تاريحتاعى ەڭ قۋاتتى ماگنيتتىك تولقۋلار
كۇنى كەشە جەردە باستالعان ماگنيت تولقۋى تەك ءبىزدىڭ عالامشارىمىزعا عانا ەمەس، جەر توڭىرەگىندەگىلەرگە دە قاۋىپ توندىرۋدە. ءۇشىنشى دەڭگەيلى ماگنيت تولقۋى جەردەگى تەحنيكالارمەن قوسا وربيتاداعى اپپاراتتارعا ىقپال ەتىپ، ءتىپتى، ولاردىڭ قۇلاۋىنا اسەر ەتە الادى. سوڭعى جىلدارداعى ەڭ قۋاتتى ماگنيت تولقۋى 14- مامىر كۇنى باستالدى. بۇل قۇبىلىستىڭ كەشكە دەيىن بەلسەندى بولىپ، تەك تۇنگە قاراي قۋاتتىلىعىن جوعالتتى. بەس باللدى شكالا بويىنشا ءۇشىنشى دارەجەلى ماگنيت تولقۋى ون- جيىرما جىلدا ءبىر قايتالانىپ، پوليارلى شۇعىلانى قۇرىپ، راديوبايلانىسقا كەدەرگى كەلتىرەدى. مۇنداي كەزدە مەتەورولوگيالىق سەزىمتال ادامدارعا اسا ساق بولۋ قاجەت.
ماگنيت تولقۋى - كۇننىڭ جارقىلىنان كەيىن ورىن الادى. ادەتتە كۇن جارقىلى بىرنەشە مينۋتتان اسپايدى، الايدا بۇل ۋاقىتتا كۇن ءتروتيلدى ەكۆيۆالەنتتە ميللارد مەگاتونندى قۇرايتىنداي قۋاتتى بوساتا الادى. كۇن جارقىلىنىڭ العاشقى فوتوندارى جەرگە 8,5 مينۋتتا جەتەدى، ال ودان كەيىن ونداعان مينۋتتار بويى قۋاتتالعان بولشەكتەردىڭ اعىنى كەلىپ تۇسەدى. تەك اراعا ەكى- ءۇش كۇن سالىپ كۇن جارقىلىنىڭ پلازما بۇلتتارى جەرگە بەتتەيدى. بۇل پلازما بۇلتتارى جەردىڭ گەوماگنيتتى ءورىسىنىڭ تولقۋىنا اكەپ سوقتىرادى. ال تولقۋلار ءوز كەزەگىندە ادامزاتتىڭ كوپتەگەن ىسىنە كەدەرگى كەلتىرىپ، راديوبايلانىستى السىرەتەدى. وعان قوسا عارىش كەمەلەرىنىڭ ناۆيگاتسيا جۇيەسىندە پروبلەمالار پايدا بولادى.
تاريحتا ادامزات وركەنيەتىنە ەلەۋلى اسەر وتكەن گەوماگنيتتىك تولقۋلار كوپ بولعان. مىسالى، 1989 -جىلى ناۋرىز ايىندا بولعان ماگنيت تولقۋىنىڭ سالدارىنان كانادا ەلىندەگى ەلەكتر جۇيەسىنىڭ باسىم كوپشىلىگى ىستەن شىققان. شىعىن $13,2 ميلليوندى قۇرادى. ال 2003 -جىلدىڭ قاراشاسىنداعى X45 دارەجەلى كۇن جارقىلى شۆەتسياداعى ەلەكتر قۋاتىن بىرنەشە ساعاتتا ىستەن شىعاردى. بۇدان بولەك، اسە وبسەرۆاتورياسىنا ايتارلىقتاي زاقىم كەلىپ، SOHO كۇن زوندى ۋاقىتتا "كورمەي" قالدى.
