تاڭجارىق اقىننىڭ قىزى

None
None
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - تاڭجارىق اقىن... وسى ءبىر تاماشا تالانت يەسى تۋرالى قالىڭ كوپشىلىك بەرتىنگە دەيىن كوپ ەشتەڭە بىلمەي كەلدى.

وعان سەبەپ، بىرىنشىدەن ول شەتەلدە تۋىپ، ءومىر ءسۇردى. سوندىقتان دا شىعارمالارى وتانداستارىنا ءوز ۋاقىتىندا جەتە قويمادى. ەكىنشىدەن، ارعى بەتتەن ۇلى كوش قوزعالىپ، تاڭجارىقتىڭ تۋىندىلارى كەڭەستىك قازاقستانعا سولار ارقىلى ەندى كەلە بەرگەن كەزدە ەكى مەملەكەت اراسىنداعى ساياسات وزگەردى. سوعان بايلانىستى اقىندى بايقاپ ناسيحاتتاپ، ساقتىقپەن تانىستىرۋ قاجەت بولدى. ويتكەنى ول قىتايدا ءالى اقتالماعان تۇلعا بولاتىن.

دەسەك تە وسى ءبىر عاجاپ ادامنىڭ اتى مەن ءۇنى قۇبىلمالى مىنەز تانىتقان ساياساتتار ىزعىرىعى اراسىنداعى ءسال-ءپال تۋا قالعان جىلىمىق كەزدەردە وقىرماندارىمىزعا ەستىلىپ قالىپ جاتتى. سونداي ءبىر ساتتەردە ونى ءوز وتانىنا ەڭ العاش تانىستىرعان ادام ول اقساقال جازۋشىمىز ءسابيت مۇقانوۆ ەدى. 1956 -جىلى ق ح ر-عا ك س ر و جازۋشىلار وداعىنىڭ اتىنان ءۇش قالامگەر شاقىرىلعان.

اتالمىش ەلگە سولاردىڭ ءبىرى بولىپ بارعان سابەڭ كورشى مەملەكەتتىڭ قازاقتار مەكەندەيتىن شىڭجاڭ ولكەسىن اسىقپاي ارالاپ، قانداستارىمىزدىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىمەن كەڭىنەن تانىسقان. ەلگە قايتىپ كەلگەن سوڭ «الىپتىڭ ادىمى» اتتى تانىمدىلىعى مول دەرەكتى كىتاپ جازعان. مىنە، سوندا تاڭجارىق اقىن، ونىڭ مۇعاليما قىزى سارا مەن كۇيەۋ بالاسى، جازۋشى بۇقارا تىشقانبايەۆ تۋرالى تۇڭعىش رەت ەگجەي-تەگجەيلى ايتىلعان-تىن.

ودان سوڭ... ءيا، ودان سوڭ ارادا 17 جىل ۋاقىت وتكەندە ءانشى دانەش راقىشەۆتىڭ ورىنداۋىمەن تاشكەنتتەگى بۇكىل وداقتىق «مەلوديا» - دىبىس جازۋ ستۋدياسىنان تاڭجارىقتىڭ «امانداسۋ» ءانى جەكە كۇيتاباق بولىپ شىققانى، 1974 -جىلى «جازۋشى» باسپاسىنان اقىننىڭ «ارمانتاۋ» جىر جيناعىنىڭ جارىق كورىپ، ەسىمى 1977 -جىلى قازاق سوۆەت ەنسيكلوپەدياسىنىڭ 10-تومىنا ەنگەنى بار.

ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، كەڭەستىك كەزەڭدە تاڭجارىق اقىن تۋرالى قازاقستاندا اتقارىلعان جۇمىستار مىنە، وسىلار. ول جانە ونىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى اۋقىمدى ىستەر ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان سوڭ ودان ءارى دايەكتىلىكپەن جالعاسا ءتۇستى دەۋگە بولادى. وعان 1992-2002 -جىلدار ارالىعىندا شىڭجاڭنان كەلگەن ادەبيەتشى- عالىم ورازانباي ەگەۋبايەۆتىڭ الماتىدا اقىننىڭ ەكى تومدىعىن شىعارۋدى قامتاماسىز ەتكەنى، زەرتتەۋشى دۇكەن ءماسىمحان ۇلىنىڭ «ساراپ» كىتابىندا ءوزىمىز ءسوز ەتىپ وتىرعان تۇلعانىڭ شىعارماشىلىق قىرلارى ەگجەي- تەگجەيلى تالدانعانى، جازۋشى تۇرلىبەك ماماسەيىتتىڭ «تاڭجارىق» رومانىن جازىپ، دۇنيەگە اكەلگەنى دالەل.

بيىل ءومىرىنىڭ تەڭ جارتىسى قۋعىن-سۇرگىندە ءوتىپ، قىتاي ەلىندە سەنىمسىز ەلەمەنت اتانعان، ول اۋىر ايىپتان تەك ⅩⅩ عاسىردىڭ 80- جىلدارىندا عانا ارىلىپ، جۇلدىزى سونان سوڭ عانا بارىپ جانعان تۋما تالانتتىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولادى. قازىر اقىننىڭ بۇل مەرەيتويىن ەكى مەملەكەت تە كەڭىنەن اتاپ وتۋگە قام جاساۋدا. سونىڭ قارساڭىندا ءبىز تاڭجارىق جولدى ۇلىنىڭ بۇگىندە الماتى قالاسىندا تۇراتىن قىزى سارا تاڭجارىق قىزى تىشقانبايەۆامەن جولىعىپ، اڭگىمەلەسكەن ەدىك.

- كوزى قاراقتى وقىرمان قازىر اقىننىڭ شىعارماشىلىعىمەن جاقسى تانىس دەۋگە بولادى. ءبىراق، ەل ونىڭ وتباسىلىق ومىرىنەن جانە ۇرپاقتارىنان حابارى جوق. كوپ ەشتەڭە بىلمەيدى. الدىمەن مىنە، وسى جونىندە ايتىپ بەرسەڭىز.

- اكەم ەكى رەت شاڭىراق كوتەرگەن كىسى. العاشقى شەشەمىزدەن ءۋاليحان ەسىمدى پەرزەنت بولعان. ول شىڭجاڭ پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ، قۇلجا ءۋالاياتىنىڭ ارالتوبە دەگەن جەرىندە جۇمىس ىستەدى. وكپە اۋرۋىنا شالدىعىپ قايتىس بولعاندا، ارتىندا ءبىر ۇلى قالعان. سول بالا قازىر ءۋاليحاننىڭ وتىن وشىرمەي، شىڭجاڭنىڭ كۇنەس اۋدانىندا تۇرىپ جاتىر.

مەن اكەمنىڭ ەكىنشى قوساعى باتيدەن تۋعانمىن. انام وجەت، ىسمەر، ءانشى ادام ەدى. كوزى اشىق، ساۋاتتى كىسى-تىن. كىشكەنتاي كەزىمدەگى ەستە قالعانى: الدىمەن اۋىلدا تۇردىق. سودان سوڭ قۇلجا قالاسىنا كوشىپ كەلدىك.

مەكەنىمىز ۇلكەن شاھاردىڭ ورتاسىنداعى قازاق ۋيشماسى (ۇيىمى - رەد. ) دەگەن ورام ەدى. ونىڭ اۋلاسىندا ۇلكەن كلۋب بار بولاتىن. مىنە، سوندا ۇلتىمىزدىڭ ىلە ايماعىنداعى باس كوتەرەر زيالىلارى جينالىپ، بىرەۋى كوركەمونەرپازدار انسامبلىن قۇرىپ، ەكىنشىسى دراما ۇيىرمەسىن اشىپ، ءۇشىنشىسى تالاپتى جاستاردى فوتوسۋرەت ستۋدياسىنا تارتىپ، كەۋدەسىندە ساۋلەسى بار جاننىڭ ءبارىن جاڭالىققا ۇندەپ جاتاتىن. سولاردىڭ ىشىندە جارقىلداپ اكەم دە ءجۇردى. ول كىسىنىڭ جۇمىسى ءوزى نەگىزىن 1936 -جىلى قالاعان «ىلە» گازەتىن شىعارىپ، تاراتۋ بولاتىن.

