فرانسيا پرەزيدەنتى: نوتر- دام شىركەۋىن قايتا سالامىز
ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، پاريجدىڭ كونە ارحيتەكتۋرالىق عيماراتى نوتر- دام دە پاري شىركەۋى وتقا وراندى. ابىروي بولعاندا، ادام شىعىنى جوق. الايدا توعىز عاسىردان بەرى فرانسيا حالقىنىڭ تاريحىنان سىر شەرتەتىن سوبورعا وراسان زور زارداپ كەلگەن. رۋحاني ەسكەرتكىشتىڭ جويىلىپ كەتە جازداۋىنا تۇتاس ەۋروپا حالقى كۇيزەلدى.
كونە عيماراتتىڭ قاسبەتىن (فاساد) ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ءورت سوندىرۋشىلەر بارىنشا اباي بولۋعا تىرىسقان. سوعان قاراماستان، تۇرعىنداردىڭ كوزىنشە سوبوردىڭ شاتىرى وپىرىلىپ ءتۇستى. نوتر- دام دە پاري وتقا وراندى دەگەن سۋىت حابار جەر- جاھانعا بىردەن تارادى. ءتىپتى ۇلت تراگەدياسىنا تەڭەلگەن وقيعا تىكەلەي ەفيردەن كورسەتىلدى.
ايتا كەتەرلىگى، 35 مەترلىك سوبور سۇمبىلدەرىنىڭ بيىكتىگى 69 مەترگە جەتەدى. وكىنىشكە وراي، ەشبىر ءورت ءسوندىرۋ تەحنيكاسى ولاردى بويلاي المادى. سالدارىنان ءتىلسىز جاۋ شىركەۋدىڭ شاتىرى، ساعاتى مەن شاتىرۇشىن جويىپ جىبەردى. ⅩⅨ عاسىردا قايتا ورناتىلعان شاتىرۇشى قالىڭ جۇرتتىڭ كوزىنشە وپىرىلدى. 500-گە جۋىق ءورت ءسوندىرۋشى ءتىلسىز جاۋدى تەك تاڭ اتقاندا اۋىزدىقتاي الدى.
تالاي ميۋزيكل، سپەكتاكل مەن وپەراعا ارقاۋ بولعان نوتر- دام دە پاري جايلى توقتالا كەتسەك. پاريج ورتالىعىنداعى ءسان- سالتاناتى جاراسقان سوبور كاتوليكتەردىڭ رۋحاني- ماتەريالدىق مۇراسى سانالادى. بەينەجازبادا كورسەتىلگەندەي، شىركەۋ گوتيكا ستيلىندە سالىنعان. ونىڭ قۇرىلىسى 1163 -جىلى باستالىپ، 1345 -جىلعا دەيىن جالعاسقان. سودان بەرى شىركەۋ سان مارتە قايتا قالپىنا كەلتىرىلگەن. فرانسيا پرەزيدەنتى ەممانۋەل ماكرون سوبوردى قايتا سالىپ شىعامىز دەپ سەندىردى.
ەممانۋەل ماكرون، فرانسيا پرەزيدەنتى:
- بۇل فرانسۋزداردىڭ تاعدىرىنا جازىلعان دۇنيە بولار، سوندىقتان ءبىز بىرىگىپ سوبوردى قايتا سالىپ شىعامىز. الداعى جىلدارعا ارنالعان اۋقىمدى جوباعا اينالماق. ەرتەڭنەن باستاپ، شىركەۋدى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن جالپى ۇلتتىق جىلۋ جيناۋدى باستايمىز. بۇل جۇمىسقا تالانتتى رەستوۆراتورلاردى تارتامىز. ءار ادام بۇل يگى ىسكە ۇلەسىن قوسا الاتىن بولادى. ءبىز مىندەتتى تۇردە نوتر- دامدى قالپىنا كەلتىرەمىز. ويتكەنى، تۇتاس فرانسۋز حالقى ەندى وسىنى كۇتەدى.
