوستىپ جاتىپ ول بوبەكشە قالعىپ تا كەتتى.
سول جەردە ايەل ونىڭ ۇستىنە قارا پلاشىن جاۋىپ جىبەرىپ، پىشاقتى جۇرەگىنە سالىپ كەپ العان ەدى، بالاسى سەلك ەتە ءتۇسىپ، ءتىل تارتپاستان ءولىپ كەتتى، ويتكەنى، ۇلىنىڭ جۇرەگىنىڭ قاي جەردە سوعىپ تۇرعانىن ول جاقسى بىلەدى عوي. ءسويتىپ ول مۇردەنى تىزەسىنەن سىرعىتىپ، قاراۋىلشىنىڭ اياعىنا قاراي لاقتىرىپ تاستادى دا، قالا جاققا قاراپ:
- ادام بولىپ، وتانىما قولىمنان كەلگەن كومەگىمدى ىستەدىم؛ ال ەندى، انا بولىپ، بالامنىڭ قاسىندا قالامىن! باسقا بالا تابۋعا ۋاقىتىم ەندى ءوتىپ كەتتى، ءومىرىمنىڭ ەندى ەشكىمگە دە كەرەگى جوق، - دەدى.
ءسويتىپ، ول ءوز قانى - بالاسىنىڭ قانىنا باتىپ ءالى دە جىپ-جىلى بوپ تۇرعان جاڭاعى پىشاقتى كوكىرەگىنە پارمەندەپ سالىپ كەپ جىبەرىپ ەدى، بۇل جولى دا جۇرەكتەن جازا باسقان جوق، - ويتكەنى، ادامنىڭ جۇرەگى اۋىرار بولسا، وعان دارىتۋ دا وپ- وڭاي عوي.