قارتتار سانى بۇلدىرشىندەر سانىنان كوپ

 نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - الەم قايدا بارا جاتىر؟

ادامزات تاريحىندا العاش رەت، قارتتار سانى، بۇلدىرشىندەردەن كوپ بولىپ شىقتى. بۇل ءبىز ءۇشىن جانە عالامشارىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن قانداي بەلگى؟

ب ۇ ۇ نىڭ مالىمەتتەرىنشە، 2018 -جىلى 65 جاستان اسقاندار سانى، 5 جاستان كىشى بالالار سانىنان اسىپ ءتۇستى. جەر بەتىندە قازىر 705 ملن ادامنىڭ جاسى 65-تەن اسسا، 5 جاسقا تولماعان بۇلدىرشىندەر سانى 680 ميلليون بۇل تەندەنسيا 2050 -جىلى ايىرماشىلىق ودان سايىن ۇلعايىپ، 5-كە تولماعان ءار بالاپانعا، 65 جاستان اسقان ەكى قاريادان كەلەتىن بولادى.

دەموگرافتار بۇل ءۇردىستى ەرتەدەن نازارلارىندا ۇستاپ، باقىلاۋدا. كوپ ەلدەردە ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى ءوسىپ جاتسا دا، الايدا، بالا تۋۋ كورسەتكىشى ازايىپ بارادى.

«كەلۋشىلەر» سانى از

ۆاشينگتون ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دەنساۋلىق جاعدايىن باعالاۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى كريستوفەر ماررەي بىلاي دەيدى: «بالالار سانى وتە از بولىپ، 65 جاستان اسقاندار سانى وتە كوپ بولادى. بۇل الەمدىك قاۋىمداستىقتى قالىپتى جاعدايدا ۇستاپ تۇرۋدى قيىنعا سوقتىرادى».

ماررەي 2018 -جىلعى باياندامانىڭ اۆتورى. بايانداماعا سايكەس الەمدەگى ەلدەردىڭ جارتىسى -  «تۋۋ بانكروتتىعىنا» ۇشىرايدى. ونىڭ ويىنشا بەلگىلى ءبىر مەملەكەتتىڭ حالقىنىڭ دەڭگەيىن قولداپ تۇرۋ ءۇشىن، تۋىلعان بالالار سانى جەتكىلىكسىز بولادى.

«اتالار مەن اجەلەر سانى، نەمەرەلەرىنەن كوپ قوعامعا قانداي قيىن الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق قاۋىپتەردىڭ ءتونىپ تۇرعانىن ويلاپ كورىڭىزشى»، - دەپ قوسادى ول.

الەمدىك بانك مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، 1960 -جىلى الەمدەگى تۋۋ كوەففيسيەنتى - ءار ايەلگە بەس بالادان كەلەتىن. 60 جىلعا جۋىق ۋاقىت وتكەسىن بۇل كورسەتكىش - 2.4 بولىپ، ەكى ەسەگە قىسقارعان.

دەسە دە، قوعامدىق- ەكونوميكالىق دامۋ، ءبىزدىڭ زامانىمىزدا تۋعاندارعا سەپتىگىن تيگىزۋدە. 1960 -جىلى ادامدار ورتاشا ەسەپپەن 52 جاستان ءسال ۇزاق ءومىر سۇرگەن بولسا، قازىرگى ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى 2017 -جىلى 72 جاسقا دەيىن وسكەن.

بۇل دەگەنىمىز، ءبىز قارتايعان سايىن ءبىز پايدالاناتىن رەسۋرستار سانى كۇننەن كۇنگە ءوسىپ كەلەدى. زەينەتاقى جۇيەسى مەن دەنساۋلىق جۇيەسىنە قىسىم ارتىپ كەلەدى.

قارتايىپ كەلە جاتقان حالىق

قارتايۋ ماسەلەسى دامىعان ەلدەردە وزەكتى بولىپ تۇر. ول جەردە تۋۋ كورسەتكىشى از، ونىڭ سەبەبى نەگىزىنەن ەكونوميكادا: بالالار ءولىمىنىڭ دەڭگەيى تومەن، تۋۋدى باقىلاۋ قۇرالدارى بارىنە قولجەتىمدى، ال بالانى ءوسىرۋ مەن تاربيەلەۋ - وتە قىمبات.

بۇنداي ەلدەردە ايەلدەر كەش تۋىپ، سول سەبەپتى ولارداعى بالالار سانى از.