- اقىننىڭ قالاي ۇستالعانى ەسىڭىزدە مە؟ تۇتقىنداۋ قاي جەردە، قالاي، نە سەبەپتى جۇرگىزىلدى؟ ول كەزدە ءسىز قانشا جاستا ەدىڭىز؟

- ەسىمدە. ءبارى دە كوز الدىمدا. ۇمىتقانىم جوق. 14-15 جاستاعى كەزىم عوي. گيمنازيادا وقيتىنمىن. ساباقتان قايتىپ كەلە جاتسام، قاقپادان ءبىر فاەتون شىعا بەردى. گومينداڭ اسكەرىنىڭ فورماسىنداعى ەكى شەرىكتىڭ ورتاسىندا اكەم وتىر. باسى سالبىراپ، قاباعى ءتۇسىپ كەتكەن. كوشەدەگى مەنى كورمەدى-اۋ، بىردەڭە ايتار ما ەكەن دەپ اربا ارتىنان داۋىستاي جۇگىرىپ ەدىم، ەستىمەدى. نە ىستەرىمدى بىلمەي ۇيگە كەلىپ كىرسەم، بولمەلەردى استى- ۇستىنە كەلتىرە ءتىنتىپ جاتىر ەكەن. جىلاعان كۇيى بوساعاداعى شەشەمنىڭ جانىنا وتىرا كەتتىم. بۇل 1940 -جىلدىڭ قىسى بولاتىن.

ەرتەسىندە: «سەندەرگە بۇل جەردە ەندى تۇرۋعا بولماي-دى»، - دەپ قازاق ۋيشماسى ورامىنداعى ۇيدەن شىعارىپ تاستادى. جوعارىدا ايتتىم عوي، شەشەم پىسىق كىسى ەدى دەپ. مىنا قيىندىققا ول كىسى اسىپ-ساسقان دا، ابدىراعان دا جوق. كەرىسىنشە، قايراتتانىپ، ءبىر ۇيعىردىڭ ۇكىنىڭ ۇياسىنداي قۇجىراسىن جالداپ الدى. ءسويتتى دە ەلدىڭ كويلەك-كونشەگىن تىگىپ، داۋلەتتى ادامداردىڭ قىز-قىرقىندارىن ۇيىنە بارىپ وقىتىپ مەنى اسىراۋعا، ەشكىمنەن كەم قىلماي وسىرۋگە كىرىستى.

كۇن ارالاتىپ قۇلجانىڭ ورتالىق تۇرمەسىنە بارامىز. كۇزەت باستىعى اكەممەن جولىقتىرمايدى، تەك اكەلگەن تاماقتى عانا ىشكە كىرگىزۋگە رۇحسات ەتەدى. وسىلايشا بەس اي ءوتتى. سودان كەيىن ءبارى دە ساپ تيىلدى. سويتسەك، ول كىسىنى ۇرىمشىگە الىپ كەتكەن ەكەن.

