ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلى: «رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ» ەكى جىلىن ەلەۋلى ىستەرمەن تۇيىندەپ وتىرمىز

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىنىڭ جاريالانعانىنا ەكى جىل تولدى.

باعدارلامالىق سيپات العان ءبىر عانا ماقالاداعى باستامالار ەكى جىلدا ەكپىندى ىستەرگە ۇلاسىپ، مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا دەن قويعانىن ايقىنداي ءتۇستى. تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن تامىرىن ىزدەگەن حالىقتىڭ جاڭعىرۋعا ۇمتىلارى زاڭدى دا.

«رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ» ءۇشىنشى كوكتەمىندە قانداي تىڭ باستامالار بار؟ جالپى، باعدارلاما اياسىندا باستالعان جۇمىستار قالاي جالعاسۋدا؟ وسى ساۋالداردىڭ ىزىمەن مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلىن سوزگە تارتىپ كورگەن ەدىك.

- ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلى، وتكەن جىلى بەرگەن سۇحباتىڭىزدا پوەزيا جانە پروزا جانرلارى بويىنشا قازاق اۆتورلاردىڭ شىعارمالارى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ 6 تىلىندە باسىپ شىعارىلاتىنىن حابارلاپ ەدىڭىز. بۇل باعىتتاعى جۇمىس قالاي جالعاسىن تاۋىپ جاتىر؟

- ءبىزدىڭ مينيسترلىك بىلتىردان بەرى «مادەنيەت جانە ونەر شىعارمالارىن ىرىكتەۋ جانە ولاردىڭ ساپاسىنا باقىلاۋ جۇرگىزۋ بويىنشا قىزمەت كورسەتۋ» جوباسىن قولعا الدى. بۇل جوبا ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ: بولاشاققا باعدار» باعدارلامالىق ماقالاسىنىڭ «جاھاندانۋ الەمىندەگى زاماناۋي قازاقستاندىق مادەنيەت» جوباسى اياسىندا جۇرگىزىلۋدە. بىلتىر جوبا 2 باعىتتا جۇرگىزىلدى. ەڭ الدىمەن اۋدارىلاتىن شىعارمالاردى ىرىكتەۋ جونىندەگى ارنايى ساراپشىلار توبى قۇرىلدى. پوەزيا جانە پروزا جانرى بويىنشا ساراپشىلار توبىنىڭ قۇرامىنا فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى د. قامزابەك ۇلى، ادەبيەت جانە تەاتر سىنشىسى، قازاقستان جۋرناليستەر اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى ءا. بوپەجانوۆا، بەلگىلى قالامگەر س. سىبانباي جانە باسقا دا ساراپشىلار ەندى.

ءبىز كوركەم ادەبيەت شىعارمالارىن ىرىكتەۋدىڭ نەگىزگى تالاپتارى رەتىندە تۋىندىلاردىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارى دۇنيەگە كەلىپ، قازىرگى زامانعا ساي جازىلعان دۇنيەلەر بولۋىن شارت ەتتىك. وسىعان وراي، ساراپشىلار ىرىكتەگەن شىعارمالار قازىرگى تاڭدا ب ۇ ۇ- نىڭ 6 تىلىنە اۋدارىلىپ جاتىر.

اۋدارما جاساۋ ءۇشىن ۇلى بريتانيانىڭ كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتى، فرانسيانىڭ «Royal Group»، يسپانيانىڭ «Visor Libros»، رەسەي جازۋشىلار وداعىنىڭ ماسكەۋ قالالىق ۇيىمى سەكىلدى حالىقارالىق ۇيىمدارمەن ارىپتەستىك كەلىسىمشارت جاسالعانىن بۇعان دەيىن حابارلاعان ەدىك. سونىڭ نەگىزىندە 2018-جىلى قازىرگى قازاق ادەبيەتى اعىلشىن، فرانسۋز، يسپان جانە ورىس تىلدەرىنە اۋدارىلعان. ال بيىل شىعارمالار قىتاي جانە اراب تىلدەرىنە اۋدارىلادى. ودان كەيىن 2019-جىلى اۋدارىلعان شىعارمالار «زاماناۋي قازاق ادەبيەتى پروزاسىنىڭ انتولوگياسى» مەن «زاماناۋي قازاق ادەبيەتى پوەزياسىنىڭ انتولوگياسىنا» ەنگىزىلىپ، انتولوگيانى باسىپ شىعارۋ مەن ولاردى شەتەلدە تانىستىرۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلەدى.

