قازاق ايەلدەرگە كەرەك كەڭەس

 استانا. قازاقپارات - تۇندە جاتقان توسەگىڭدى تاڭەرتەن ءوزىڭ جينا. جينالماي قالعان كورپە جاستىقتىڭ ىشىنە سايتان كىرىپ الادى دا، ادامعا جاماندىق تىلەيدى.

جينالماعان توسەك-ورىن جاۋگەرشىلىكتى دە ەسكە تۇسىرەدى. توسەكتىڭ جينالماۋى - ايەلگە دە سىن. «سالپى ەتەك، سالاق، بوس ايەل» دەگەن قاڭقۋ ءسوز تارايدى. سوزگە ىلىككەن ايەلدىڭ ۇيىنەن قۇت قاشادى دەپ ۇيعارىلادى.

 قازاقتا ايەل ەركەكتىڭ الدىندا ءتوسىن جارقىراتىپ وتىرمايدى. بۇلاي ىستەسە سۇق كوز قادالادى، ءتىل تيەدى. سونىڭ سالدارىنان ءتوسى قارايادى، ومىراۋى ىسەدى. تاس ەمشەك بولىپ ومىراۋىنان ءسۇت قاشادى. ءسۇت بولماعان سوڭ، قۇت تا بولمايدى، قۇشاعى سۋىق، باۋىرى تاس بولادى دەپ جوريدى.

ايەل كىسى يتكە تاس لاقتىرمايدى. بۇلاي ىستەسە قۇتى قاشادى. يت - جەتى قازىنانىڭ ءبىرى، شامدانادى. ايەل قولىنىڭ بەرەكەسى قاشادى، ىرىسى قاشادى دەپ ىرىمدالادى.

ايەل مال باۋىزدامايدى. باسقا امال بولماعان جاعدايدا تىرەۋىشكە ءمىنىپ باۋىزدايدى. ويتكەنى ايەل مال باۋىزداعاندا سەسكەنەدى. سەسكەنىپ باۋىزداعان مالدىڭ ەتى ماكىرۋ سانالادى.

ايەل پىشاق قايرامايدى، جانيدى. پىشاق قايراسا ەركەگىنىڭ ساعى سىنادى دەپ جورىلادى.

جەرىك بولعان ايەل جەرىك اسىن جەۋى كەرەك. جەرىگى قانباعان ايەلدىڭ بالاسى سۋ اۋىز بولىپ تۋىلادى، ونداي بالا سۋايت بولادى دەپ ىرىمدالادى.

تويى جاسالىپ، ۇيىنەن ۇزاتىلىپ شىعارىلعان قىز كەتىپ بارا جاتقاندا ارتىنا بۇرىلىپ قارامايدى. بۇلاي ىستەسە - نەكەسى بۇزىلادى، كۇيەۋىمەن وتاسپاي، ۇيىنە قايتىپ كەلەدى دەپ جورىلادى.

ايەلگە ءبۇيىرىن تايانىپ ءتۇرۋعا بولمايدى، ويتكەنى كۇيەۋىن جوقتاعان ايەلدەر عانا سولاي ىستەيدى.

ايەلگە تۇندە سۋعا بارۋعا بولمايدى، ويتكەنى قورقىپ، شوشىما اۋرۋىنا ۇشىراۋى مۇمكىن.

ەكىقابات ايەلگە تۇيە ەتىن جەۋگە بولمايدى، ايتپەسە ول بالانى 12 اي كوتەرەدى. ەگەر ول 12 ايدا دا تۋمايتىن بولسا، بۋرانىڭ موينىنا اق ماتا سالىپ، سودان اتتاپ ءوتۋى كەرەك.

جۇكتى ايەل جەڭىل بوسانۋ ءۇشىن تولعاتقان كەزدە وعان ءتيىستى بارلىق ساندىقتار اشىلىپ قويىلادى.

جاڭا بوسانعان ايەل كيىز ۇيگە كىرگەن ءيتتى قۋمايدى، ەگەر قۋسا، تىستەرى ءتۇسىپ قالادى.

ايەل وتىندى وشاقتىڭ ءۇش بۇتىنىڭ ۇستىنەن اسىرىپ جيناپ قويسا، كۇيەۋى باسقا ايەلگە ۇيلەنەدى.

قوناق قىز بوساعاعا ەمەس، قارتتار وتىراتىن قۇرمەتتى ورىنعا وتىرادى. ايتپەسە ءۇي يەسى باقىتسىزدىققا ۇشىرايدى.

ەكىقابات ايەل كەرىلگەن ارقاننان اتتاپ وتپەيدى، ويتكەنى بوسانعان كەزدە بالانىڭ كىندىگى موينىنا وراتىلىپ، تۇنشىعۋى مۇمكىن.

ايەل اتتىلى ەر ادامنىڭ جولىن، ۇلكەندەردىڭ الدىن كەسىپ وتسە، باقىتسىز جاعدايعا دۋشار بولادى.

ايەلگە شاشىن وتقا تاستاۋىنا بولمايدى. و دۇنيەدە قۇداي ايەلدەر مەن قىزداردان «ساعان بەرگەن شاشىمدى قايدا تاستادىڭ» دەپ سۇرايدى. ايەل تاراق جۇزىندەگى شاشتى جيناپ، اياق باسپايتىن جەرگە قويۋى كەرەك.

كىر جۋعاندا كىردىڭ سۋىن جولعا، اياق استىنا توگۋگە بولمايدى. كىردىڭ سۋىن باسقان ادام جامانشىلىققا ۇشىرايدى.

ءتۇن ىشىندە كىر جايمايدى. ويتكەنى ايەل قورقىپ، شوشىما اۋرۋىنا شالدىعۋى مۇمكىن.

ايەلگە شاشىن جايىپ جۇرۋىنە بولمايدى. ويتكەنى قارالى ايەل عانا شاشىن جايىپ جىبەرەتىن بولعان.

جۇما كۇنى كىر جۋۋعا بولمايدى. جۇما كۇنى كىر جۋىلسا - ءارۋاقتار ريزا بولمايدى. - ايت مەيرامى كەزىندە كىر جۋۋعا بولمايدى. ويتكەنى ايت - قازاق حالقىنىڭ ءدىني مەيرامى، قاسيەتتى مەرەكەسى.

قىزعا قۇيىمشاق جەگىزبەيدى. قۇيىمشاق جەسە، جەڭىلتەك بولادى دەپ سانايدى.

تۇسىك تاستاماسىن دەپ جاس ايەلدىڭ ەتەگىن ءبۇرىپ قويادى.

ەكىقابات ايەلگە ارا، قايشى ۇستاتپايدى. ۇستاسا، مەرزىمىنەن بۇرىن بوسانادى.

ەكىقابات ايەل قويان ەتىن جەسە، بالاسى قويانجىرىق بولىپ تۋادى.

 

دەرەككوز: Reactor