بۇرىمنىڭ دا كيەسى بار، سوعان لايىق يەسى بار
قايدا كەتىپ باراسىڭ، قايران بۇرىم...
«بۇرىمى ۇزىن قارىنداس،
جارىم بوپ، مەنىڭ باعىمدى اش.
قىلىقتى قىزدار بولسا دا،
بۇرىمدى قىزدار تابىلماس!
عافۋ قايىربەكوۆتىڭ وسى ءبىر ءانىن تالايلاردىڭ بىلەتىنى انىق. «قازاق قىزى» دەسە، ءا دەگەننەن-اق كوزىمىزگە ورىلگەن بۇرىم، شاشباۋ، شولپى ەلەستەي كەتەدى. بۇرىم جايىندا ايتىلار اڭىز دا، اڭگىمە دە كوپ. ەندەشە، ءبىرازىن تارقاتىپ كورەيىك...
«بىلەكتەي ارقاسىندا ورگەن بۇرىم،
شولپىسى سىلدىر قاعىپ جۇرسە اقىرىن.
كامشات بورىك، اق تاماق، قارا قاستى،
سۇلۋ قىزدىڭ كورىپ پە ەڭ مۇنداي ءتۇرىن» - دەپ اباي اتامىز جىرلاسا، تاريحتاعى ءاز تاۋكە حاننىڭ «جەتى جارعىسىندا» بۇرىمعا قاتىستى زاڭ دا بار ەكەن. ونداعى «كەك پەن جازا» بولىمىندە ءارتۇرلى قىلمىستارعا بەرىلەتىن جازا جونىندە ايتىلعان. سونداي جازانىڭ ءبىر ءتۇرى - بۇرىم كەسۋ. ءناپسىقورلىققا بايلانىستى قولعا تۇسكەن ەردىڭ اتىنىڭ قۇيرىعىن كەسىپ، اردان اتتاعان قىزدىڭ نەمەسە كۇيەۋى بار ايەلدىڭ بۇرىمىن كەسۋ جايلى ايتىلعان ەكەن. سول زامانداردا بۇل اسا اۋىر جازا بولىپ ەسەپتەلگەن.
بۇرىمنىڭ قاسيەتى جايلى تاعى ءبىر دەرەك: قىز بالانىڭ شاشىن ەشقاشان ءدال ورتاسىنان بولمەگەن، ماڭدايىنان قيعاش ەتىپ تاراعان. سەبەبى، ايەل زاتى دۇنيەدەن وتكەندە عانا ونىڭ شاشىن ءدال ورتاسىنان ەكىگە ءبولىپ، ەكى ومىراۋىن جاۋىپ كومەدى ەكەن. بۇل جاراتقاننىڭ الدىنا بارعاندا ۇياتتى جەرىن جاۋىپ تۇرسىن دەگەن بەلگى دەيدى ۇلكەندەر. سول سەبەپتى دە قىز بالاسى شاشىن ۇزىن ەتىپ ءوسىرۋ ادەتكە اينالعان. ەرتە زامانداردا قازاق قىزدارى ەشقاشان شاشىن جايماعان. تەك قارالى حابار ەستىپ، سۇيگەن جارى ومىردەن وتكەندە عانا شاشىن جايىپ جوقتاۋ ايتقان ەكەن. سول سەبەپتى دە، قازاق قىز بالانىڭ شاشىن جايعانىن كوپ ۇناتا بەرمەيدى ءارى ول تازالىققا دا قايشى كەلەدى. اسىرەسە، اس ازىرلەيتىن كەزدە ايەل ازاماتشالار ءارقاشان شاشىن جيناپ، ورامال تاعۋى قاجەت.
بۇرىندارى بۇرىم جايلى ءجيى ايتاتىن ەدىك، بۇرىم تۋرالى اندەر دە كوپ بولاتىن. اقىندار دا قىز سۇلۋلىعىن جىرعا قوسسا، ولەڭ الدىمەن بۇرىممەن باستالاتىن. سوڭعى كەزدەرى بۇرىم جايلى اڭگىمە تەك جۋرناليستەردىڭ ماقالالارىندا ايتىلاتىن حالگە جەتتى. سەبەبى، قازىرگى قىزداردىڭ كوپشىلىگى جەتى جارعىنىڭ جازاسىن قولدان جاساپ الىپ ءجۇر...
سوڭعى ۋاقىتتاردا بۇرىمدى قىزدار ازايىپ، قىسقا شاشتىلار كوبەيدى. ال سيرەك كەزدەسەتىندىكتەن بە، سول «بۇرىمدىلاردىڭ» بۇرىمىنا ەلدىڭ نازارى بىردەن اۋىپ، شاشتارى ءتۇسىپ، سيرەپ كەتتى دەگەندى ەستيمىز. بۇنى ۇلكەندەر «كوز تيگەن» دەپ تە جاتادى. ناتيجەسىندە، كوز تيگەن بۇرىمنىڭ دا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى قىسقارادى...
بۇرىنعىنىڭ بۇرىمدىلارىن سوزگە تيەك ەتسەك، تەك ماقتاۋلار ايتىلاتىن. سەبەبى، بۇرىنعىلار بۇرىمنىڭ قادىر- قاسيەتىن تەرەڭ ۇعىنىپ، سالت-جورالعىسىن جاساي بىلگەن. جوعارىدا ايتىلعانداي، بۇرىمنىڭ دا كيەسى بار ءارى سول ەرەجەلەردى ساقتاي وتىرىپ، بۇرىمدى دا بۇرىنعىلار ەرەكشە كۇتە بىلگەن، ياعني سوعان ساي يەسى بولعان.
مىنە، وسىلايشا ۋاقىت وتە كەلە ادامدار دا وزگەردى. ولاردىڭ سىرت كەلبەتى، ءجۇرىس- تۇرىسى، مادەنيەتى مەن ومىرلىك ۇستانىمدارى دا وزگەردى. ارينە، جاسامپازدىق زامانىندا، دەموكراتيالىق قوعامدا ەشكىمگە پىكىر ايتىپ، سىن تاعۋدان اۋلاقپىز. تەك، باياعىنىڭ بۇرىمدارىن دا ساعىنامىز كەيدە...