- بۇدان كەيىن سىزدەر قايتىپ ءومىر سۇردىڭىزدەر؟ ەل ىشىنەن اناڭىز ەكەۋىڭىزگە كومەكتەسكەن ادامدار بولدى ما؟ اقىننىڭ ارتىنان ۇرىمشىدەگى تۇرمەگە دوستارى ىزدەپ بارعان دەسەدى. ولار كىمدەر ەدى؟ ەسىڭىزدە مە؟

- وسىدان كەيىن بىزگە ەندى قۇلجادا قالۋدىڭ ءمانىسى بولمادى. «ەلگە بارايىق، سونداعى ءجون بىلەتىن ۇلكەن كىسىلەرمەن اقىلداسىپ، اكەيدىڭ ارتىنان ىزدەپ باراتىن ادام تابايىق»، - دەگەن ويمەن شەشەم ەكەۋمىز اۋىلعا قايتتىق. مەن سول 1940 -جىلعى جازدا گيمنازيانىڭ جەتىنشى سىنىبىن اياقتاعان ەدىم. و زاماندا بۇل ينستيتۋت، تەحنيكۋمدى بىتىرگەنمەن بىردەي ۇلكەن وقۋ بولاتىن. سوندىقتان دا كەۋدەمدە: «كۇنەسكە جەتسەك، جۇمىسقا ورنالاسىپ قالارمىن»، - دەگەن وي دا جوق ەمەس ەدى.

اكەمىزدىڭ تۋىستارى ىلە وڭىرىنە بەلگىلى ادام - اتاقتى ساسان ءبيدىڭ اۋىلىمەن بىرگە وتىراتىن. ءوزى باي، ءوزى بولىس بولعان سول ادامنىڭ جايىربەك دەگەن ەر كوڭىلدى ۇلى بار- دى. مىنە، سول كىسى: «اقىننىڭ وتباسىن تارىقتىرمايىق. بۇلار ءبىزدى ەل دەپ ىزدەپ كەلدى عوي. سوندىقتان جاعداي جاسايىق»، - دەپ مەنى بەستوبە اۋىلىنا مۇعاليما ەتىپ ورنالاستىردى. شەشەمە ەكى بولمەلى ءۇي بەرىپ، جازدا جايلاۋعا شىعارىپ تۇردى.

تاڭجارىق جولدى ۇلى

1942 -جىلى ۇرىمشىدەگى اكەمنەن ءوز اماندىعىن ايتىپ، كيىم-كەشەك سۇراتقان حات كەلدى. مىنا حاباردى ەستىگەن جۇرت: «وي، ساباز-اي! ءتىرى ەكەن عوي!» - دەپ ءبىر دۇرلىكتى. ءسويتتى دە اكەمە بۇكىل اۋىل بولىپ سالەم-ساۋقات ازىرلەي باستادى. كولەمى ءبىر تەڭ بولاتىن بۇل جۇكتى جايىربەكتىڭ اقىلىمەن ۇرىمشىگە ءجون-جوسىقتى بىلەتىن قونىسباي دەگەن كىسى الىپ كەتتى.

اۋىلدا ءبىز وسىلايشا ءۇش جىل تۇردىق. 1944 -جىلدان باستاپ گوميندان ۇكىمەتىنىڭ دەسى قايتا باستادى-اۋ دەيمىن، ىشكەرگى جاقتاعى تۇرمەلەردەن بوساعان ادامدار كەلە باستادى. اكەيدەن دە ءبىر حابار بولىپ قالار ما ەكەن دەپ ءبىز ەندى قۇلجاعا بارىپ تۇرۋعا جينالدىق. وندا باياعى قازاق ۋيشماسى بار ەمەس پە؟! مىنە، سونداعى ورتالىق كلۋب ءوز جۇمىسىن مىقتاپ قولعا الىپ، نەشە ءتۇرلى مادەني شارالاردى جانداندىرا باستاپتى. ادەبيەت سەكسياسىن وسى كۇنگى بەلگىلى قالامگەر قۇرمانباي تولىبايەۆ باسقارسا، ءان-كۇي ۇيىرمەسىنە قازىرگى ونەرتانۋ عىلىمىنىڭ پروفەسسورى ءامينا نۇعىمانوۆا اپامىز جەتەكشىلىك ەتەدى ەكەن. وسى جەردە مەن قايتادان شىعا باستاعان «ىلە» گازەتىنىڭ رەداكتورى ءارى گيمنازياداعى سۋرەت ءپانىنىڭ مۇعالىمى بۇقارا تىشقانبايەۆپەن تانىستىم.

