جاتتاپ ال. ۋمبەرتو ەكونىڭ نەمەرەسىنە جازعان حاتى

 استانا. قازاقپارات -يتاليانىڭ اتاقتى ءپالساپاشىسى، جازۋشىسى، سىنشىسى ۋمبەرتو ەكو ءوزىنىڭ نەمەرەسىنە جاڭا جىلدىق قۇتتىقتاۋ حاتىن وسىلاي اتاپتى.

بەكەردەن بەكەر ولاي دەمەگەن. حاتتى بۇل فانيدەگى ادامعا ەڭ قىمبات دۇنيە -  ءوزىنىڭ جادىنا ارناعان.

-  قىمباتتى، مەنىڭ نەمەرەم، بۇل مەرەكەلىك حاتىم دە اميچيس سيپاتىنداعى ناسيحات ايتۋ بولىپ شەكتەلگەنىن قالاماس ەم. مەن ەتەنە جاقىندارىمىزعا، وتانعا، ادامزات بالاسىنا، تاعىسىن تاعىلارعا دەگەن ماحابباتتى ۇگىتتەگىم كەلمەيدى. سەن ءبارىبىر ونداي سوزدەردى تىڭداماس ەڭ.

ەرجەتتىڭ. مەنىڭ بولسا ءبىر اياعىم توردە، ءبىر اياعىم كوردە. ەكەۋىمىزدىڭ قۇندىلىق جۇيەلەرىمىز ءار باسقا. سوندىقتان مەنىڭ ايتقان اقىلىم سەنىڭ باسىڭا قونباس. ورىنسىز بولار... ...ساعان ايتايىن دەگەنىم ول ەمەس-ءتى. ايتپاعىم، قازىرگى ۇرپاقتىڭ بارىنە دەرلىك جۇققان باستى دەرت -  جادىنىڭ تۇراقسىزدىعى تۋرالى اڭگىمەلەمەكپىن.

بۇل راس ءسوز. ەگەر ۇلى كارلدىڭ كىم بولعانىن بىلگىڭ كەلسە، نەمەسە كۋالا-لۋمپۋر الەمنىڭ قاي بۇرىشىندا ورنالاسقانىن كورگىڭ كەلسە، سەن ءبىر پەرنەنى باسىپ، ءبارىن بىلە الاسىڭ.

وندايدى اسا قاجەت كەزىندە عانا جاسا. انىقتاما العان كەزدە ونىڭ مازمۇنىن مۇقيات وقىپ، ەستە ساقتاپ قالۋعا تىرىس. ەكىنشى قايتارا ىزدەپ، مەكتەپتە كەرەك بولعان كەزدە اۋرە-سارساڭعا تۇسپەۋ ءۇشىن. كومپيۋتەر سەنىڭ كەز كەلگەن سۇراعىڭا جاۋاپ بەرە الاتىندىعىنا سونشا سەنىم ارتىپ العاندارىڭ جامان بولدى. ول سەنىڭ وقىپ-بىلۋگە دەگەن بار ىنتاڭدى جوق قىلدى.

اقپاراتتى ەستە ساقتاپ قالۋعا تىرىسپايتىن بولدىڭ. مىناداي سالىستىرۋ جاسايىق: ءبىر كوشەدەن ەكىنشى بىرەۋىنە اۆتوبۋسپەن نەمەسە مەترومەن جەتۋگە بولاتىنىن بىلگەن ادام، قاتتى اسىعىس بولسا، كولىكتى قولدانادى. ءبىراق جاياۋ جۇرمەسەك ءبىز مۇگەدەك ادام سياقتى بوپ قالامىز.

البەتتە، سەن سپورتپەن شۇعىلداناتىنىڭدى بىلەم. ءتانىڭدى باسقارۋدى بىلەتىنىڭە دە ەش كۇمانىم جوق. سەنىڭ ساناڭا ورالايىق.

