قازاقى تيىمدارداعى «جامان بولادىنىڭ» ماعىناسى قانداي؟
ىرىمداردى ىسىرا تۇرىپ، تىيىمعا توقتالساڭىز كوپ نارسەدەن تىيادى.
تابالدىرىقتى باسپا، ەسىكتى كەرمە، ۇيگە جۇگىرىپ كىرمە، شاشىڭدى جايما... تولىق جاتقان «ىستەمەلەر» ءتىپتى، كەيدە قالاي ءجۇرىپ-تۇرارىڭدى دا بىلمەي قالاسىڭ.
«نە سەبەپتى ونى ىستەۋگە بولمايدى؟ نەگە سولاي ىستەمەيمىن؟ وندا نە بولادى؟ نەگە ويتەدى؟» دەگەن سۇراقتاردى جاۋدىرعان بالاعا ناقتى جاۋابىن بەرىپ وتىرعان اتا-اجە، اتا-انا از. نەگە؟ سانسىز سۇراققا جاۋاپ قاتىپ، باسىن اۋىرتقىسى كەلمەيدى نەمەسە ءوزى دە بىلمەۋى مۇمكىن.
«بىلمەيمىن» دەگەن ءبىر ءسوز، «بىلەمىن» دەگەن كوپ ءسوز دەر مە ەكەن، بالكىم؟ قوش، ونى ءار ادامنىڭ ءوز ساناسىنا قالدىردىق. ءبىراق، كوسەمسىدى دەمەسسىزدەر، بىلگەندى ۇيرەتىپ، نەدەن نە سەبەپتى تىيىلۋ كەرەكتىگىن جاستارعا، بالالارعا ۇيرەتكەن ءلازىم. بۇل جەردە «نەگە؟» دەگەن ساۋال ورىن الماس دەپ سەنەمىز.
اجەمنەن، اتا-انامنان ەستىگەن «بولمايدىلاردىڭ» ماعىناسى مەن ءمانىن وقىرمان نازارىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىم. بىرەۋ بىلەر، بىرەۋ بىلمەس. بىلگەنىمىز «ءجون ەكەن» دەپ وقىپ، ساناعا تۇيە وتىرايىق، بىلمەگەنىمىز، ەستە ساقتايىق.
ۇيگە كىرگەندە تابالدىرىقتىڭ ەدەننەن بيىكتىگى قىزىقتىردى ما ەكەن، ءسىڭىلىم ەكەۋىمىز سونى باسىپ وتۋگە اۋەس بولاتىنبىز. وزىمىزشە بيىكتەگىمىز كەلدى مە ەكەن؟ ءبىراق، ونى كورگەن اجەم بىردەن ىشكە ەنۋىمىزدى بۇيىرىپ، ءمانىسىن ايتقان بولاتىن. سويتسەك، ەرتەرەكتە كيىز ۇيدە ايەل بوسانعاندا بالانىڭ دوسىن، شارانانى يت-قۇس سۇيرەپ الىپ كەتپەسىن دەپ تابالدىرىقتىڭ وڭ بوساعاسىنا تەرەڭگە كومەدى ەكەن...
قىز بالا بولعاننان سوڭ اس ءۇيدىڭ جۇمىستارىنا ەرتە جاستان ارالاستىق. سونداعى انامنىڭ ايتقان ءار اقىلى، ءاربىر كومەگى كۇنى بۇگىنگە دەيىن سانامدا جاڭعىرىپ، وزگە ءۇيدىڭ ءتۇتىنىن تۇتەتىپ وتىرعاندا كەرەگىمە جاراپ جاتىر. «قازاندى توڭكەرمە، ىرىس- نەسىبەسى كەتەدى» دەپ تىيىپ، پىشاقتىڭ ءجۇزىن كوككە كوتەرىپ قويۋعا بولمايتىنىن دا ەسكەرتكەن انام بولاتىن. ونىڭ سەبەبى - سول ءۇيدىڭ مالى نە جانى پىشاققا ءتۇسسىن دەگەن جامان ىرىمدى بىلدىرەدى ەكەن.
«جاعىڭدى تايانبا»، «بەتىڭدى باسپا» دەگەن ءسوز تىركەستەرىن ءاربىر بالا ەستىگەن بولار. الايدا سونىڭ بارلىعى دا سەبەبىن بىلە بەرمەس ارى كەتسە، «جامان بولادىنىڭ» اياسىنداعى ساياز ماعىنا. ءبىراق بۇل تىيىمداردىڭ ماعىناسى تەرەڭىرەك. قايعى-قاسىرەتتەن ابدەن قاجىعان ادام عانا بەتىن باسىپ، جاعىن تايانادى ەكەن. بالامىسىڭ دەگەن سول بولار... «ۇلكەندەردىڭ بىلاي ىستەمە»، «ولاي وتىرما» دەگەن سوزدەرىنە «سوندا قالاي جۇرەمىن؟» دەپ كەي كەزدەرى الدەبىر رەنىشىمىزدى دە بىلدىرەتىن ەدىك. سونداعى اتا-انامنىڭ سابىرلىعى مەن ءبىزدى بىلە ءجۇرسىن دەگەن قامقورلىعى بالاڭ كوڭىلىمىزدى جۇباتقانداي بولاتىن. ءار ىرىم مەن تىيىمنىڭ ءمانىن اشىپ بەرگەن اتا-انامنىڭ ارقاسىندا بۇگىندە كوپ نارسەنىڭ پايىمىنا بارىپ، تىيىمنان ونەگە الىپ ءجۇرمىز.