- اكەڭىزدىڭ تۇرمەدەن بوسانعانىن كىمنەن ەستىدىڭىزدەر؟ بۇل حابار ەلگە قالاي جەتتى؟ دوستارى، تىلەۋلەستەرى اقىندى قاي جەردە قارسى الدى؟ سول وقيعانىڭ ىشىندە ءسىز ءوزىڭىز بولدىڭىز با؟

- ول ۋاقىتتا قۇلجاداعى قازاق زيالىلارىنىڭ تىرشىلىگى مىناداي-تۇعىن. ۇلتىمىزدىڭ وقىعان- توقىعاندارىنىڭ ءبارى كۇز، قىس، كوكتەم بويى ۇكىمەت مەكەمەلەرىندەگى جۇمىستارىن تاپجىلماي ىستەيتىن دە جاز شىعا قىرداعى ەل اراسىنا بارىپ: ساۋاتسىزدىقتى جويۋعا، كونسەرت قويىپ، مەديتسينالىق ساۋىقتىرۋ شارالارىن جۇرگىزۋگە، ءتۇرلى تاقىرىپتاردا لەكسيا وقۋعا اتتاناتىن. 1946 -جىلدىڭ جازى شىعا بەرە ءبىز انام ەكەۋمىز وسىنداي بريگادامەن كۇنەس اۋدانىنا بەت الدىق. جايلاۋداعى ەلدە ءبىر ايداي بولىپ، تاۋ ەتەگىنە تۇسكەنىمىزدە: «ءۇش ايماق باسشىلارى گوميندان ۇكىمەتىمەن كەلىسسوز جۇرگىزىپ، ۇرىمشىدەگى ساياسي تۇتقىنداردى بوساتىپ الۋعا قول جەتكىزىپتى. بوستاندىققا شىققانداردىڭ ىشىندە تاڭجارىق اقىن دا بار ەكەن. ءسۇيىنشى!» - دەگەن حابار جەتتى.

مىنا ءسوزدى ەستىگەندە شەشەم ەكەۋمىزدە ەس قالمادى. قالاعا جەتۋگە اسىقتىق. قۇلجامەن ەكى اراداعى جولدا توعىزتاراۋ دەگەن جەر بار. مىنە، سول ەلدى مەكەنگە جەتە بەرگەنىمىزدە الدىمىزدان ءبىر توپ اتتى ادام كورىندى. ورتالارىندا - اكەم! جىلاپ-ەڭىرەپ تۇرا ۇمتىلدىق. و باستا: «التى جىل تار قاپاستا جاتقان ادام عوي، ابدەن ازىپ-توزىپ بىتكەن شىعار»، - دەپ ويلاعانبىز. سويتسەك ولاي ەمەس، ءوڭى جاقسى كورىندى. كەيىن بىلسەك، اكەم تۇرمەدەن قىس اياعى ءبىتىپ، قار ەري باستاعاندا بوساپتى. سودان ۇرىمشىدە ءۇش ايداي ەس جيىپ بارىپ، ەلگە سودان كەيىن كەلىپ تۇرعان بەتى ەكەن.

وسىدان سوڭ كوپ ۇزاماي مەن جازۋشى-دراماتۋرگ بۇقارا تىشقانبايەۆ اعالارىڭا تۇرمىسقا شىقتىم. اكەم قاتتى قۋانىپ، سول باياعى قازاق ۋيشماسى ورامىنىڭ اۋلاسىنداعى ورتالىق كلۋبتا بىزگە ۇلكەن توي جاساپ بەردى. ءسويتتى دە سول كۇزدە شەشەم ءباتيدى ەرتىپ، ۇكىمەتتىڭ وزىنە لايىق كورىپ بەرگەن جۇمىسى - ورمان شارۋاشىلىعىنىڭ باستىعى قىزمەتىن اتقارۋ ءۇشىن كۇنەس اۋدانىنا ءجۇرىپ كەتتى. سودان ءبىر جىلدان سوڭ... ءيا، تۋرا ءبىر جىلدان سوڭ قايتىس بولدى عوي.

