تۇركيا ەلشىسى: ماعجاننىڭ «الىستاعى باۋىرىنا» رۋح بەرگەنىن ۇمىتپايمىز
تاريحتىڭ بۇل كەزەڭىن تۇركيانىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى نيەۆزات ۋيانىك ەسكە الدى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.
بۇگىن تۇركياداعى مۇستافا كەمال اتاتۇرىك باستاعان ۇلت- ازاتتىق كۇرەستىڭ باستالۋىنا 100 جىل تولدى. 1919 -جىلدىڭ 19 - مامىرىندا مۇستافا كەمال سامسۋنعا ينسپەكتور رەتىندە اتتانىپ، سول جىلدىڭ جازىندا- اق وداقتاس ەلدەردىڭ باسقىنشىلىعىنا قارسى تۇرىكتەردىڭ ۇلت- ازاتتىق كوتەرىلىسىن باستادى. وسمان يمپەرياسىنىڭ ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا جەڭىلىس تاۋىپ، ىستانبۇل انتانتا وداعىنىڭ قولىنا ءوتىپ، كاپيتۋلياتسيا شارتى بويىنشا ەل ارمياسى تولىق تاراتىلىپ، قارۋسىزدانىپ جاتقان شاق بولاتىن بۇل.
تۇرىك تاۋەلسىزدىگىنە قاۋىپ تونگەنىن جار سالىپ، وسمان ارمياسى قاتارىنان كەتكەن اتاتۇرىكتى ەل قولداعانىمەن، سۇلتان بيلىگى اياقتان شالىپ، ءتىپتى سىرتىنان ءولىم جازاسىنا كەسەدى. ىشتەگى كۇرەستەن دە قاۋىپتى سوققىنى سولتۇستىك- شىعىستا ارمياندار، باتىستا گرەكتەر ۇدايى قايتالاپ جاتتى. انتانتا ۇشتىگىنىڭ كاپيتۋلياتسيا شارتىن جەلەۋ ەتىپ تىزەگە سالۋى دا جاڭا باعىتقا بەت بۇرعان تۇرىك جۇرتىنا اۋىر ءتيدى.
وسىنداي قيىن- قىستاۋ شاقتا رۋحتى اقىن ماعجان جۇمابايەۆ «الىستاعى باۋىرىما» اتتى ولەڭ جازدى. جاۋلارى جان- جاقتان انتالاعان تۇرىك جۇرتىنىڭ تاعدىرىنا الاڭداپ جازىلعان بۇل تاريحي ولەڭ باۋىرلاس ەكى ەلدىڭ دوستىق ۇرانىنا اينالعان.
بۇل تۋرالى تۇركيانىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى نيەۆزات ۋيانىك ەلورداداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا وتكەن شارادا ايتتى.
«تامىرى مەن تاريحى ءبىر باۋىرلارىمىزدىڭ دا سول كەزدەگى حالقىمىزدىڭ قاندى شايقاستارىن، ونىڭ اۋىر شارتتارى مەن تاۋەلسىزدىك اڭسارىن جۇرەكتەرىمەن سەزىنە بىلگەن. قازاقتىڭ دارا اقىنى ماعجان جۇمابايەۆتىڭ «الىستاعى باۋىرىما» اتتى ولەڭ شۋماقتارىندا باۋىرلارىمىزدىڭ بىزگە دەگەن جاناشىرلىق سەزىمدەرى كورىنىس تاپقان ەدى» - دەدى تۇركيا ەلشىسى.
باۋىرلاس تۇرىك جۇرتى ءۇشىن ايتۋلى سانالاتىن تاريحي كۇنگە وراي «قازاقپارات» ماعجان اقىننىڭ دوستىق ۇرانىنا اينالعان ولەڭىن ۇسىنادى.
الىستاعى باۋىرىما
الىستا اۋىر ازاپ شەككەن باۋىرىم،
قۋارعان بايشەشەكتەي كەپكەن باۋىرىم،
قاماعان قالىڭ جاۋدىڭ ورتاسىندا
كول قىلىپ كوزدىڭ جاسىن توككەن باۋىرىم.
الدىڭدا اۋىر قايعى جاتقان باۋىرىم،
ءومىرى جاپا شەككەن جاتتان باۋىرىم.
تۇكسيگەن جۇرەگى تاس جاۋىز جاندار،
تىرىدەي تەرىڭ توناپ جاتقان باۋىرىم.
اپىرماي، ەمەس پە ەدى التىن التاي -
انامىز ءبىزدى تاپقان اساۋ تايداي!
باۋىرىندا جۇرمەپ پە ەدىك سالىپ ويناق،
ءجۇزىمىز ەمەس پە ەدى جارقىن ايداي!
الالى التىن ساقا اتىسپاپ پا ەك،
تەبىسىپ ءبىر توسەكتە جاتىسپاپ پا ەك.
التايداي انامىزدىڭ اق سۇتىنەن
بىرگە ەمىپ، بىرگە ءدامىن تاتىسپاپ پا ەك.
تۇرماپ پا ەدى، ءبىز ءۇشىن ءمولدىر بۇلاق
سىلدىراپ، سىلق- سىلق كۇلىپ، تاۋدان قۇلاپ.
دايار بوپ ۇشقان قۇستاي سوققان قۇيىن،
تىلەگەن ءبىر- ءبىر تۇلپار بەينە پىراق!
التايدىڭ التىن كۇنى ەركەلەتىپ،
كەلگەندە جولبارىس بوپ، جاڭا ەرجەتىپ،
اق تەڭىز، قارا تەڭىز ار جاعىنا،
باۋىرىم، مەنى تاستاپ قالدىڭ كەتىپ.
مەن قالدىم - جاس بالاپان قانات قاقپاي،
ۇشام دەپ ۇمتىلسام دا دامىل تاپپاي.
ءجون سىلتەر، جول كورسەتەر جان بولمادى،
جاۋىز جاۋ قويسىن با ەندى مەنى اتپاي.
قورعاسىن جاس جۇرەككە وعى باتتى،
كۇناسىز تازا قانىم سۋداي اقتى.
قانسىراپ، ءالىم قۇرىپ ەستەن تاندىم،
قاراڭعى اباقتىعا بەرىك جاپتى.
كورمەيمىن كەشە جۇرگەن قىر- سايدى دا،
كۇندىز - كۇن، تۇندە - كۇمىس نۇرلى ايدى دا.
ارداقتاپ، شىن جىبەكتەي ارايعا وراپ
وسىرگەن التىن انام - التايدى دا.
اپىرم- اي، ايرىلدىق پا قالىڭ توپتان،
شابىلىپ قايتپايتۇعىن جاۋعان وقتان.
تۇرىكتىڭ جولبارىستاي جۇرەگىنەن
شىنىمەن قورقاق قۇل بوپ جاۋدان بۇققان.
شارق ۇرىپ، ەرىككە ۇمتىلعان تۇرىك جانى،
شىنىمەن اۋىردى ما ءبىتىپ ءحالى؟!
وت ءسونىپ جۇرەكتەگى، قۇرعادى ما
قايناعان تامىرداعى اتا قانى؟!
باۋىرىم، سەن و جاقتا، مەن بۇ جاقتا،
قايعىدان قان جۇتامىز.
ءبىزدىڭ اتقا
لايىق پا قۇل بوپ تۇرۋ؟
كەل، كەتەلىك
التايعا، اتا ميراس، التىن تاققا!
اۆتور: ەسىمجان ناقتىباي