بەلگىلى بولعانداي، سوبوردىڭ نەگىزگى قۇرىلىمى مەن جيھازى ساقتالىپ قالدى. جالىننان شىركەۋدەگى كيەلى جادىگەرلەرگە زاقىم كەلمەگەن. دەي تۇرعانمەن، شاتىرى مەن شاتىرۇشىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن قوماقتى قاراجات قاجەت. ماكروننىڭ ۇندەۋىنەن كەيىن يل- دە فرانس ءوڭىرى بۇل ماقساتقا 10 ميلليون ەۋرو بولمەك. سونداي- اق جەكەلەگەن بيزنەس وكىلدەرى دە ءۇنسىز قالمادى. ماسەلەن، فرانسۋزدىڭ باقۋاتتى فرانسۋا- انري پينو اۋلەتى ارتەميس ينۆەستيتسيالىق كومپانياسى ارقىلى 100 ميلليون ەۋرونى اۋداراتىن بولدى. ال لۋي ۆيتتون موەت حەننەسي ترانسۇلتتىق كومپانياسى 200 ميلليون ەۋرو كولەمىندە قارجىلاي قولداۋ كورسەتپەك.
بەلتا نوتر- دامنىڭ شاتىرىنداعى 150 جىلدان استام ۋاقىت بويى تۇرعان 16 ءمۇسىن ورتتەن امان قالدى. ولار وسىدان ءبىر اپتا بۇرىن شەشىلىپ، جوندەۋ جۇمىستارىنا جىبەرىلگەن بولاتىن. ماماندار جوندەۋ جۇمىستارىنا 5 جىلدان استام ۋاقىت كەتەتىنىن ايتادى.
ەۋروپالىق وداق تا فرانسۋز حالقىنا قول ۇشىن سوزۋعا ءازىر ەكەنىن ءبىلدىردى.
الاپات ورتكە قاتىستى دونالد ترامپ فرانسۋز حالقىنا تىلەۋلەستىگىن تۆيتتەر ارقىلى ءبىلدىردى. الدىمەن ءورتتى اۋە كۇشتەرى ارقىلى سوندىرگەن ابزال دەپ كەڭەسىن دە بەردى. الايدا ولاي جاساۋعا بولمايتىنىنا كوزى جەتكەن سوڭ، «قۇداي، فرانسۋز حالقىنا جار بولا گور» دەپ جازدى. ەۋروپالىق كوميسسيا باسشىسى جان- كلود يۋنكەر ءورتتى تۇتاس ادامزاتتىڭ رۋحاني مۇراسىنىڭ تراگەدياسى دەپ باعالادى. باتىس ەلدەرىنىڭ كوشباسشىلارى دا ءوز لەبىزدەرىن ءبىلدىرىپ جاتىر.
انگەلا مەركەل، گەرمانيا كانسلەرى:
- ورتكە ورانعان شىركەۋدى كورىپ، قينالىپ قالدىق. نوتر- دام - فرانسيا مەن ەۋروپا مادەنيەتىنىڭ سيمۆولى. ءبىز باۋىرلاس فرانسۋز حالقىمەن بىرگەمىز.
كاتوليكتەردىڭ پاسحا مەرەكەسىنىڭ قارساڭىندا نوتر- دام دە پاريدىڭ وتقا ورانۋىن اركىم ءارقالاي توپشىلادى. دەي تۇرعانمەن، بۇل وقيعا فرانتسۋز حالقىنىڭ بىرىگۋىنە سەبەپشى بولادى دەگەن پىكىرلەر ايتىلۋدا. سەبەبى سوڭعى كەزدەرى جيىلەپ كەتكەن «سارى جەيدەلىلەر» نارازىلىعى حالىقتىڭ بەرەكەسىن قاشىرعان ەدى.
لوران نۋنەس، فرانسيانىڭ ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى:
- قۇتقارۋشىلار ءالى دە جۇمىستارىن جالعاستىرىپ جاتىر. ازىرشە ورتتەن كەلگەن شىعىن مولشەرىن ايتا المايمىز. ەلىمىزدە بۇنداي اۋقىمدى اپات بۇرىن سوڭدى بولماعان. كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى كۇتىپ تۇر. باستىسى - عيماراتتىڭ نەگىزگى قۇرىلىمى مەن ەكى مۇنارا ساقتالىپ قالدى. ساۋلەتشىلەر مەن ساراپشىلار ونىڭ قازىرگى جاعدايىن باعالايتىن بولادى. ول ءۇشىن الدىمەن ارنايى ساراپتاما وتكىزىلەدى.