- ول كەزدە، ياعني، اقىن باقيلىققا اتتانعان ساتتە ءسىز اكەڭىزدىڭ جانىندا مە ەدىڭىز؟

- جوق، قۇلجادا بولاتىنمىن. قالا مەن اۋىل اراسىنا تەلەفون، تەلەگرافتىڭ ءالى ورناتىلا قويماعان كەزى. قازا تۋرالى حاباردى ءۇش كۇن دەگەندە بىزگە شاپقى جايلاۋىنان ارنايى جىبەرگەن اتتىلى ادام ايتىپ كەلدى. سوندىقتان دا جەرلەۋگە قاتىسۋعا ۇلگەرە المادىق. ال جەتىسىنە ايماق باسشىلىعىنىڭ وكىلدەرى مىنگەن جۇك ماشيناسىمەن جيىرما شاقتى كىسى بولىپ باردىق. ۇكىمەت ادامدارى ەل-جۇرتقا كوڭىل ايتىپ بولعان سوڭ شەشەم ولاردىڭ الدىنا ون ءتۇرلى ماسەلە قويدى. ول كەيىن «ىلە» گازەتىنە شىقتى دا. سول وتىنىشتەردەن قازىر مەنىڭ ەسىمدە قالعانى اكەمنىڭ ولەڭدەرىن كىتاپ ەتىپ شىعارۋ جانە ەسكەرتكىش قويۋ جايى بولاتىن.

كىتاپ ماسەلەسى 1948 -جىلى-اق قولعا الىنىپ، «العاشقى جيناق» دەگەن اتپەن جارىق كورگەن ول تۋىندى ەلگە تەز تاراپ كەتتى. ءسوز رەتىنە قاراي ايتا كەتەيىن، بۇل كىتاپتى شىڭجاڭداعى قازاق اقىندارى شىعارمالارىنىڭ ىشىندەگى تۇڭعىش باسپا بەتىن كورگەن دۇنيە دەۋگە بولادى. ال ەسكەرتكىش ماسەلەسى سودان كوپ ۋاقىتتان سوڭ، ياعني 80-جىلداردىڭ باسىندا اقىن اقتالعاننان كەيىن جۇزەگە اسقانى بار.

- ءسىزدىڭ ودان كەيىنگى ءومىر جولىڭىز... ول قالاي قالىپتاستى؟

- اكەم قايتىس بولعاننان كەيىن شەشەم ءباتيدى قولىمىزعا كوشىرىپ الدىق. مەن - مۇعاليمامىن. بۇقارا - جازۋشى، دراماتۋرگ ءارى كينوسەناريست. ال مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى لاۋازىمى - شىڭجاڭ مادەنيەت ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى. 1956 -جىلعا دەيىن بۇكىل وتباسىمىز بوپ ەشبىر ۋايىم-قايعىسىز وتە جاقسى تۇردىق. 1957 -جىلى جاعداي كۇرت وزگەردى. ق ح ر وكىمەتى تاراپىنان بۇقاراعا ۇلتشىل، وڭشىل، قاۋىپتى ەلەمەنت دەگەن ءۇش بىردەي ايىپ تاعىلىپ، تۇرفانداعى ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرىنە جىبەرىلدى.