جادى دەگەن اياعىڭنىڭ بۇلشىق ەتى ىسپەتتى. جاتتىعۋدى دوعارساڭ، ول بىلجىراپ، سەن اقىماققا اينالاسىڭ. ونىڭ ۇستىنە قارتايعان شاعىمىزدا ءبارىمىز دە التسگەيمەرگە ۇشىراۋىمىز ىقتيمال. سونى بولدىرماۋدىڭ باستى ەرەجەسى جادىنى جاتتىقتىرىپ وتىرۋ. مەنىڭ كەڭەسىم مىناداي.

كۇندە تاڭەرتەڭ تۇرا سالىپ ءبىر قىسقا تاقپاق جاتتا. بالا كۇنىمىزدە بىزگە سولاي جاساتاتىن. دوستارىڭمەن كىمنىڭ جادىسى مىقتى دەگەن جارىس جاساۋعا بولادى. پوەزيا ۇناماسا، وندا فۋتبول كوماندالارىنىڭ قۇراماسىنىڭ اتتارىن جاتتا. ءبىراق سەن تەك ريم كومانداسىنىڭ اتتارىن عانا ەمەس، باسقا كوماندالاردىڭ دا نىسپىلارىن جاتقا ءبىلۋىڭ كەرەك.

ولاردىڭ الدىڭعى قۇراماسىندا ويناعانداردىڭ ەسىمدەرىن ەستە ساقتاۋدى ۇيرەن. (مەن مىسالعا، سۋپەرگا شىڭىنداعى جارىلعان ۇشاقتىڭ ىشىندە كەتكەن تۋرين كلۋبىنىڭ قۇراماسىنىڭ اتتارىن جاتقا بىلەم: باچيگالۋپو، باللارين، ماروزو، ت. ب.). وقىعان كىتاپتارىنىڭ مازمۇنىن كىم جاقسىراق ەستە ساقتايدى دەپ جارىسىڭدار.

«ءۇش نوياننىڭ» كەيىپكەرلەرىن دوستارىڭ جاقسى بىلە مە؟ «ءۇش نوياندى» وقىعىڭ كەلمەسە (ونى وقىماعان ادام نە جوعالتارىن سەن تۇسىنبەسسىڭ)، ءوزىڭ وقىعان كىتاپتىڭ كەيىپكەرلەرىن سانامالاپ شىقشى. ويىن سياقتى.

بۇل شىنىندا دا ويىن. ساناڭ سان الۋان كەيىپكەرلەرگە تولعانىن بايقايسىڭ. نەشە ءتۇرلى وقيعالار، ءار ءتۇرلى ەستەلىكتەر جادىڭدا جاڭعىرىپ تۇرادى. نەگە كومپيۋتەردى ەلەكتروندى مي دەپ اتاعان دەپ سۇراۋىڭ مۇمكىن. ونى سەنىڭ (ءبىزدىڭ) ميىڭنىڭ مودەلىنە قاراپ جاساعان.

ءبىراق ادامنىڭ مي قىرتىسى كومپيۋتەردەگىدەن الدەقايدا كوپ. مي -  سەنىڭ كومپيۋتەرىڭ، ول ۇنەمى سەنىڭ جانىڭدا. ونىڭ مۇمكىندىگى كۇن وتكەن سايىن ۇلعايا بەرمەك. تەك جاتتىعۋ جاساۋدى ۇمىتپا. ال، ۇستەل ۇستىندەگى كومپيۋتەردىڭ جۇمىس ىستەۋ ۇزاقتىعى ءارى كەتسە ءبىر جىل، سوسىن ونىڭ جىلدامدىعى ازايا بەرەدى. اۋىستىرماسا بولمايتىن جاعدايعا جەتەدى.

ال، سەنىڭ ميىڭ ساعان توقسانعا كەلگەنشە قىزمەت ەتەدى. توقسانعا كەلگەن سوڭ دا جاتتىقتىرا بەرسەڭ، بالا كۇنگى ەستەلىكتەرىڭ ءدال بۇگىنگىدەي كوز الدىڭدا بولادى. ونىڭ ۇستىنە مي دەگەن تەگىن بايلىق.

