قازاقستاننىڭ ويىنشىق نارىعىن شەتەلدىك تاۋارلار عانا تولتىرىپ وتىر
ولارعا قويىلاتىن تالاپ قانداي، ساپاسى قالاي تەكسەرىلەدى؟ ستاتيستيكا نە دەيدى؟
قازاقستانعا ويىنشىقتار قىتاي (%65)، رەسەي، بەلارۋس، وزبەكستان، قىرعىزستان، ۋكراينا (%33) ەلدەرىنەن تاسىمالدانادى. وكىنىشكە قاراي، تۇتىنۋ نارىعىندا ۇلكەن سۇرانىسقا يە، ءارى ماڭىزدى سانالاتىن بۇل سالاداعى وتاندىق ءوندىرىس يەلەرىنىڭ ورنى بوس تۇر. قازاقستان بالالار تاۋارلارى ءوندىرىسى اسسوتسياتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى داريا گايدەنرايح بىزگە ۇسىنعان مالىمەتىندە، ويىنشىقتاردىڭ 98 پايىزى يمپورتتالاتىنىن ايتتى.
2018 -جىلى قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ كوميتەتى ەلگە يمپورتتالاتىن ويىنشىقتاردىڭ ساپاسى مەن قاۋىپسىزدىگىنە الاڭداۋشىلىق تانىتىپ، ولارعا باقىلاۋدى كۇشەيتتى. سىرتتان كەلەتىن تاۋارلار ەندى «ويىنشىق قاۋىپسىزدىگى تۋرالى» كەدەندىك باقىلاۋ شارتتارىنا سايكەس سەرتيفيكاتتالىپ، قاۋىپسىزدىك تالاپتارى بويىنشا تەكسەرىستەن وتە باستادى. وسىنداي تەكسەرىستەر ناتيجەسى قىتاي، تۇركيا، ۋكراينا (%49,4)، رەسەي، بەلارۋس (%16) جانە وتاندىق وندىرىستەن (%11,1) شىققان تاۋارلاردىڭ بالالار دەنساۋلىعىنا قاۋىپتى ەكەندىگىن انىقتاعان. كوميتەت وكىلدەرى ساپاسىز ويىنشىقتاردى جەكە ادامداردىڭ از مولشەردەن، جاسىرىن تۇردە تاسىمالداۋ دەرەكتەرىنىڭ كوبەيگەنىن ايتادى.
داريا گايدەنرايحتىڭ ويىنشا، بالانىڭ دەنساۋلىعىنا زياندى كوشىرمە ويىنشىقتار نەگىزىنەن قىتايدان كەلەدى. «تۇتىنۋشىلار ويىنشىقتىڭ ساپاسىز ەكەنىن بىردەن اجىراتا المايدى. كونترافاكت ونىمدەرىنىڭ سىرت پىشىنىندە ايىرماشىلىق بولمايدى، ءبىراق ولار ساپاسىز ونىمدەردەن جاسالادى. مىسالى، ول ويىنشىقتارعا وڭدەلگەن نەمەسە ەكىنشى ساپالى پلاستماسسا پايدالانىلادى. ولاردىڭ قۇرامىنداعى فەنول مەن قورعاسىن مولشەرىنىڭ كوپتىگى بالانىڭ دەنساۋلىعىنا، ونىڭ دامۋىنا ەلەۋلى زيانىن كەلتىرەدى. بۇل قوسپالاردى پايدالانۋعا الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرى تىيىم سالادى، ءبىراق قىتايدا ونداي تىيىم جوق.
قازىر بالالار تاۋارلارى تاسىمالىنىڭ %40 ىن كولەڭكەلى نارىق (ولار نەگىزىنەن بالالار كيىم- كەشەگى مەن ويىنشىققا قاتىستى) قۇرايدى. الايدا 2017-2018 -جىلدارى بۇل نارىق تا وزگە سالالار سەكىلدى وتپەلى كەزەڭدى باسىنان وتكەردى. ويىنشىق نارىعى بۇگىنگى ۆاليۋتا باعامى بويىنشا ەسەپتەگەندە %17-20 عا تومەندەگەن. قازىر تۇتىنۋشىلار كەزدەيسوق ەمەس، فۋنكتسيونالدى ءارى جوسپارلى ساۋداعا ءمان بەرە باستادى» - دەيدى بالالار تاۋارلارى ءوندىرىسى اسسوتساتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى داريا گايدەنرايح.
قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ كوميتەتى بىلتىر 5,2 مىڭ توننا بالالار ويىنشىعىن (ولاردىڭ ىشىندە 146 تاۋار عانا زاڭعا سايكەس سەرتيفيكاتتالعان) زاڭسىز جولمەن كەدەننەن وتكىزگەن ىشكى ەكونوميكالىق قىزمەتتەگى 50 تۇلعانىڭ ۇستالعانىن، 6 ادامنىڭ ءىسى سوتقا جولدانىپ، ولارعا سوت شەشىمىمەن 2,5 ميلليون تەڭگە ايىپپۇل سالىنعانىن، 1,5 توننا بالالار ويىنشىعىن زاڭسىز الىپ وتكەن 5 تۇلعانىڭ كاسىپكەرلىككە قاتىستى جەڭىلدىكتەرى توقتاتىلعانىن مالىمدەگەن.
ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ دەرەگىنشە، وتكەن جىلدىڭ قاڭتار- اقپان ايلارىندا 16,4 توننا قۋىرشاق (240 مىڭ دوللار)، 13,7 توننا ەلەكترلى پاراۆوز (66,7 مىڭ دوللار)، 44,2 توننا قۇراستىرعىشتار (1 ميلليون 202,7 مىڭ دوللار)، 230,2 توننا جانۋارلاردىڭ بەينەسىندەگى ويىنشىقتار (2 ميلليون 041,1 مىڭ دوللار)، 1,8 توننا بالالاردىڭ مۋزىكالىق اسپاپ ويىنشىقتارى (21,8 مىڭ دوللار)، 0,7 توننا اعاشتان جاسالعان باسقاتىرعىش (7.5 مىڭ دوللار)، 113,6 توننا ءارتۇرلى ويىنشىقتار جيىنتىعى (671,0 مىڭ دوللار)، 17,9 توننا روبوت پەن قوزعالتقىش ورناتىلعان ماشينا (182,6 مىڭ دوللار)، 3,6 توننا پيستولەت (70,5 مىڭ دوللار)، 8,2 توننا ۇرلەنگەن دوپ (147,9 مىڭ دوللار)، 7,2 توننا روليكتى كونكي (57,6 مىڭ دوللار) يمپورتتالعان.
ودان بولەك، ەلگە 17.9 توننا اتكەنشەك، التىباقان جانە باسقا دا اتتراكسيوندار 282,6 مىڭ دوللارعا جەتكىزىلگەن. وتباسىنىڭ بالاعا جۇمسالاتىن ورتاشا ستاتيستيكالىق مولشەرى 60 پايىزدى كورسەتەدى، ونىڭ %18 ى ءتۇرلى ويىن- ساۋىقتىق شارالارعا، 22 پايىزى ءبىلىم الۋ مەن ءتۇرلى دامىتۋ جۇمىستارىنا كەتەدى ەكەن. وتباسىنداعى بۇل شىعىن بالانىڭ جاسىنا ساي وزگەرىپ وتىرادى.
بالالار تاۋارلارى ءوندىرىسى اسسوتساتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى داريا گايدەنرايح بولاشاقتا وتاندىق ويىنشىق بيزنەسىنىڭ داميتىنىنا سەنەدى. "بۇل سالانىڭ بولاشاعى بار. قازىردىڭ وزىندە وتاندىق نارىقتا ءوزىمىزدىڭ ونىمدەر پايدا بولا باستادى. ولاردىڭ ساپالارى ەۋروپالىق ستاندارتتاردان ەش كەم ەمەس. بىزدەگى يمپورت ماسەلەسى دە الداعى ۋاقىتتا كوبەيمەسە ازايمايدى. ويتكەنى، بۇل نارىقتاعى تۇتىنۋشى سۇرانىسى مەن تالابى جوعارى.
ەلدە قانداي داعدارىس ورىن السا دا، بيزنەس ءبىر ورنىندا توقتاپ قالمايدى، ول دامي بەرەدى. ءبىز وزىمىزگە ارتىق دۇنيە ساتىپ الماۋىمىز مۇمكىن، ءبىراق بالالارعا مىندەتتى تۇردە كەرەك زاتتارىنىڭ ءبارىن الامىز. سوندىقتان بىزگە وسى سالاعا قىزىعاتىن ساۋاتتى وتاندىق ءوندىرىس يەلەرى مەن بالاعا دەگەن ماحاببات قاجەت. ويىنشىق يمپورتىنداعى كولەڭكەلى بيزنەسكە توقتاۋ سالا الساق، ساپا ماسەلەسىنە الاڭداماۋعا بولادى. ءبىز سىرتتان كەلەتىن تاۋارلارعا كۇدىكپەن ەمەس، تالعاممەن عانا قاراۋىمىز كەرەك" - دەيدى.