شالعايداعى قازاقتار ناۋرىزدى قالاي تويلايدى

الماتى. قازاقپارات -  ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى ءاز ناۋرىزدى توتاليتارلىق رەجىمنىڭ قۇرساۋىنان شىققان سوڭ عانا جاڭعىرتا باستاعانىمىز راس. ال كەڭەستىك زاماننىڭ سالقىنى تيمەگەن، سالت ءداستۇرى ساقتالعان شالعايداعى قازاقتار ءتول مەرەكەنى عاسىرلار، مىڭجىلدىقتار بويى ۇزبەي تويلاپ كەلەدى.

قازاقپارات تىلشىسىنە ناۋرىزداعى ۇمىتىلىپ بارا جاتقان داستۇرلەر تۋرالى قىتايدان كەلگەن قازاق، بەلگىلى اقىن، تەرمەشى جانبولات قۇرمان ۇلى ايتىپ بەردى.

جانبولات قۇرمان ۇلى بىرنەشە جىل بۇرىن تاريحي وتانىنا ورالعان. قازىر تۋريستىك سالادا كاسىپكەرلىكپەن اينالىسادى.

«ناۋرىز - قازاقتىڭ قىستان امان شىعىپ، حالىقتىڭ اۋزى اققا جەتكەن جاڭا جىلدى تويلاۋ مەرەكەسى. بالا كەزىمىزدەن ناۋرىز كوجەنى ءىشىپ وستىك. اۋىل بولىپ تويلايتىنبىز. بۇگىن وسى اۋىل ناۋرىز كوجە جاساسا، كەلەسىدە انا اۋىل جاسايدى. جاقسى تايلارعا ءمىنىپ، جاڭا كيىمدەرىمىزدى كيىپ، اتتاردىڭ ات ابزەلدەرىن ادەمىلەپ اتقا ءمىنىپ، قىدىراتىنبىز. ناۋرىز جىرىن ايتاتىنبىز. ال ناۋرىز كوجە جاساعان ءۇي يەسى «مىناۋ اتاڭنىڭ سىباعاسى، اكەڭنىڭ سىباعاسىن ءىش» دەپ ىشكىزەدى. انا ءۇي، مىنا ۇيدەن قىدىرىپ ءجۇرىپ كوجە ءىشۋ ۇلكەن مەرەكە بولاتىن» ، - دەدى جانبولات.

ونىڭ ايتۋىنشا، قىتاي قازاقتارى كوجەنى بىرنەشە ءتۇرلى اتايدى.

 «اقپاننىڭ ورتاسىنا باستاپ جاسالاتىن كوجە «تىلەۋ كوجە» دەپ اتالادى. بۇل جاقسى تىلەك تىلەپ، جاڭا جىلدا ەل امان جۇرت تىنىش بولسىن دەگەن تىلەۋدەن تۋادى. مۇنى تىلەۋ كوجەگە شاقىردىق دەپ ايتادى. ناۋرىز كوجەگە شاقىردىق دەمەيتىن. ودان بولەك كوك كوجە دەگەن بار. بۇل ناۋرىزدان دا بۇرىن بولۋ كەرەك. بۇرىن قازاق كوك تاڭىرگە ارناپ كوك كوجە جاسايتىن بولعان. بۇل وتە ەرتەدەن كەلە جاتقانىن بىلدىرەدى. بۇرىن اتا- بابالارىمىز تاڭىرگە سيىنىپ جۇرگەندە كوك كوجە دەپ اتايدى ەكەن. كوك كوجەنىڭ تاعى ءبىر ماعىناسى بار. جەرگە قىلتيىپ كوك شىقتى، جەر كوكتەدى دەگەندى دە بىلدىرسە كەرەك» ، - دەدى جانبولات قۇرمان ۇلى.

ونىڭ سوزىنشە، ەڭ جاقسى كوجە ناۋرىزدا پىسىرىلەتىن ناۋرىز كوجە. سەبەبى ونى دايىنداۋعا قىسقى سوعىمنان ارنايى كارى جىلىك پەن قۇرت ساقتالادى.

«ەڭ جاقسى كوجە قۇرتتىڭ قىستان ارناۋلى كوك كوجەگە ارناپ سۇزبە ساقتايدى. سوعىمنىڭ ەتىنىڭ ىشىندەگى قارى جىلىكتى الىپ قويادى دا، كوجە جاساعاندا ءبىرىنشى كارى جىلىكتى اسادى. استاۋعا قۇرت سالدىرىپ، سۋ قۇيىپ باياعىدا قۇرت ەزەتىنبىز. ارتىنان ەڭ ەزىلە كەلە دومالاق مالتالارى قالاتىن. وعان تالاساتىنبىز. ەزىلگەن قۇرتپەنەن جاسالعان ناۋرىز كوجە وتە كەرەمەت بولادى. سوسىن ناۋرىز كوجەنىڭ ءدامىن كىرگىزەتىن ەڭ باستى ەلەمەنت ول بيداي. ءبىرىنشى بيدايدى ءتۇيىپ، تازالاپ، ۇشىرىپ، قايناتىپ بوكتىرەدى. ناۋرىزدىڭ 21-22 - قاراعان ءتۇنى بۇكىل تۋىس تۋعاندار ءبىر جەرگە جينالادى. ولار ۇلكەن داستارحان جايىپ، قىدىر اتا كەلەدى دەپ كۇتەدى. كوجەلەرىن جاساپ، سول كۇنى ول وتباسىلىق مەرەكە بولادى. بۇل ءداستۇر دە ۇمىتىلىپ كەتتى ءقازىر. سونىمەن قاتار، ناۋرىز كوجەنى تاق كۇندەرى جاسايدى. بۇعان دا ەرتەرەكتە قاتتى ءمان بەرەتىن» ، - دەدى ول.

جانبولات قۇرمان ۇلى قازىر وتباسىمەن الماتى وبلىسىندا تۇرادى. شىعارماشىلىق جۇمىسپەن، تۋريستىك قىزمەتپەن اينالىسادى. ودان بولەك تۋعان ۇلتىنىڭ تاريحى مەن ەتنوگرافياسىن زەرتتەپ كەلەدى.

 «مەن قازاق ۇلتىنىڭ بالاسى رەتىندە تۋعان تاريحىمدى زەرتتەۋگە تىرىسامىن. كوپ وقيمىن، ىزدەنەمىن. بار بىلگەنىمدى كەيىنگى ۇرپاققا قالدىرۋعا تىرىسامىن. جىل وتكەن سايىن، عاسىر وتكەن سايىن كونە داستۇرلەر سانادان ءوشىپ بارادى. ال ولاردى كونەنىڭ كوزىندە ساقتاۋ وتە ماڭىزدى» ، - دەدى ول.