تاريحي جادى دەگەن بولادى. ول سەنىڭ ءومىرىڭنىڭ وقيعالارىمەن، ياكي وقىعان جاعداياتتارمەن بايلانىستى ەمەس. ول سەن تۋعانعا دەيىنگى جايلاردى ەستە ساقتايدى. ەگەر بۇگىن سەن كينوتەاترعا بارساڭ، باستالاتىن ۋاقىتىنا ساي كەلەسىڭ. كينو باستالعان كەزدە بىرەۋ سەنى قولىڭنان جەتەكتەپ، ءبارىن ءتۇسىندىرىپ جاتقانداي كۇيدە بولاسىڭ. مەنىڭ كەزىمدە كينوتەاترعا كەز كەلگەن ۋاقىتتا كىرۋگە رۇقسات بار ەدى. ءتىپتى، فيلمنىڭ تەڭ جارتىسى ءوتىپ كەتكەن كەزدە دە كىرىپ، كورە بەرەتىنبىز. سەن كەلگەنشە تالاي وقيعا ءوتىپ كەتەدى. سوسىن وتىرىپ الىپ، نە قالاي بولدى ەكەن دەپ ءوزىڭ ويشا وربىتەسىڭ.

ول فيلم قايتادان باستالعان كەزدە قاي ويىڭ دۇرىس، قايسىسى قيىس كەتكەنىن اڭعاراتىنسىڭ. كورگەن كينوڭ كوڭىلىڭنەن شىقسا، تاعى دا قالىپ كورۋگە بولاتىن. ءومىر دە مەنىڭ كەزىمدەگى كينو كورۋ داعدىسى سەكىلدى. ءبىز تۋماس بۇرىن مىڭداعان جىلدار بۇرىن سان الۋان وقيعا بولىپ كەتكەن. ءبىز تۋعانعا دەيىن نەندەي جاعدايلار ورىن العانىن ءبىلۋ ماڭىزدى.

ول بۇگىن بولىپ جاتقان وزگەرىستەردىڭ نەنىڭ سالدارىنان ەكەنىن پايىمداۋعا ۇيرەتەدى. بۇگىنگىنىڭ مەكتەبى (ءوزىڭ وقيتىن كىتاپتاردان بولەك) سەن تۋعانعا دەيىنگى تاريحتى وقىتىپ، ەستە ساقتاۋدى ۇيرەتۋى قاجەت. بۇعان مەكتەپتىڭ شاماسى جەتىڭكىرەمەي جاتىر. قازىرگىنىڭ جاستارى، ستۋدەنتتەرى، ماسەلەن توقسانىنشى جىلى تۋعاندار سەكسەنىنشى جىلى نە بولعانىن بىلمەيدى. ەلۋ جىل بۇرىنعى تاريحتى بىلاي قويعاندا. ستاتيستيكا، جاستاردان الدو مورو دەگەن كىم دەپ سۇراعاندا «قىزىل بريگادانى» باسقارعان دەپ جاۋاپ بەرگەندى ايتادى.

ال، شىن مانىندە وسىناۋ سولاقاي راديكال توپتىڭ مۇشەلەرى ونى ءولتىرىپ كەتكەن ەدى. «قىزىل بريگادالاردىڭ» قىزمەتى ءالى كۇنگە دەيىن كوپشىلىك ءۇشىن قۇپيا كۇيىندە قالىپ تۇر. بار-جوعى وتىز جىل بۇرىن عانا ساياسات ساحناسىندا بولعان ۇيىم ەدى. مەن 1932-جىلى تۋعام، فاشيستەر بيلىككە كەلگەن سوڭ ون جىلدان كەيىن. ءبىراق ريمگە مارش جاسالعان كەزدەردە كىم پرەمەر-مينيستر بولعانىن ءالى كۇنگە دەيىن بىلەم.

مۇمكىن ونىڭ قانداي اقىماق ءارى جامان بولعانى تۋرالى ماعان فاشيستەردىڭ مەكتەبىندە ايتىپ، تۇسىندىرگەن شىعار. ول ماڭىزدى ەمەس. ءبىراق ونىڭ بيلىك قۇرعانى تۋرالى مەن بىلەتىنمىن. جارايدى، مەكتەپتى جايىنا قالدىرايىق.