- دەمەك، اۆتورلارىمىزدىڭ شىعارمالارى الەم ەلدەرىنە تاراتىلادى عوي...

- ءيا. سولاي. جوعارىدا اتالعان انتولوگياعا پروزا جانرىندا 30 اۆتوردىڭ جانە پوەزيا جانرى بويىنشا 30 اۆتوردىڭ شىعارماسى ەنگىزىلەدى. باسىپ شىعارىلعان انتولوگيالار بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ 6 تىلىنە اۋدارىلىپ، شەت ەلدەردىڭ كىتاپحانالارى مەن ءبىلىم بەرۋ ورىندارىندا جانە باسقا دا ۇيىمدارعا تاراتىلاتىن بولادى.

- «رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىنىڭ ىزىمەن جاريالانعان ەلباسىنىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسى دا ۇلت رۋحانياتىن تۇگەندەۋگە زور ماڭىزعا يە ەكەنى داۋسىز. ماسەلەن، «قاسيەتتى قازاقستان» عىلىمي- زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى بەرىك ءابدىعالي «ارحيۆ-2025» باعدارلاماسى اياسىندا 30 مىڭ قۇجاتتىڭ كوشىرمەسىن شەتەلدەن اكەلۋ كوزدەلىپ وتىرعانىن ايتتى. شەتەلدىك، اسىرەسە رەسەي جانە قىتاي ارحيۆتەرى قازاق تاريحىنا قاتىستى تاريحي دەرەكتەردى (البەتتە، كوشىرمەسىن) بولىسۋگە ءازىر مە؟ ارحيۆتەر تۇرعىسىندا شەت مەملەكەتتەرمەن قانداي دا ءبىر كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلە مە؟

- ءوزىڭىز اتاپ وتكەندەي، تۇڭعىش پرەزيدەنت - ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسىندا بەلگىلەنگەن «ارحيۆ-2025» جەتى جىلدىق باعدارلاماسى اياسىندا وتاندىق جانە شەتەلدىك ارحيۆتەر مەن عىلىمي-زەرتتەۋ مەكەمەلەرىندە قازاقستان تاريحىنا قاتىستى قۇجاتتاردى ايقىنداۋ بويىنشا ىزدەۋ-زەرتتەۋ جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋ ماسەلەسى پىسىقتالۋدا. قازىرگى تاڭدا ۇلتتىق ءارحيۆتىڭ جانىنان اشىلعان، ساياساتتانۋشى، تاريحشى بەرىك ءابدىعالي ۇلى باسشىلىق ەتەتىن «ارحيۆ - 2025» عىلىمي-ادىستەمەلىك ورتالىقپەن «ارحيۆ-2025» جەتى جىلدىق باعدارلاماسى ازىرلەنىپ جاتىر. سونىمەن قاتار، قازاقستاننىڭ ءبىرقاتار شەت ەلدەردىڭ ارحيۆ مەكەمەلەرىمەن ارحيۆ ءىسى سالاسىندا ىنتىماقتاستىق تۋرالى، ونىڭ ىشىندە قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى، رەسەي فەدەراتسياسى، يران يسلام رەسپۋبليكاسى، ەگيپەت، تۇركيا جانە تاعى باسقا ەلدەرمەن 17 كەلىسىم مەن مەموراندۋم بار. سول قۇجاتتاردىڭ كۇشىمەن ءسىز اتاپ وتىرعان جۇمىستى ىسكە اسىرۋ جوسپارلانعان.

بۇدان بولەك، قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى تاراپىنان قازاقستاننىڭ شەت ەلدەردەگى ەلشىلىكتەرى قاجەت بولعان جاعدايدا كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرۋعا دايىن ەكەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى.

- قازاقستاندىق مادەنيەت پەن ونەردى تانىتۋعا ديماش قۇدايبەرگەننىڭ وراسان زور جەتىستىكتەرى بارشا حالىقتى قۋانتادى. ءبىر سوزىڭىزدە ديماشتىڭ جەكە كونسەرتىن ا ق ش قالالارىندا وتكىزۋ تۋرالى ايتىپ قالعان ەدىڭىز. بۇل قانشالىقتى مۇمكىن؟ كەلىسسوزدەر باستالدى ما؟ ديماشتىڭ الەمدىك تۋرنە اياسىندا كەلەسى كونسەرتى تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟

- ءيا، راسىندا دا، ديماش قۇدايبەرگەن الەمدى ءوز ونەرىمەن تامساندىرىپ، تىڭدارمانداردىڭ جۇرەگىن جاۋلاپ الدى. 2018-جىلدىڭ 19- قاراشاسىندا مينيسترلىك لوندوننىڭ «Indigo at the O2»  ەڭ ۇلكەن ساحناسىندا ديماشتىڭ جەكە كونتسەرتىن ۇيىمداستىردى. سونىمەن قاتار، مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى 2019-جىلدىڭ III توقسانىندا نيۋ-يوركتە الەمگە ايگىلى «Madison Square Garden» الاڭىندا ديماش قۇدايبەرگەننىڭ ايرىقشا شوۋ-كونسەرتىن ۇيىمداستىرماق. بۇگىنگى تاڭدا اتالعان شوۋدى ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارى باستالىپ كەتتى.

- «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا الداعى ۋاقىتتاعى مينيسترلىكتىڭ جوسپارىمەن بولىسسەڭىز...

- شەتەلدەردە زاماناۋي قازاقستاندىق مادەنيەتىمىزدىڭ جەتىستىكتەرىن كورسەتۋ ماقساتىندا 2019-2020-جىلدارى «اباي»، «قىز جىبەك»، «ءبىرجان-سارا» ۇلتتىق وپەرالاردىڭ گرەكيا، تۇركيا، قىتاي، جاپونيا، كورەيا رەسپۋبليكاسى، ا ق ش، كانادا جانە تاعى باسقا ەلدەردە كورسەتىلىمدەرى جوسپارلانۋدا. سونداي-اق، رەسپۋبليكالىق تەاترلار ۇلتتىق جانە شەتەل اۆتورلارىنىڭ ۇزدىك تەاتر قويىلىمدارىن تۇركيا، گرەكيا، گرۋزيا، فرانسيا، بەلارۋستا ۇسىناتىن بولامىز.

رەسپۋبليكالىق مۋزەيلەردىڭ قورىنان قىتايدا، ا ق ش- تا، گرۋزيادا، تۇركيادا، وزبەكستاندا، يسپانيادا، كورەيادا، ۇلى بريتانيادا كورمەلەر وتكىزىلەدى.

بۇدان باسقا، ا ق ش پەن گەرمانيادا مادەنيەت پەن كينو كۇندەرىن وتكىزۋ، سونىمەن قاتار رەسپۋبليكالىق مادەنيەت ۇيىمدارىنىڭ ماكەدونيا، تۇركيا، ارمەنيا، اۆستريا، مەكسيكا، گرەكيا، فرانسيا جانە تاعى باسقا ەلدەرىنە ءىس ساپارلارى كوزدەلىپ وتىر.

وتكەن جىلى «التىن ادامنىڭ الەم مۋزەيلەرىنە شەرۋى» حالىقارالىق كورمە جوباسى اياسىندا «ۇلى دالا مۇراسى: زەرگەرلىك ونەردىڭ حاس تۋىندىسى» كورمەسى ماسكەۋدىڭ بۇكىلرەسەيلىك حالىق ونەرى مەن دەكوراتيۆتى- قولدانبالى ونەر مۋزەيىندە اشىلعان ەدى. سول تاقىرىپتاعى كورمە بىلتىر باكۋدىڭ (ازەربايجان) ۇلتتىق مۋزەيىندە، قىتايدىڭ سيان قالاسىنىنىڭ تاريحي مۋزەيىندە، گدانسك قالاسىنىڭ (پولشا) ۇلتتىق مۋزەيىندە ءوتتى. كورمەلەردە قازاقستاننىڭ باستى نىشانى رەتىندە «التىن ادام» كورەرمەن نازارىنا ۇسىنىلدى. سونىمەن قاتار، اتالمىش جوبا اياسىندا بيىل «التىن ادام» جاپونيا، گرۋزيا، ۇلى بريتانيا، يسپانيا جانە تۇركيانىڭ مۋزەيلەرىندە، 2020-جىلى ا ق ش، يتاليا، اۆستريا، فرانسيا، گەرمانيا مۋزەيلەرىندە كورەرمەن نازارىنا ۇسىنىلاتىن بولادى.

ءبىر سوزبەن، «رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ» ەكى جىلىن ەلەۋلى ىستەرمەن تۇيىندەپ وتىرمىز. الدا ءالى دە زور مىندەتتەر مەن ماقساتتار بارشىلىق.

- سۇحبات بەرگەنىڭىز ءۇشىن كوپ راحمەت!

اۆتور: ايان بەكەن ۇلى