ءومىر ءسۇرۋ كورسەتكىشتەرىنىڭ جوعارى بولۋى، ادامداردىڭ ۇزاق ءومىر سۇرەتىنىنىڭ دالەلى. حالقىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى ەڭ جوعارى ەل - جاپونيا. بۇل ەلدىڭ ادامدارى ورتا ەسەپپەن، كەمىندە 84 جاس ءومىر سۇرەدى. حالقىنىڭ 27 پايىزىن 65 جاستان اسقان قاريالار قۇرايدى. بۇل ەكى دەڭگەي، الەم بويىنشا ەڭ جوعارى كورسەتكىشتەر بولىپ تابىلادى.

جاپونياداعى 5 جاستان كىشى بۇلدىرشىندەر سانى قانداي؟ ب ۇ ۇ مالىمەتىنشە، %3,85.

ەرەكشەلىكتى كورىپ تۇرسىز با؟

بۇل ەكى كورسەتكىش تە، جاپونيا ۇكىمەتىنىڭ باس اۋرۋىنا اينالعان. سول سەبەپتى، وتكەن جىلى، ەل ۇكىمەتى زەينەتكە شىعۋ ۋاقىتىن 65 جاستان 70 جاسقا دەيىن ۇزارتۋدى ويلاپ وتىر. ەگەر بۇل جۇزەگە اساتىن بولسا، جاپونيا، بۇل كورسەتكىش بويىنشا دا، الەمدە ءبىرىنشى ورىندى الاتىن بولادى.

ءبىز ايتىپ وتىرعان ديسبالانس، دامۋشى ەلدەرگە دە قاۋىپ توندىرۋدە. قىتايداعى قارتتار سانى، جاپونياداعىدان از - %10,6 قۇرايدى. الايدا، 1970 -جىلدارى ەنگىزىلگەن، بالالاردىڭ تۋۋىن قاداعالاۋدىڭ قاتاڭ تالاپتارىنىڭ ارقاسىندا، تۋۋ كوەففيتسەنتى، ءار ايەلگە ورتا ەسەپپەن 1,6 بالانى قۇرايدى.

قۇرلىقتىق قىتايداعى 5 كە تولماعان بۇلدىرشىندەر سانى %6 قۇرايدى.

بالالار سانى ءومىر ساپاسىنا قارسى

تۋۋ كورسەتكىشى جوعارى مەملەكەتتەر اراسىندا، افريكا ەلدەرى الدىڭعى ورىنداردا.

مىسالى، نيگەر - «الەمدەگى ەڭ كوپ فەرتيلدى مەملەكەت». 2017 -جىلى، ول مەملەكەتتە ءار ايەلگە 7,2 بالا تۋۋ كەلەتىن.

الايدا، بۇل مەملەكەتتەردە - بالا ءولىمى وتە جوعارى. نيگەردە - ءار مىڭ بالاعا، 85 ولىمنەن كەلەدى. بۇل الەمدەگى جوعارعى كورسەتكىشتەردىڭ ءبىرى.

ءوسىم كوەففيسەنتى

دەموگرافتار ءۇشىن 2,1 سانى - ماگيالىق بولىپ تابىلادى. حالىقتىڭ ءوزىن-ءوزى ءوسىپ ءوندىرۋى ءۇشىن، وسى سان جەتكىلىكتى سانالادى. 

ب ۇ ۇ ەڭ جاڭا مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، الەمدەگى بارلىق مەملەكەتتەردىڭ، جارتىسىنان ءسال كوبى عانا - 113 مەملەكەت وسى تالاپقا جاۋاپ بەرەدى.

زەرتتەۋشىلەر، بالا ءولىمى جوعارى جانە ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىلىعى تومەن مەملەكەتتەرگە، 2,3 كوەففيتسەنتى كەرەكتىگىن ايتادى. بۇل كورسەتكىشكە، تەك 99 مەملەكەت جەتكەن.

تۋۋ كورسەتكىشى تومەندەگەننەن كەيىن، الەم حالقىنىڭ جالپى سانى وسكەنىمەن، كوپتەگەن ەلدەردەگى حالىق سانى ازايادى. 2024 -جىلى، الەمدەگى حالىق سانى - 8 ميللياردقا جەتەدى دەپ بولجانىپ وتىر.