قاعازعا تۇسىرىلگەن ەڭ قۋاتتى ماگنيتتىڭ تولقۋ 1859 -جىلى تىركەلگەن ەكەن. "كەررينگتون وقيعاسى" اتالىپ كەتكەن ماگنيتتىك تولقۋ 1 قىركۇيەك كۇنى بولعان. بريتانيالىق استرونوم ريچارد كەررينگتو كۇندە قۋاتتى جارقىلدىڭ بولعانىن بايقايدى، وسىدان كەيىن ءبىر كۇننەن سوڭ بۇكىل ەۋروپا مەن سولتۇستىك امەريكاداعى بارلىق تەلەگراف جۇيەسى ىستەن شىعىپ قالادى. سولتۇستىك شۇعىلالار، ءتىپتى، كاريب تەڭىزىنەن كورىنگەن. شۇعىلانىڭ جارىق بولعانى سونشالىق سولتۇستىك امەريكاداعى جارتاستى تاۋدا التىن ىزدەۋشىلەر ءتۇننىڭ ءبىر ۋاقىتىندا تاڭ اتتى دەپ ويلاپ، جۇمىستارىنا كىرىسىپ كەتكەن. بۇل جارقىل دينوزاۆرلاردىڭ قىرىلۋىنا اكەپ سوقتىرعان مەتەوريتتىكىنەن 20 ەسە كوپ قۋات بولگەن. عالىمدار مۇنداي وقيعانىڭ قايتالانۋىن %12 عا تەڭەيدى. سول سەبەپتى قازىرگى تاڭدا تاريحشىلار، استرونومدار مەن فيزيكتەر جەر تاريحىندا بولعان ەڭ قۋاتتى ەكى جارقىلدىڭ ىزدەرىن تاۋىپ، ولاردىڭ سالدارىن انىقتاۋعا تىرىسىپ كەلەدى. زەرتتەۋگە سايكەس، 2679 -جىل بۇرىن بولعان ءىرى كۇن جارقىلىنىڭ قۋاتتىلىعى قازىرگى تاڭداعى بۇكىل تەحنولوگيالار مەن بايلانىس، ناۆيگاتسيانى وڭاي ىستەن شىعاراتىن ەدى.
قالاي قورعانۋعا بولادى؟ جەر بەتىندەگى تۇرعىنداردىڭ جارتىسىنان كوبى ماگنيت ءورىسىنىڭ اۋىتقىپ، تولقىعانىن سەزەدى. ولاردىڭ ىشىندەگى % 10 ى جاستار. ماگنيت ءورىسى اۋىتقىعان كەزدە ادام اعزاسىنداعى جۇرەك- قان تامىر جۇيەلەرىنىڭ جۇمىسى ناشارلايدى. سول سەبەپتى بۇرىننان جۇرەك- قان تامىر جۇيەسىندە اقاۋى بار ادامدار ءوز دەنساۋلىقتارىنا اسا ۇقىپتىلىقپەن قاراعانى ءجون. سونىمەن قاتار، مۇنداي كۇندەرى قان قويۋلانۋعا بەيىمدەلىپ، گاز الماسۋ تومەندەپ، قان قىسىمى كوتەرىلەدى. ماگنيت ءورىسىنىڭ اۋىتقۋ كەزەڭىندە ىشكى انتيوكسيدانت جانە سترەستى جاعدايلاردىڭ تۇراقتىلىعىنا جاۋاپ بەرەتىن تابيعي كۇشتى مەلانين جاسايتىن گورمون تومەندەيدى. دەمەك اعزاداعى كۇيزەلىستىڭ تۇراقتىلىعى تومەندەيدى.
پسيحيكاسى جانە ۆەگەتاتيۆتىك جۇيەسى تۇراقسىز ادامداردا ماگنيت ءورىسىنىڭ اۋىتقيتىن كۇندەرى باسى اينالىپ، جۇيكەسى سىر بەرەدى. ماگنيت ءورىسىنىڭ اۋىتقىپ، تولقىعان كۇندەرى دەنى ساۋ ادامدار كۇتىنۋدىڭ ءتارتىبىن بىلە جۇرگەنى ارتىق بولمايدى. ەڭ باستىسى، مۇنداي كۇندەردە فيزيكالىق كۇشتى ازايتىپ، پسيحوسەزىمتالدىق جاعدايدى جاقسارتاتىن پرەپاراتتار قابىلداپ، كوپ مولشەردە كوك شاي ءىشۋ كەرەك. سەبەبى كوك شاي تابيعي انتيوكسيدانت مولشەرىن ارتتىرادى. سونىمەن قاتار مۇنداي كۇنگە يكەمدەلسە، اعزا ءوزى كوڭىل- كۇيدى كوتەرەتىن گورمونداردى رەتتەپ، جۇرەك- قان تامىر جۇيەسىن جاقسارتادى. كوكتەم مەزگىلىندە سۋدى شامامەن 2 ليتردەي ىشكەن ءجون. سوندا قاننىڭ تۇراقتىلىعى تومەندەپ، قان- تامىر جۇمىسىن جاقسارتادى. سونىمەن قاتار كوفە مەن قارا شايدى كوپ تۇتىنباعان ابزال. جۇيكەنى تىنىشتاندىراتىن دارمەكتەردى نازاردان تىس قالدىرماي، سوزىلمالى جۇرەك اۋرۋىمەن اۋىراتىن ناۋقاستار ءيىن ماڭىنداعى كۇشتى ازايتۋ كەرەك. ال قوزعالىس كۇشىن كوبەيتىپ، جايمەن جۇگىرۋ - جۇرەك- قان تامىر جۇيەسىنە وتە جاقسى جاتتىعۋ بولادى.
Massaget.kz