كۇننىڭ قورالانۋ قۇبىلىسى تۋرالى نە بىلەمىز

استانا. قازاقپارات - بۇگىن تاڭەرتەڭ استانا تۇرعىندارى ەرەكشە تابيعي قۇبىلىس سانالاتىن گالونى، ياعني قازاقشا ايتقاندا كۇننىڭ قورالانۋ قۇبىلىسىن كوزبەن كورىپ، تاماشالاۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى. «قازاقپارات» ح ا ا فوتوتىلشىسى دە وسىنداي سيرەك قۇبىلىستى قۇر جىبەرمەي فوتوعا ءتۇسىرىپ العان بولاتىن.

جالپى مۇنداي قۇبىلىستى قازاقتار قالاي جورىعان؟ تابيعاتپەن ەتەنە ارالاسقان اتا- بابالارىمىز بۇندايدى نەندەي ىرىم جاساعان؟

عىلىمي دايەكتەرگە سۇيەنسەك، كۇننىڭ قورالانۋى - كۇننىڭ اينالاسىندا پايدا بولاتىن، ءپىشىنى القاعا (نە ديسككە) ۇقسايتىن ايقىن كورىنەتىن جارىق جولاعى بولىپ، ول جارىقتىڭ بۇلتتاعى مۇز كريستالدارىنان سىنۋى جانە شاعىلۋى ناتيجەسىندە پايدا بولاتىن اتموسفەرالىق- وپتيكالىق قۇبىلىس. ول كوبىنەسە ساقينا ءپىشىندى، دوعا، جارىق دىڭگەگى، نۇرلى داق سەكىلدى پىشىندەردە بولىپ، كۇندى، نە ايدى قورشاپ تۇرادى. ول قىزىل، قىزعىلت سارى، سارى، جاسىل، كوك، كوگىلدىر، كۇلگىن سەكىلدى 7 ءتۇرلى ءتۇستىڭ قاباتتاسۋى بولىپ كورىنۋى مۇمكىن.

اتا- بابالارىمىز قورالانۋدىڭ كۇننىڭ توڭىرەگىندە كورىنگەنىن «كۇن قورالانۋى» ، ايدىڭ توڭىرەگىندە كورىنگەنىن «اي قورالانۋى» دەپ اتاعان. سونىمەن قاتار، كۇننىڭ قاسىنان قاتارلاسقان كۇن پايدا بولسا ونى ساعىم كۇن دەپ اتاعان. اتاۋىنىڭ وزىنەن ايتىپ تۇرعانداي بۇل ەلەس سەكىلدى، جاساندى دەگەنگە سايادى. ياعني، كۇنگە ۇقساعان ەكىنشى كۇن ول - جاساندى كۇن. ساعىم كۇن وتە مۇز كريستالدارى وتە سۋىق اۋادا، اۋا اعىسى ءبىرشاما باياۋ وڭىردە كوبىرەك پايدا بولادى. ساعىم كۇندەر شىنايى كۇنگە سالىستىرعاندا قىزارىڭقى بولادى.

قازاق جۇلدىزشىلارى كۇننىڭ قورالانۋىن قىس ايلارىندا قاردىڭ قالىڭ بولۋىنا جوريدى. ايدىڭ قورالانۋى قىستىڭ قاتتى بولۋىنىڭ نىشانى دەپ تە جاتادى. قازاقتىڭ «كۇن قورالانسا كۇرەگىڭدى، اي قورالانسا اياعىڭدى سايلا» دەگەن ماتەلى وسىعان بايلانىستى ايتىلعان بولسا كەرەك. مۇنىڭ ءمانىسى كۇن قورالانىپ، قار قالىڭ تۇسسە، كۇرەكپەن قورىق اشۋعا تۋرا كەلەدى. اي قورالانسا تۇيەگە جۇگىڭدى ارتىپ، قونىس اۋدارۋعا تۋرا كەلەدى دەگەنى ەكەن. «اي قورالانعاندا قىس قاتتى بولادى، تەبىندەپ جايىلا المايتىن مالعا ءشوپ تاسىپ جەتكىزۋ كەرەك، ال ول ءۇشىن ارىستى اربا- شاناڭ قاجەت، ونى الدىن الا سايلاۋ كەرەك» دەپ تە ايتىلادى ەكەن.

ال بەلگىلى جازۋشى ءجادي شاكەن ۇلى بۇل قۇبىلىستى «كۇننىڭ ءۇشقۇلاقتانۋى» دەپ اتالاتىنىن العا تارتادى. «كۇننىڭ ءۇشقۇلاقتانۋى تاياۋ كۇندەردىڭ بىرىندە اۋا رايىنىڭ سۋىتاتىندىعىنىڭ بەلگىسى. ءبىراق بۇل دا ونىڭ كورىنۋ ۋاقىتىنا شامالاس ايتىلاتىن بولۋى كەرەك. «اي قورالانسا - اياعىڭدى سايلا، كۇن قورالانسا - كۇرەگىڭدى سايلا» دەيدى. كۇن قورالانسا قار جاۋادى دەپ تە ىرىمدايدى. سوسىن ەگەر كۇن باتاردا ءۇشقۇلاقتانىپ كورىنسە وندا الدا جىلىمىق بولادى دەپ كۇتىلەدى» - ، دەيدى ءجادي شاكەن ۇلى.

 

قالايدا قازاق تابيعاتتان بولاتىن كەز- كەلگەن قۇبىلىستى جاقسىلىققا بالاعان. «كۇن قورالاندى، مولشىلىق بولادى» دەۋى دە سونىڭ ايعاعى. ىلايىم سولاي بولسىن!

 

اۆتور: قانات مامەتقازى ۇلى