كۇنى كەشە عانا جارقىلداپ ەل باسقارىپ، جۇرتتى جاڭالىققا ۇندەپ جۇرگەن اسىل ازاماتتىڭ ساعىن سىندىرىپ، قارا جۇمىسقا سالىپ قويۋ قانداي قورلىق دەسەڭشى، قالقام. سونى ءوز كوزىمىزبەن كوردىك قوي. ەلدىڭ دە قابىرعاسى قاتتى قايىستى. قۇداي ونداي كۇندى ەندى ەشكىمنىڭ باسىنا بەرمەسىن. سول كەزدە عوي وتاعاسىمىزدىڭ:

«تۇرفاندا ءجۇرمىن، تۇرفاندا،

قۇمى اپتاپ قۋىرعان.

قارقارادا تۋسام دا،

تاعدىر وسى بۇيىرعان.

ادامنىڭ باسى اللانىڭ،

«دوبى» دەيدى كوپ پە ەكەن؟!

سونشا جىراق ال مەنىڭ،

باسىمدى نەگە تەپتى ەكەن؟

دەمەك جىراق تەبىلدىڭ،

بولعانىڭ بەرىك ول سەنىڭ.

كورسەتىپ ءوزى ءومىردىڭ،

تۇرعان جوق پا، ولشەمىن»، - دەگەن ولەڭ جولدارىن جازاتىنى.

سارا تاڭجارىق قىزى

بۇقارا تۇرفان قۇمىنداعى ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرىنەن 1960 -جىلى عانا بوساپ كەلدى. ءسويتتى دە ۇرىمشىدە باقىلاۋدا ءجۇردى. بۇعان دا شۇكىر دەدىك. ويتكەنى تۇرمەدە ەمەس ۇيدە، الىستا ەمەس كوز الدىمىزدا عوي ايتەۋىر. 1962 -جىلى جەرگىلىكتى ۇكىمەتكە بىلدىرمەي شىڭجاڭ استاناسىنداعى كەڭەس وكىلىنە بارىپ جولىقتىق. ماقسات - قازاقستانعا ءوتىپ كەتۋ.

ول كەزدەگى كونسۋل بايعارين دەگەن ءيمانجۇزدى قازاق جىگىتى ەدى. جاعدايىمىزدى بىردەن ءتۇسىندى. ءسويتتى دە ءبىز ءوتىنىش بەرگەننەن كەيىنگى التى كۇننىڭ ىشىندە بۇكىل قۇجاتتارىمىزدى قولىمىزعا ساقاداي ساي ەتىپ ۇستاتىپ، قورعاس شەكاراسىنان ءوتىپ جاتقان ۇلى كوشتىڭ الدىڭعى لەگىنەن ءبىر-اق شىعاردى.

باقىلاۋ اۋماعى قاقپاسىنداعى قىتاي اسكەريلەرى ءبىزدىڭ جۇك تيەگەن ماشينامىزدى توقتاتىپ قويىپ، تۋرا التى ساعاتقا جۋىق تەكسەردى دەيسىڭ. كىتاپتان باسقا بايلىعىمىز جوق-تى. مىنە، سولاردىڭ ءبارىن سىلكىپ كورىپ، مۇقيات قاراۋمەن بولدى. سونداعى ارتىمىزدا كەزەك كۇتكەن ەلدەن اينالايىن! كۇنى بويى ىستىق كۇننىڭ استىندا ءيىرىلىپ، ءجىپسىز بايلانىپ تۇرعاندارىنا قاراماي، ءبىزدىڭ تىلەۋىمىزدى تىلەۋمەن بولدى. اقىرى كوپتىڭ نيەتى قابىل بولدى-اۋ دەيمىن، كەش باتا قىتاي جاعى شلاگباۋمدى كوتەردى.

وسىلايشا ءبىز بەرگى بەتكە وتتىك.

جاركەنتتەن ءبىزدى وسى جاقتاعى تۋىسىمىز سەيدالىم تانەكەيەۆ دەگەن پارتيا-كەڭەس قىزمەتكەرى قارسى الدى. ول كىسىنىڭ اقىلىمەن مەن بالا-شاعاما يە بولىپ، سول پانفيلوۆ اۋدانىنداعى قوڭىرولەڭ اۋىلىنداعى مەكتەپتە ساباق بەرۋگە قالدىم دا بۇقارا الماتىعا بارىپ جەكە ءوزى قىزمەت ىستەۋگە كەتتى. اعالارىڭنىڭ كەيىن ايتقان اڭگىمەسى عوي، سول ساپارداعى جۇمىس اراسىندا ۋاقىت تاۋىپ، سابەڭە جولىعىپتى.