جاعداي تومەن مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى - رەسەي. تۋۋ كوەففيسەنتى - ءار ايەلگە 1,75 بالادان كەلەدى. سونىڭ سالدارىنان، ون جىلداردان كەيىن، حالىق سانى كۇرت ازايۋى مۇمكىن. ب ۇ ۇ - نىڭ ەسەبىنشە، 2050 -جىلى رەسەي حالقى، 143 ميلليوننان 132 ميلليونعا دەيىن تۇسەدى.

ەكونوميكاعا اسەرى

حالىق سانىنىڭ ءوسۋى نەمەسە ازايۋى، بۇل ەڭ الدىمەن، جۇمىسشىلاردىڭ ازايۋى. ول ءوز كەزەگىندە ونىمدىلىكتىڭ ازايىپ، اقىر سوڭىندا ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ باياۋلاۋىنا اكەلەدى. وتكەن جىلدىڭ قاراشا ايىندا، ح ۆ ق (حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى)، حالقىنىڭ قارتايۋىنا بايلانىستى، جاپونيا ەكونوميكاسى الداعى 40 جىلدا %25 پايىزعا تومەندەۋى مۇمكىن.

«دەموگرافيالىق جاعداي ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدىڭ بارلىق اسپەكتىلەرىنە اسەر ەتەدى»، - دەيدى حالىق قارتايۋى بويىنشا وكسفورد ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى دجوردج ليسون. الەم حالقىنىڭ كۇرت قارتايۋىنان شىعاتىن ەكونوميكالىق ەففەكتەردى جەڭۋىگە تەحنولوگيا كومەكتەسە مە؟

وتباسى جانە ساياسات

ماماندار كەلەسى شەشىمگە كەلدى: ۇكىمەت، «قارتايۋ بومباسىنىڭ» ساعاتتارىن توقتاتۋ ءۇشىن بارىنشا ارەكەت جاساۋى كەرەك.

قىتاي، 2015 -جىلى ء»بىر بالا ساياساتىن» قايتا قاراپ، 2018 -جىلى، جاقىن ارادا، بۇل شەكتەۋلەردىڭ جويىلاتىنىن ءبىلدىردى. قىتاي كومپارتياسىنىڭ رەسمي باسىلىمى «جەنمين جيباو» گازەتىندەگى ماقالاعا سايكەس، بالانىڭ تۋىلۋى -  «بۇل وتباسىلىق جانە مەملەكەتتىك ءىس».

شەكتەۋلەردىڭ جويىلۋى، تىعىرىقتان شىعارا ما، جوق پا، بەلگىسىز. سەبەبى، 2018 -جىلى قىتايدا 15,2 ميلليون بالا دۇنيە ەسىگىن اشقان. بۇل سوڭعى 60 جىلدا ورىن الىپ وتقان، ەڭ تومەن كورسەتكىش.

قىتاي عالىمدارى، بالا تۋۋىنىڭ تومەندىگىن، بالا تۋا الاتىن جاستاعى ايەلدەردىڭ ازايۋىمەن، سونداي- اق، قارجىلىق ماسەلەلەر بويىنشا، بالا تۋۋدى كەيىنگە قالدىراتىن جاس وتباسىلارمەن بايلانىستىرادى. اسىرەسە، جاس وتباسىلارداعى، جوعارى ءبىلىم العان ايەلدەر، قوعامداعى ءداستۇرلى ءرولىن ويناعىسى كەلمەيدى، ياعني، بالا تۋىپ، ونى تاربيەلەپ، ۇيدە وتىرۋدى قۇپتامايدى.

دەننىڭ ساۋلىعى

مامانداردىڭ ايتۋىنشا، مەملەكەتتەگى حالىقتىڭ قارتايۋىن تەجەۋ ءۇشىن، قارت ادامداردىڭ دەنساۋلىعىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. دەنى ساۋ ادامدار، كوپ ۋاقىت جۇمىس ىستەي الادى، سونداي- اق، مەديتسينالىق قىزمەتتەرگە كەتەتىن قاراجاتتى ۇنەمدەيدى. سونداي-اق، حالىقارالىق ەڭبەڭ ۇيىمىنىڭ ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، ايەلدەر ەركەكتەرمەن قاتار جۇمىس ىستەيتىن ەلدەردىڭ ەكونوميكاسى كۇيزەلىسكە سيرەك ۇشىرايدى. جۇمىس كۇشىندە ايەلدەر ۇلەسى كوپ بولعانىنا بايلانىستى، ەكونوميكانىڭ تۇراقتىلىعى دا وسەدى. عالىمداردىڭ بۇل ۇسىنىستارى كومەكتەسە مە ەكەن؟ ۋاقىت ءوتىپ بارادى.