بۇگىنگىنىڭ جاستارى جيىرما جىل بۇرىن اتاعى جەر جارعان ارتىستەردى تانىمايدى. ال، مەن ولاردىڭ جاستارىندا فرانچەسكا بەرتينيدىڭ كىم بولعانىن دا بىلگەم. ول مەن تۋعانعا دەيىن جيىرما جىل بۇرىن مىلقاۋ كينونىڭ جارىق جۇلدىزى ەدى. ءبىزدىڭ ۇيدەگى قويمادا شاشىلىپ جاتاتىن ەسكى جۋرنالداردى پاراقتاۋدى جاقسى كورەتىندىكتەن وسىنشا مول ماعلۇماتتاردى بىلگەن شىعارمىن.

ەسكى جۋرنالداردى سەن دە پاراقتاپ تۇر. سەن تۋعانعا دەيىن نە بولعانىن ءبىلىپ جۇرەسىڭ. ءوتىپ كەتكەن زاماننىڭ بىزگە نە قاتىسى بار دەرسىڭ؟ كەرەگى بار. وتكەندى سارالاپ قاراساڭ، بۇگىنگى كوپ جاعدايدىڭ نەدەن شىققانىن انىق تۇسىنە باستايسىڭ. فۋتبول كومانداسىن جاتقا بىلگەندەي سانامىزدى ساۋىقتىرا تۇسەتىن اقپاراتتار ول.

ميدى تەك كىتاپ-جۋرنالمەن عانا جاتتىقتىرىپ قويا سالمايتىنىن ەسكەرە ءجۇر. ينتەرنەت ارقىلى دا جاتتىقتىرۋدىڭ جولى بار. تاڭنان كەشكە دەيىن دوستارىڭمەن اڭگىمە سوعا بەرمەي، اراسىندا دۇنيەجۇزى تاريحىنا كوز جۇگىرت. حەتتەر مەن كاميزارلار كىمدەر؟ كولۋمبتىڭ ءۇش كەمەسى قالاي اتالعان؟ دينوزاۆرلار قاشان جويىلىپ كەتكەن؟ نۇق پايعامباردىڭ كەمەسىندە شتۋرۆال بولدى ما؟ بۇقانىڭ اتاسىن نە دەپ اتايدى؟ ءجۇز جىل بۇرىن جولبارىستار بۇگىنگىدەن نەشە ەسە كوپ بولدى؟ مالي يمپەرياسى تۋرالى نە بىلەسىڭ؟ ول تۋرالى كىم ايتىپ بەرگەن؟ ەكىنشى پاپا كىم بولدى؟ ميككي ماۋس قاشان جاسالدى؟ مۇنداي سۇراقتاردى كەش باتقانشا قويا بەرەر ەدىم. ونىڭ ءبارى ىزدەنىسكە باعىتتايتىن جاقسى قۇرال بولار ەدى.

مۇنىڭ ءبارىن ەستە ساقتاي ءبىلۋ كەرەك. ءبىر كۇنى سەنىڭ دە كۇنىڭ ءوتىپ، قارتاياسىڭ، الايدا سەن ءبىر ەمەس، مىڭ ادامنىڭ عۇمىرىن سۇرگەندەي كۇيدە بولاسىڭ. ۆاتەرلوو شايقاسىنا قاتىسىپ، يۋلي تسەزاردى ولتىرگەندى كورگەندەي، بەرتولد شۆارتس بولعان جەرلەردى ساياحاتتاپ، ءتۇرلى زاتتاردى ارالاستىرىپ، التىن الام دەپ، جارىلعىش زات جاساپ، سوعان اتىلىپ (ءوز وبالى وزىنە!) كەتكەندەي بولار ەڭ.

ال، قاسىڭداعى ساناسىن جەتىلدىرگىسى كەلمەيتىن جالقاۋ دوستارىڭ ءوزىنىڭ عانا سۇرىقسىز، سۇرەڭسىز، ەش باقىتى جوق ءومىرىن سۇرە بەرسىن. جادىڭدى جاتتىقتىر. ەرتەڭ تۇرا سالىپ «La Vispa Teresa»  نى جاتتاپ ال.

اۋدارعان: شىنار ءابىلدا

Massaget.kz