اقساقال جازۋشى ونى قۇشاق جايا قارسى العان. عابيت مۇسىرەپوۆ پەن عابيدەن مۇستافينگە ەرتىپ اپارىپ: «ەل-جەر دەپ كەلدى عوي. كومەكتەسەيىك»، - دەيدى. اقىرى ءۇش قاريا بىرىگىپ ءجۇرىپ كوپ كەشىكپەي قالالىق اتقارۋ كوميتەتىنەن ءبىر بولمەلى ءۇي الىپ بەرگىزدىرىپتى.

ول باسپانامىز قازىرگى اۋەزوۆ پەن تولە بي كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا بولاتىن. ال 1964 -جىلى، ءيا، سول جىلى تاعى دا سابەڭ، عابەڭ جانە سافۋان شايمەردەنوۆ باس بولىپ، ينتەرناتسيونال كوشەسىندەگى جاڭادان پايدالانۋعا بەرىلگەلى جاتقان ۇيدەن ءۇش بولمەلى پاتەردىڭ كىلتىن ۇستاتتى. جاقسىلىق دەپ وسىنى ايتار بولار، ءسىرا. سوندىقتان دا بۇل كىسىلەرگە دەگەن مەنىڭ العىسىم شەكسىز! ءجا، كوپ ايتىپ قايتەيىن، سول 60- جىلدارى الماتىدا وسىلاي قاتارعا قوسىلىپ كەتتىك قوي.

- دۇرىس ەكەن. ەندى مىنا سوڭعى سۇراققا جاۋاپ بەرسەڭىز. تاڭجارىق اقىننىڭ زيراتى قايدا، قاي جەردە؟ باسىندا بەلگى بار ما؟ ءسىز ءوزىڭىز 1962 -جىلدان كەيىن ول جاققا بارا الدىڭىز با؟ بارساڭىز اقىننىڭ ەلىندە تاڭجارىققا بايلانىستى نەندەي شارالار جۇزەگە اسقان دەپ ويلايسىز؟

- اكەمنىڭ زيراتى ىلە ايماعىنىڭ كۇنەس اۋدانىنداعى شاپقى جايلاۋى دەگەن جەردە. باسىندا كۇمبەز جوق. ءبىراق بەلگى بار. بەستوبە قالاسىندا ول كىسىگە ەسكەرتكىش ورناتىلعان. ول جاققا 1962 -جىلدان كەيىن تەك 1996 -جىلى عانا بارۋعا مۇمكىندىك تۋدى. تۋىسقانداردى ارالادىم. اكەمنىڭ زيراتىنىڭ باسىنا بارىپ قۇران وقىتتىم. ۇرىمشىدەگى «حالىق» باسپاسىنان تاڭجارىق اقىننىڭ 2000 -جىلى حانسۋ تىلىندە ءبىر تومدىعى، ال 2001 -جىلى قازاقشا ەكى تومدىعى جارىق كورىپتى. ءسوز رەتىنە قاراي شىڭجاڭدا «تاڭجارىق» دەپ اتالاتىن 5 سەريالى فيلمنىڭ دە ومىرگە كەلگەنىن ايتا كەتەيىن. ەلدىڭ بىزگە، اتامەكەنگە دەگەن ىقىلاسى ەرەكشە. جاقسىلىق حابار كۇتىپ ەلەڭدەپ وتىرادى ەكەن.

2004 -جىل.

ادەبيەت پورتالى

جانبولات اۋپبايەۆ


سوڭعى جاڭالىقتار